Ο Δημήτρης Ροντήρης, ένας από τους πλέον σημαντικούς Έλληνες θεατρικούς σκηνοθέτες, γεννήθηκε το 1899 στον Πειραιά και το 1915 εγκατέλειψε τη φοίτησή του στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων για να φοιτήσει για επίσης μικρό διάστημα στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών μέχρι να ξεκινήσει το 1918 τις σπουδές του στη νεοσύστατη Δραματική Σχολή της Εταιρείας Ελληνικού Θεάτρου και ακολούθως στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Το 1920 κάνει τις πρώτες του εμφανίσεις με το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη και διακρίνεται σε διάφορους ρόλους μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1920. Συνεχίζει τις σπουδές του το 1930 με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών, Ιστορία της Τέχνης στην Βιέννη και θέατρο στο Βερολίνο, μαθητεύοντας δίπλα σε μεγάλα ονόματα του ευρωπαϊκού θεάτρου όπως ο Μαξ Ράινχαρτ. Το 1932 εργάζεται δίπλα στον Φώτο Πολίτη στο νεοϊδρυθέν Εθνικό Θέατρο ως βοηθός σκηνοθέτη, από το 1934 έως το 1942 ως σκηνοθέτης τού Εθνικού Θεάτρου και διευθυντής του κατά τις περιόδους 1946-1950 και 1953-1955.
Ο Δ. Ροντήρης σκηνοθέτησε έργα από το κλασσικό και σύγχρονο ελληνικό και ξένο ρεπερτόριο, ασχολήθηκε ενεργά με την αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας, παρουσίασε στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού το 1936 την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή με πρωταγωνίστριες την Κατίνα Παξινού και την Ελένη Παπαδάκη ως Ηλέκτρα και Κλυταιμνήστρα καθιερώνοντας για πολλές δεκαετίες μία συγκεκριμένη προσέγγιση της ερμηνείας στο αρχαίο δράμα. Την ίδια παράσταση ανέβασε δύο χρόνια μετά, το 1938, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, η ιστορική πρώτη μετά την αρχαιότητα στο σημαντικό αυτό θέατρο.
Ο Ροντήρης ίδρυσε το 1951 την «Ελληνική Σκηνή» και το 1957 το «Πειραϊκό Θέατρο», σκηνοθέτησε τον «Ιππόλυτο» του Ευρυπίδη το 1954 εγκαινιάζοντας έτσι το πρώτο Φεστιβάλ Επιδαύρου, ενώ περιόδευσε σε Αμερική, Ασία και Ευρώπη με έργα αρχαίου δράματος κερδίζοντας σημαντικές διακρίσεις σε διεθνή φεστιβάλ θεάτρου. Το έργο του Ροντήρη επηρέασε με καθοριστικό τρόπο την προσέγγιση της θεατρικής αισθητικής στην Ελλάδα για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, ενώ επίσης σημαντικό υπήρξε το μεταφραστικό του έργο και η διδασκαλία του στην υποκριτική. Ο Δημήτρης Ροντήρης έφυγε από τη ζωή στις 20 Δεκεμβρίου 1981. Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή τη συμπλήρωση 42 ετών από το θάνατο του σημαντικού θεατρικού σκηνοθέτη παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΟΝΤΗΡΗΣ ΤΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο» αποτελεί το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στο σκηνοθέτη Δημήτρη Ροντήρη και επικεντρώνεται στις επιτυχίες του Πειραϊκού Θεάτρου, την ανάλυση της μεθόδου και της προσέγγισης της αρχαίας τραγωδίας, το αντίπαλο δέος του Κάρολου Κουν, την περίοδο της απομόνωσης και την τελευταία του και ατυχή παράσταση στην Επίδαυρο. Η εκπομπή ξεκινάει από την περίοδο της διεύθυνσης του Πειραϊκού Θεάτρου και παρουσιάζονται τα χρόνια θριάμβου με το Πειραϊκό Θέατρο κατά την δεκαετία του 1960, όταν οι τραγωδίες του περιόδευσαν σε περισσότερες από εξήντα χώρες του κόσμου και αποθεώθηκαν, ενώ ο ίδιος ο Ροντήρης καθιερώθηκε διεθνώς, ως ο πρεσβευτής του αρχαίου ελληνικού δράματος και οι παραστάσεις κινηματογραφήθηκαν και προβλήθηκαν στη Βρετανία, στη Φινλανδία, στη Γερμανία, στη Σουηδία και την ΕΣΣΔ.
Η ηθοποιός Ασπασία Παπαθανασίου θυμάται στιγμιότυπα από τις περιοδείες με τον Ροντήρη ανά τον κόσμο, ενώ ο κριτικός θεάτρου, Κώστας Γεωργουσόπουλος, εξηγεί τη σημασία της επιτυχίας του διεθνώς, τον τρόπο με τον οποίο αφοσιώθηκε στο θέατρο ο Ροντήρης, αλλά και την επιμονή του να μεταφέρει στη σύγχρονη τραγωδία το μέλος και αυτό να μεταδίδει τη λυρική ουσία των χορικών. Παρακολουθούμε επίσης απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ “Αφιέρωμα στο Δημήτρη Ροντήρη” (1982) του Κωστή Ζώη τον αρχιμουσικό και συνθέτη Κώστα Κυδωνιάτη και τη χορογράφο Λουκία Σακελλαρίου να μιλάνε για τη συνεργασία τους με τον Ροντήρη. Επίσης ο Λευτέρης Βογιατζής μιλάει για τη μελέτη πάνω στην προσέγγιση της μουσικής στο θέατρο από το Ροντήρη, ενώ η αφήγηση περιγράφει την προσπάθεια του Ροντήρη για την απόλυτη όρχηση στο χορό στην παράσταση “Ιφιγένεια εν Αυλίδι”. Παρεμβάλλεται απόσπασμα από ραδιοφωνική συνέντευξη του Ροντήρη ο οποίος αναφέρεται στην ευρωπαϊκή και πανελλαδική περιοδεία του Πειραϊκού Θεάτρου και τη βράβευση της Παπαθανασίου στο Παρίσι για την ερμηνεία της στην “Ηλέκτρα” το Α’ Βραβείο του Θεάτρου των Εθνών, αλλά και τη μαρτυρία του Μάνου Κατράκη ο οποίος περιγράφει τη διδασκαλία και το μουσικό χρόνο του Ροντήρη.
Στη συνέχεια επιχειρείται σύγκριση του Ροντήρη με τον Κάρολο Κουν, καθώς για περισσότερα από 25 χρόνια αποτέλεσαν τους δυο αντίθετους πόλους στο ελληνικό θέατρο, σε μια αντίθεση που κάποια στιγμή έλαβε και υπόγεια πολιτική διάσταση. Για το θέμα αυτό μιλούν ο θεατρολόγος Δημήτρης Σπάθης και ο Κώστας Γεωργουσόπουλος. Αναφέρονται ωστόσο περιστατικά που υποδηλώνουν το σεβασμό που έτρεφαν μεταξύ τους οι δύο μεγάλοι σκηνοθέτες.
Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος και ο Λευτέρης Βογιατζής αναλύουν τη μέθοδο Ροντήρη, την όρχηση του χορού, την ασκητική αυστηρότητα και την επιβολή τάξης, την πειθαρχία στην χρονικότητα του ρυθμού. Γίνεται προσπάθεια για μια ψύχραιμη ματιά πάνω στην πορεία του Δημήτρη Ροντήρη, πέρα από τις μυθοποιήσεις των επιγόνων του, αλλά και τον χλευασμό των πολεμίων του. Ο έμφυτος συντηρητισμός του, ο περιβόητος αυταρχισμός που τον διέκρινε καθώς και η διστακτικότητά του προς κάθε τι μοντέρνο, εξετάζονται ως στοιχεία ενός ιδιαίτερου δημιουργού και οραματιστή, αλλά και αντιφατικού ανθρώπου.
Η ηθοποιός Ασπασία Παπαθανασίου και ο ηθοποιός και βοηθός του Ροντήρη, Θωμάς Κινδύνης, ο Λευτέρης Βογιατζής και ειδικά ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μιλούν για την τελευταία περίοδο της ζωής του μετά το 1970, όταν ο Ροντήρης εγκατέλειψε την σκηνοθεσία και απομονώθηκε. Ειδική αναφορά γίνεται στην τελευταία παράστασή του το 1978 όταν το Εθνικό Θέατρο και συγκεκριμένα ο διευθυντής του, Αλέξης Μινωτής, τον κάλεσε να παρουσιάσει “τιμητικά” την φημισμένη του παράσταση της Ηλέκτρας. Το αποτύπωμα του Ροντήρη στη σημερινή θεατρική πραγματικότητα, αποτελεί ερώτημα, στο οποίο ο Λευτέρης Βογιατζής, έχοντας παρακολουθήσει ορισμένες από τις παραστάσεις του Ροντήρη, επιχειρεί να απαντήσει με μια ιδιότυπη προσέγγιση μέσα από το έργο και την περσόνα του Δημήτρη Ροντήρη. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται πλούσιο οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό, από παραστάσεις, πρόβες αλλά και από οικογενειακές στιγμές του Δημήτρη Ροντήρη σε σπάνια φιλμ super-8, καθώς και αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ «Πρόσωπα – Δημήτρης Ροντήρης» (1982) σε σκηνοθεσία Κωστή Ζώη.
Έρευνα-Κείμενα-Σκηνοθεσία: ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗΣ
Διεύθυνση Παραγωγής: ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΚΥΔΩΝΑΚΗΣ
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 29 Δεκεμβρίου 2006
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr