Σε πολλά χωριά της Δράμας αναβιώνουν πανάρχαια έθιμα που τελούνται κάθε χρόνο σε τριήμερες εκδηλώσεις, ανήμερα των Φώτων, του Αϊ Γιαννιού και στις 8 του Γενάρη, με έντονο διονυσιασμό.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ μια εκπομπή με θέμα τον εορτασμό των Θεοφανίων στο Νομό Δράμας και στο έθιμο των αποκριάτικων μεταμφιέσεων του δωδεκαήμερου:
ΜΟΥΣΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ
ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΔΡΑΜΑΣ (ΑΡΑΠΗΔΕΣ – ΜΠΑΜΠΟΥΓΕΡΟΙ – ΑΡΚΟΥΔΕΣ)
(video)
Η σειρά «Μουσικό Οδοιπορικό» στόχο έχει να μας εξοικειώσει με τα μουσικά ιδιώματα της Ελλάδας. Η εκπομπή είναι αφιερωμένη στον εορτασμό των Θεοφανίων στο Νομό Δράμας και στο έθιμο των αποκριάτικων μεταμφιέσεων του δωδεκαήμερου.
Ο φακός της εκπομπής επισκέπτεται το Μοναστηράκι την ημέρα των Θεοφανίων και παρακολουθεί την αναβίωση του εθίμου των «Αράπηδων», στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι της περιοχής. Κάθε ομάδα αποτελείται από τους Αράπηδες, τον τσαούση (άντρας ντυμένος παραδοσιακά) και τη νύφη (άντρας ντυμένος με την γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά). Παρουσιάζεται η μεταμφίεση των νέων ανδρών καθώς φορούν την τοπική γυναικεία φορεσιά, τη «γκιλίγκα» και η αναπαράσταση του λαϊκού δρώμενου με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής.
Τοπικοί οργανοπαίχτες παίζουν παραδοσιακά όργανα (τρίχορδη μακεδονική λύρα, κεμενέ και νταϊρέ ή νταχαρέ). Ο Αβραάμ Δεμίσης, κατασκευαστής και λυράρης περιγράφει την κατασκευή της δραμινής λύρας. Παρακολουθούμε επίσης την κατασκευή του κρουστού οργάνου νταϊρέ ή νταχαρέ ενώ η εκπομπή συναντά στο χωριό Προσοτσάνη Δράμας τον Στέργιο Μελαδίνη παλιό οργανοπαίχτη και κατασκευαστή γκάιντας.
Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα «Μπαμπούγερα» στο χωριό Καλή Βρύση, αρχαίο μακεδονικό έθιμο που έχει τις ρίζες του στη λατρεία του θεού Διονύσου, με τους μεταμφιεσμένους να φορούν μάσκες από δέρματα ζώου με μορφή τράγου και να ζώνονται κουδούνια στη μέση με τα οποία ξορκίζουν το κακό. Παραλλαγή αποτελεί το διονυσιακό έθιμο των «Αρκούδων», στις 8 Ιανουαρίου στο χωριό Βώλακα του νομού Δράμας, όπου οι άνδρες μεταμφιέζονται σε αρκούδες φορώντας ολόκληρες προβιές, και με τη σατιρική αναπαράσταση τοπικού γάμου οι εκδηλώσεις φτάνουν στην κορύφωσή τους. Οι ρίζες του εθίμου ανάγονται στις γιορτές του Διόνυσου, που συνδέονταν με την καρποφορία της γης, τον θάνατο των κακών πνευμάτων και την αναγέννηση της φύσης.
Η εκπομπή επισκέπτεται ακόμη τα χωριά Πύργοι, Πετρούσα και Ξηροπόταμο και ακούγονται παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια με τη συνοδεία μουσικών οργάνων.
Έτος παραγωγής: 1997
Επιστημονικός σύμβουλος, Έρευνα-κείμενα: Ροζάννα Λαδά
Αφήγηση: Γεράσιμος Δραγώνας
Σενάριο- Σκηνοθεσία: Θανάσης Νέτας
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr