Δεκατρία χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο της σπουδαίας ερμηνεύτριας Δόμνας Σαμίου που αφιέρωσε τη ζωή της στη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού και στη μελέτη της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Έφυγε από τη ζωή στις 10 Μαρτίου 2012. Η προσφορά της αναγνωρίστηκε έξω από τα ελληνικά σύνορα και το έργο της έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις. Γεννήθηκε στην Καισαριανή το 1928 από Μικρασιάτες πρόσφυγες γονείς. Μαθήτευσε κοντά στον Σίμωνα Καρά στον “Σύλλογο προς Διάδοσιν της Ελληνικής Μουσικής”. Κοντά του άρχισε η σχέση της και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) ενώ το 1963 ξεκίνησε την προσωπική της έρευνα με επιτόπιες καταγραφές σε όλη τη χώρα. Από το ΕΙΡ παραιτήθηκε το 1971 ενώ την ίδια χρονιά ύστερα από πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου τραγούδησε στη μπουατ “Ροντέο”. Θα συμμετάσχει επίσης στο Φεστιβάλ Μπαχ του Λονδίνου, όπου θα ερμηνεύσει δημοτικά τραγούδια σημειώνοντας τεράστια επιτυχία. Το 1976 συνεργάστηκε με την ΕΡΤ στην εκπομπή “Μουσικό Οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου”, σε σκηνοθεσία Φώτου Λαμπρινού και Ανδρέα Θωμόπουλου, όπου μέσα από είκοσι επεισόδια παρουσιάστηκε η δημοτική μουσική όπως αυτή διασωζόταν στην ελληνική επαρχία. Το 1974 άρχισε η συνεργασία της με την Columbia. Το 1981 ίδρυσε τον Καλλιτεχνικό Σύλλογο Δημοτικής Μουσικής Δόμνα Σαμίου. Επί σαράντα χρόνια πραγματοποίησε σειρά συναυλιών στο εξωτερικό για τους Έλληνες της Διασποράς.
ΜΟΥΣΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ
Ντοκιμαντέρ της Δάφνης Τζαφέρη στο πλαίσιο της σειράς εκπομπών αφιερωμένης στη μουσική παράδοση της Ελλάδας «Μουσικό Οδοιπορικό». Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί την πορεία και το έργο της σπουδαίας ερμηνεύτριας και ερευνήτριας της ελληνικής δημοτικής μουσικής Δόμνας Σαμίου.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους πρόσφυγες γονείς της, στην αγάπη της από παιδί για την παραδοσιακή μουσική, στη μακρόχρονη μαθητεία της δίπλα στον μεγάλο μουσικοδιδάσκαλο Σίμωνα Καρά, στη μακρά σχέση της με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε. Ι. Ρ.) και την Ελληνική Τηλεόραση (Ε. Ρ. Τ.). Το 1954 ο Σίμων Καράς την πήρε μαζί του και στο ραδιόφωνο τότε που το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας είχε ολόκληρο τμήμα Εθνικής Μουσικής και ο Σίμων Καράς έκανε συνεχείς ηχογραφήσεις και μεταδόσεις αυθεντικών δημοτικών τραγουδιών σε όλη την Ελλάδα. Η ίδια άρχισε να συγκεντρώνει μουσικό υλικό περιοδεύοντας στην ελληνική επαρχία για επιτόπια έρευνα και ήδη από το 1958 άρχισε να επιμελείται την έκδοση ηχογραφήσεων σε δίσκους. Το 1971 παρουσίασε σε δίσκο την πρώτη της επιλογή τραγουδιών με δική της εκτέλεση. Το «Τζιβαέρι» έγινε σύμβολο την εποχή εκείνη ακόμη και για τη νεολαία. Το 1972 τραγουδούσε με τον Διονύση Σαββόπουλο στις μπουάτ «Ροντέο» και «Κύτταρο».
Επίσης, κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ προβάλλονται αποσπάσματα από την εκπομπή της «Μουσικό Οδοιπορικό» (1976-1977), με την οποία ταξίδευε σε όλη την Ελλάδα για να καταγράψει έθιμα και μουσικούς που χάνονται.
Το ντοκιμαντέρ καταγράφει περιοδεία της Δόμνας Σαμίου στη Βόρεια Ελλάδα σε χωριά όπου επιστρέφει είκοσι χρόνια μετά συγκρίνοντας τις αλλαγές στον τρόπο ζωής των κατοίκων στα χρόνια που μεσολάβησαν. Στο Πλατύ Ημαθίας από τους μουσικούς του 1976 μόνο δύο βρίσκονται στη ζωή, οι τοπικοί χοροί πλέον εκλείπουν και ζωντανεύουν μόνο στο πλαίσιο της δράσης των τοπικών συλλόγων. Στα χωριά της Θράκης συναντά παραδοσιακούς οργανοπαίκτες, τον κλαρινοπαίχτη Χρήστος Κουρούδη στο χωριό Μεγάλη Δοξιπάρα Έβρου και στο χωριό Ελιά τον Παπα-Δημήτρη. Καταγράφονται στιγμιότυπα από έθιμα των χωριών της Κοζάνης και ακούγονται τραγούδια των «Λαζαρίνων», έθιμο του Πάσχα που λαμβάνει χώρα το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαίων. Η Δόμνα Σαμίου μας ξεναγεί στα τοπικά έθιμα και εξηγεί πως συγκεντρώνει υλικό για άλμπουμ με πασχαλιάτικα τραγούδια ενταγμένα στη σειρά «Τραγούδια στον Κύκλο του Χρόνου». Στα χωριά που επισκέπτεται συνομιλεί με τις γυναίκες οι οποίες περιγράφουν τα εορταστικά δρώμενα του τόπου τους ενώ βλέπουμε την μεγάλη δασκάλα της μουσικής μας παράδοσης την ώρα της ηχογράφησης των τραγουδιών, όπως αυτών της εβδομάδας της Διακαινησίμου μετά το Πάσχα.
Στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ η Δόμνα Σαμίου ερμηνεύει τα τραγούδια: «Το πονεμένο στήθος μου», δημοτικό από τα Δωδεκάνησα που το παρουσίασε μαζί με άλλα τραγούδια σε δισκογραφική δουλειά της το 1995, «Άνοιξε χείλι μ’ άνοιξε» από τη Θράκη κ.ά. Παρακολουθούμε, επίσης, πλάνα κατά τη διδασκαλία της δημοτικού τραγουδιού σε ενήλικες στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων της Αθήνας. Τραγουδούν το «Αυτού ψηλά που περπατείς, τρυγόνα».
Έτος παραγωγής: 1996
Σκηνοθεσία: Δάφνη Τζαφέρη
Κείμενα: Λάμπρος Λιάβας
Αφήγηση: Κορνήλιος Διαμαντόπουλος
Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr