Γιώργος Μανουσάκης – 21 Ιανουαρίου 2003

 

Ο Γιώργος Μανουσάκης (1914-2003) υπήρξε ένας από τους αξιολογότερους ζωγράφους της γενιάς του ΄30. Τα θέματα των έργων του ποικίλλουν. Η αγάπη των απλών πραγμάτων τον ωθεί στη λεπτομερειακή απόδοση και τη ρεαλιστική απεικόνισή τους. Στις ακουαρέλες και τα σχέδια, που διακρίνονται για τη φρεσκάδα του σχεδίου και τη χρωματική ευαισθησία τους, ο καλλιτέχνης κατέγραψε σκηνές και απόψεις από την Ελλάδα του 20ού αιώνα.

Την πρώτη ατομική του έκθεση πραγματοποίησε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο Ηράκλειο, τον Οκτώβριο του 1952, και τη δεύτερη πέντε χρόνια αργότερα –το καλοκαίρι του 1957– στην Αθήνα, στην γκαλερί «Ζυγός» του Φρ. Φραντζισκάκη, όπου παρουσίασε μια σειρά από υδατογραφίες και σχέδια.Έχουν καταγραφεί πάνω από 600 έργα του, ακουαρέλες, λάδια, τέμπερες, καθώς και πολλά σχέδια και χαρακτικά. Συνεργάστηκε με την Εμπορική Τράπεζα, όπου για σχεδόν είκοσι χρόνια διατέλεσε καλλιτεχνικός επιμελητής των εκδόσεών της. Το 1996 η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε για την προσφορά του στην ελληνική ζωγραφική.

Εκτός από τη ζωγραφική, ο Γ. Μανουσάκης ασχολήθηκε με την τέχνη της φωτογραφίας. Με τη φωτογραφική του μηχανή, πιστό και αχώριστο σύντροφό του, απαθανάτισε σκηνές της καθημερινής ζωής που με τόσο επαγγελματισμό τραβούσε. Το ενδιαφέρον του για την ελληνική χλωρίδα και τα φυτά αποτυπώθηκε σε άπειρες λήψεις του και ειδικότερα τα ελληνικά αγριολούλουδα τα οποία ζωγράφιζε συστηματικά.

Η χαρισματική ικανότητα του ζωγράφου να βλέπει και να καταγράφει εικόνες, τον ώθησε επίσης να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο –κατεξοχήν τέχνη της εικόνας– που ιδιαίτερα αγαπούσε. Ως κινηματογραφιστής γύρισε πάνω από 40 ταινίες – ντοκιμαντέρ μικρού μήκους από το 1960 έως 1977. Τα θέματά του επικεντρώθηκαν στα ήθη και έθιμα ή τα επαγγέλματα που χάνονται, καθώς, με τα χρόνια που περνούν, αλλάζουν ριζικά οι συνθήκες της ζωής. Ξεχωρίζουν ντοκιμαντέρ με θέμα την Καθαρή Δευτέρα στο λόφο των Νυμφών, τους Ποντιακούς χορούς, την ιδιωτική ζωή του καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη, το καρναβάλι του Γαλαξειδιού και της Καστοριάς, την παλιά Αθήνα, τις 4 εποχές, θέματα ταξιωτικά κ.ά.

Από την ενασχόλησή του με τον ερασιτεχνικό κινηματογράφο των 8mm, προέκυψε μια πλούσια συλλογή ταινιών. Οι ταινίες του Γιώργου Μανουσάκη δωρήθηκαν μετά τον θάνατό του, στο Αρχείο της ΕΡΤ.

Με αφορμή τα 20 χρόνια από τον θάνατο του Γ. Μανουσάκη το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει συνέντευξή του στη Μαρία Καραβία, το 1984, στο πλαίσιο της εκπομπής “Εικαστικά”. Επίσης, ένα ολιγόλεπτο βίντεο από την ταινία του «Η Παλιά Αθήνα» των αρχών της δεκαετίας του ’60. Πρόκειται για ασπρόμαυρη, βωβή ταινία, διαρκείας 12′, γυρισμένη στην Πλάκα και τ’ Αναφιώτικα, που συγκατελέγεται στο κινηματογραφικό του αρχείο.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ – ΑΚΟΥΑΡΕΛΕΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ

(video)

Τη βαθιά και πολύπλευρη σχέση του ζωγράφου Γιώργου Μανουσάκη με τη φύση, εξετάζει η εκπομπή «Εικαστικά», καθώς ο ίδιος φιλοξενείται και αυτοπαρουσιάζεται στην εκπομπή. Με αφορμή την ατομική έκθεση του καλλιτέχνη στην γκαλερί «Κρεωνίδης», που την αποτελούν μόνο ακουαρέλες με νησιώτικα θέματα εμπνευσμένα από τη Φολέγανδρο, την Αμοργό και τη Σχοινούσα, ο Μανουσάκης εξηγεί γιατί οι Κυκλάδες αποτελούν προσφιλές θέμα της τέχνης του.

Αναλύει το πρόβλημα της υποβάθμισης των Κυκλάδων και των άλλων νησιών, στο πέρασμα του χρόνου, την εξαφάνιση της μαστορικής, των παραδοσιακών οικισμών και της έμφυτης αισθητικής που χαρακτήριζαν τους ανθρώπους τους, ως επίπτωση της τουριστικής ανάπτυξης, ως σημείο των καιρών. Μιλά για το ενδιαφέρον του για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Κυκλάδων, που την αντιμετωπίζει ως ουσιαστικό στοιχείο του τοπίου στα έργα του. Αναφέρεται, επίσης, στον σκοπό της τέχνης του και στο μήνυμα που προσκομίζει η ζωγραφική του. Παραθέτοντας φωτογραφίες από τη μεγάλη προσωπική συλλογή του και «καδράροντας» τις ακουαρέλες του έτσι ώστε να αφήσει έξω τις σύγχρονες κακότεχνες επεμβάσεις, ξαναθυμίζει την αιγαιοπελαγίτικη ομορφιά που κινδυνεύει. Και με τον ήρεμο τρόπο του απαγγέλλει ένα σοβαρό κατηγορητήριο στα «μέτρα» που κι αυτά με τον τρόπο τους καταστρέφουν αντί να περισώσουν ό,τι έχει μείνει από το λαϊκό μας πολιτισμό.

Ο Γ. Μανουσάκης μιλά για την υδατογραφία και για την τεχνική της, στην οποία επιδόθηκε ζωγραφίζοντας έργα μικρών διαστάσεων σε φωτεινούς τόνους. Αναφέρεται στο ενδιαφέρον του για τη φωτογραφία και στο πώς σχετίζεται με την παραστατική ζωγραφική του, σαν δυο ενασχολήσεις που αλληλοεπηρεάζονται. Εξομολογείται, τέλος, πώς η αγάπη του για την παράδοση, που εκφράζεται μέσα από τη δουλειά του, συνδέεται με προσωπικά του βιώματα.

Το ρεπορτάζ είναι της Μαρίας Καραβία και η σκηνοθεσία της εκπομπής του Γιώργου
Εμιρζά. Ημερομηνία πρώτης προβολής: 13 Δεκεμβρίου 1984

Δείτε ακόμη:

Απόσπασμα από την ταινία του Γ. Μανουσάκη “ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑ”, γυρισμένη στην Πλάκα και τ’ Αναφιώτικα στις αρχές του 1960 (από το κινηματογραφικό του αρχείο που φυλάσσεται στο Αρχείο της ΕΡΤ). Η ταινία είναι βωβή γυρισμένη σε φιλμ 8mm.

(video)

Ένα μικρό δείγμα της αγάπης του ζωγράφου Γ.Μανουσάκη για τον κινηματογράφο και του πειραματισμού του πάνω σε θέματα που τον συγκινούσαν και όπως ο ίδιος τα κατέγραψε μέσα από την προσωπική του ματιά: τα γραφικά σοκάκια της Πλάκας, οι χαμηλές στέγες των σπιτιών, τα παλιά επαγγέλματα, όπως του μανάβη με το γαϊδουράκι, του ταχυδρόμου, του λατεναρτζή, υπαίθρια καφενεία και πλακιώτικες ταβέρνες, παλιά κτίσματα με φόντο την Ακρόπολη, ανθρώπινοι τύποι και σκηνές της καθημερινότητας, προσφιλή θέματα και της ζωγραφικής του, που μαρτυρούν την πορεία του ανθρώπου μέσα στον χρόνο.

Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ

TOP NEWS