Ο σημαντικός Έλληνας ζωγράφος, φωτογράφος και κινηματογραφιστής Γεώργιος Προκοπίου γεννήθηκε στον Βουρνόβα της Σμύρνης το 1876. Από μικρή ηλικία φάνηκε το ταλέντο του στη ζωγραφική, σπούδασε στην ΑΣΚΤ (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) κατά την περίοδο 1895-1901 δίπλα σε καλλιτέχνες όπως οι Γεώργιος Ροϊλός και Νικηφόρος Λύτρας. Το ζωγραφικό έργο του Προκοπίου κινείται θεματικά, πέραν των πολεμικών σκηνών οι οποίες διακρίνονται από μια ιδεαλιστική και διηγηματική διάθεση, σε μυθολογικές παραστάσεις, νεκρές φύσεις, προσωπογραφίες και τοπία. Οι προσωπογραφίες του χαρακτηρίζονται από ακαδημαϊσμό και ρεαλισμό, ενώ στα τοπία που ζωγράφιζε ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούν οι χρωματικές συνθέσεις και ο ρόλος του φωτός δημιουργώντας συχνά μια ονειρική ατμόσφαιρα σε αυτά.
Ο Γεώργιος Προκοπίου ταξίδεψε το 1903 στην Αίγυπτο όπου φιλοτέχνησε μια σειρά από πορτρέτα Ελλήνων ομογενών και ακολούθως του έγινε πρόσκληση στην Αντίς Αμπέμπα, όπου την επόμενη χρονιά κέρδισε σε διεθνή διαγωνισμό προσωπογραφίας του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Μενελίκ Α΄ και του αποδόθηκαν μεγάλες τιμές και ορίστηκε ζωγράφος της αυτοκρατορικής αυλής. Το 1906 επέστρεψε στην Αθήνα ταξιδεύοντας συχνά στη Σμύρνη, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με την φωτογραφία και την κινηματογράφηση. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου παρακολουθεί από κοντά τις συρράξεις και φιλοτεχνεί πίνακες εμπνευσμένους από τις συγκρούσεις στα διάφορα μέτωπα, ενώ στην Μικρασιατική Εκστρατεία του ανατέθηκε να καταγράψει φωτογραφικά και κινηματογραφικά τα πολεμικά γεγονότα από την πρώτη γραμμή και να ζωγραφίσει πίνακες σχετικούς με αυτά. Οι κινηματογραφικές λήψεις του Προκοπίου από την Μικρασιατική εκστρατεία και την καταστροφή της Σμύρνης αποτελούν σημαντικό κομμάτι ενός ανεκτίμητου οπτικοακουστικού αρχειακού θησαυρού. Ο ίδιος αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους μετά την κατάρρευση του μετώπου και καταδικάστηκε σε θάνατο, όμως με τη βοήθεια του Γάλλου πρόξενου κατάφερε να αποδράσει και να επιστρέψει στην Αθήνα. Το 1940 αν και μεγάλος σε ηλικία και με σοβαρά προβλήματα υγείας, καταφέρνει να εξασφαλίσει άδεια και τελικά βρίσκεται ξανά στην πρώτη γραμμή του ελληνο-ιταλικού μετώπου. Στις 20 Δεκεμβρίου 1940 στο Αργυρόκαστρο της Αλβανίας κοντά στο Τεπελένι, ο Προκοπίου εξαντλημένος από την κόπωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά και από τις ιδιαιτέρως δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες πεθαίνει από συγκοπή. Η κηδεία του πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα με τιμές εν ενεργεία συνταγματάρχη.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο από το θάνατο του σημαντικού ζωγράφου, φωτογράφου και κινηματογραφιστή, Γιώργου Προκοπίου παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ – ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ
(video)
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο, παραγωγής 1979 και σε σκηνοθεσία Αλίντας Δημητρίου, παρακολουθούμε την σκιαγράφιση του πορτρέτου του Γεώργιου Προκοπίου. Ο εγγονός του σημαντικού ζωγράφου και κινηματογραφιστή, Γιώργος Προκοπίου, μιλάει για τον παππού του, την καταγωγή του, παρουσιάζει έργα του παππού του, από τα οποία παρακολουθούμε λεπτομέρειες, αναφέρεται στο ταξίδι του Προκοπίου στην Αιθιοπία και τις διακρίσεις στο διαγωνισμό για το πορτρέτο του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Μενελίκ Α΄, έπειτα μιλάει για την παρακολούθηση της εκστρατείας του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη ως ζωγράφος, φωτογράφος και κινηματογραφιστής από το 1920. Περιγράφει επίσης την φυλάκισή του από τους τούρκους, την απόδρασή και τη βοήθεια που έλαβε από τον Γάλλο πρόξενο στη Σμύρνη έτσι ώστε να επιστρέψει στην Αθήνα μαζί με όλους του τους πίνακες. Περιγράφει επίσης τον ανοιχτό και εύθυμο χαρακτήρα του παππού του, ενώ αναφέρεται και στο ζωγραφικό του έργο πέραν των πολεμικών θεμάτων και εξηγεί ότι ζωγράφιζε κυρίως τοπία, νεκρές φύσεις και πορτρέτα, αναπτύσσοντας μια δική του τεχνική. Τα πολεμικά έργα του Προκοπίου δεν χαρακτηρίζονται από την φρίκη αλλά από έναν ιδεαλισμό και μια εξιδανίκευση, χαρακτηριστική των αντιλήψεων της εποχής. Ο εγγονός του παρουσιάζει επίσης τα παράσημα που πήρε ο Προκοπίου στο μέτωπο της Μ. Ασίας αλλά και αυτά που έλαβε στην Αιθιοπία, μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούσε τις λήψεις στο μέτωπο και υπογραμμίζει ότι ο παππούς του είχε επίγνωση του ηρωισμού του και καμάρωνε για αυτό. Τέλος παρουσιάζει τον τελευταίο του πίνακα που σώθηκε από το αλβανικό μέτωπο.
Παράλληλα ο ζωγράφος Ανδρέας Γεωργιάδης μιλάει για τα πορτρέτα του Προκοπίου της βασιλικής οικογένειας της Αιθιοπίας, αναφέρεται στα χιλιάδες μέτρα φιλμ που τράβηξε στη Μικρασιατική εκστρατεία, περιγράφει τη σύλληψη και κράτησή του, αλλά και όσα του είχε αφηγηθεί ο ίδιος Προκοπίου σχετικά με την κινηματογραφική απόδρασή του μεταμφιεσμένος από τις τουρκικές αρχές. Για τον Προκοπίου ως ζωγράφο, ο Γεωργιάδης επισημαίνει ότι ξεκίνησε με σοβαρή σπουδή και κατέληξε με σοβαρή δημιουργία.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής διαβάζονται αποσπάσματα από ημερολόγιο του Προκοπίου από το 1940 αλλά και επιστολές από τον Πλαστήρα το 1922 σχετικά με τις ταινίες του από το μέτωπο και από Παρίσι τον Απρίλιο του 1924, αλλά και από τον Κονδύλη προς τον Προκοπίου με θέμα κυρίως την ψυχολογική επίπτωση της καταστροφή της Σμύρνης. Επιστολή. Το τελευταίο κομμάτι της εκπομπής περιλαμβάνει πλούσιο οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, γεγονότα της Ελλάδας του Μεσοπολέμου, την περίοδο Μεταξά αλλά και το Αλβανικό μέτωπο.
Ρεπορτάζ : ΣΟΥΛΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Σκηνοθεσία: ΑΛΙΝΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 11 Απριλίου 1979
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr