Ο κορυφαίος εκπρόσωπος του Θεάτρου Σκιών στην Ελλάδα, ο γνωστός καραγκιοζοπαίχτης, δάσκαλος του θεάτρου σκιών, αλλά και ζωγράφος Ευγένιος Σπαθάρης, γεννήθηκε πριν από 100 χρόνια στις 2 Ιανουαρίου 1924. Συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση του θεάτρου σκιών από τον πατέρα του, γνωστό καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη, ο Ευγένιος Σπαθάρης αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στη σπουδαία λαϊκή αυτή τέχνη. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο παρουσιάζοντας τη δουλειά του και τιμήθηκε για το καλλιτεχνικό του έργο με διάφορα ευρωπαϊκά βραβεία. Το 1995 ιδρύθηκε από τον Δήμο Αμαρουσίου το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών, δίνοντας στον Καραγκιόζη μια μόνιμη στέγη, ενώ το 2007 το Υπουργείο Πολιτισμού τίμησε τον σπουδαίο καλλιτέχνη και δάσκαλο του θεάτρου σκιών για την προσφορά του στην ελληνική λαϊκή τέχνη.
Με αφορμή την επέτειο ενός αιώνα από τη γέννηση του Ευγένιου Σπαθάρη, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει τη συνέντευξη που είχε δώσει ο ίδιος στην εκπομπή Παρασκήνιο το 1981:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ
Σε αυτό το επεισόδιο της εκπομπής «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ», αφιερωμένο στον λαϊκό καλλιτέχνη Ευγένιο Σπαθάρη, ο ίδιος ο καραγκιοζοπαίκτης μιλάει για την εξέλιξη της τέχνης του θεάτρου σκιών και για τις αλλαγές που επήλθαν με το πέρασμα του χρόνου, επισημαίνει την ανάγκη της σκιάς πάνω στο λευκό πανί και την ανώτερη ποιότητα των σκαλιστών φιγούρων, ενώ δεν παραλείπει να αναφερθεί και στον πατέρα του, έναν από τους παλιότερους καραγκιοζοπαίχτες. Ο Σπαθάρης μιλάει για τις δυσκολίες του επαγγέλματος και θυμάται πώς ξεκίνησε να βοηθάει τον πατέρα του ήδη από την περίοδο της κατοχής, αν και εκείνος δεν ήθελε να ασχοληθεί ο γιος του με το θέατρο σκιών. Ο Ε. Σπαθάρης παρόλα αυτά ξεκίνησε το 1943 ως επαγγελματίας, και περιγράφει για τις δυσκολίες τις δικές του, τις θυσίες και την προσπάθεια να αναδείξει το θέατρο σκιών με κάθε τρόπο. Περιγράφει την εξέλιξη των παραστάσεων από το παρελθόν μέχρι και τη σύγχρονη εποχή, αναφέρεται στην ύπαρξη μουσικής στις παραστάσεις και τους παράγοντες που έκαναν μεγάλη σε διάρκεια την παράσταση του καραγκιόζη και τα διαφορετικά μουσικά όργανα ανάλογα ανάλογα με την εποχή και το είδος της παράστασης που δινόταν. Εξηγεί επίσης τη διάκριση ανάμεσα σε περιοδείες με μουσικούς και τα μόνιμα θέατρα σκιών που υπήρχαν στην Ελλάδα. Σχετικά με την παράσταση του θέατρου σκιών εξηγεί τις καθιερωμένες αφηγήσεις που υπάρχουν, αλλά και στην αλλαγή που συχνά αυτές απαιτούν ανάλογα με το κοινό και τον απαραίτητο αυτοσχεδιασμό που απαιτούν και την προσαρμογή τους στο αντίστοιχο κοινό. Συνεχίζοντας αναφορικά με τις ικανότητες του καραγκιοζοπαίχτη, ο Σπαθάρης υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της αλλαγής στις φωνές, η οποία απαιτείται προκειμένου να αποδίδονται πειστικά οι διαφορετικοί χαρακτήρες. Σχετικά με τα θέματα από τις ιστορίες που παρουσιάζει, εξηγεί ότι συνήθως πρόκειται για θέματα με αναφορά στο παρελθόν, αλλά μπορούν να αναφέρονται και στη σύγχρονη εποχή, ενώ συχνά δημιουργούνται και νέες ιστορίες. Περιγράφει επίσης την εξαφάνιση του Καραγκιόζη από το 1950 και μέχρι το 1970, κυρίως εξαιτίας του κινηματογράφου, μία περίοδος κατά την οποία οι περισσότεροι καραγκιοζοπαίχτες τα παράτησαν, σε αντίθεση με τον ίδιο τον Σπαθάρη, ο οποίος αποφάσισε να αγωνιστεί και να προσπαθήσει να φέρει το θέατρο σκιών πίσω στους θεατές και έτσι να το κρατήσει ζωντανό. Στο τέλος της εκπομπής μιλάει ο γιος του Ευγένιου, Σωτήρης Σπαθάρης, που εξηγεί γιατί εκείνος επέλεξε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο και όχι με τον Καραγκιόζη.
Σκηνοθεσία: Τάκης Χατζόπουλος
Ρεπορτάζ: Σπύρος Βέργος
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 15 Ιουλίου 1981
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.g