Ο λαϊκός τραγουδιστής και συνθέτης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, γεννήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1922 στο Περιστέρι. Μεγάλωσε σε φτωχή οικογένεια και εργαζόταν ως υδραυλικός από μικρή ηλικία ενώ μάθαινε κιθάρα και τραγουδούσε σε ταβερνάκια. Τον είχε μαγέψει η μουσική του Βαμβακάρη, του Χιώτη και του Παγιουμτζή και ήθελε να γράφει και να τραγουδάει όπως και εκείνοι. Συναντήθηκε πρώτη φορά με τον Θεοδωράκη τυχαία το 1949 στην Κερατέα και τη Μακρόνησο. Ο ίδιος ως συνθέτης πρώτα και έπειτα ως τραγουδιστής είχε σημειώσει επιτυχίες με τραγούδια όπως «Επίσημη Αγαπημένη», «Το μεσημέρι καίει το μέτωπό μου», «Μια γυναίκα φεύγει», «Αμφιβολίες», «Στου Μπελαμή το ουζερί», «Ένα αμάξι με δυο άλογα», «Του Βοτανικού ο μάγκας». Η φωνή του Μπιθικώτση έχει συνδεθεί με μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές ελληνικού τραγουδιού συνολικά. Όμως η μοναδική σε δωρικότητα φωνή του χαρακτήρισε την μεταπολεμική Ελλάδα, προσφέροντας την απαραίτητη λαϊκότητα που απαιτούσαν τα μεγάλα έργα του Θεοδωράκη «Ο Επιτάφιος», «Ρωμιοσύνη» και «Άξιον Εστί» και οι στίχοι των μεγάλων Ελλήνων ποιητών. Συνεργάστηκε επίσης με τον Χατζιδάκι σε τραγούδια όπως «Είμ’ αϊτός χωρίς φτερά», «Πάει ο καιρός», «Στο Λαύριο γίνεται χορός», «Μίλησέ μου», με τον Σταύρο Ξαρχάκο σε τραγούδια όπως «Άπονη Ζωή», «Άσπρη Μέρα και για μας», με τον Απόστολο Καλδάρα, τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Βασίλη Τσιτσάνη, τον Γιώργο Μητσάκη, τον Δήμο Μούτση και τον Άκη Πάνου για να αναφέρουμε μερικούς μόνο από τους πλέον σημαντικούς. Ο Δημήτρης Ψαθάς τον είχε αποκαλέσει «σερ Μπιθί» και καθιερώθηκε να αποκαλείται ως «σερ». Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 100 ετών από τη γέννηση του μεγάλου λαϊκού τραγουδιστή, Γρηγόρη Μπιθικώτση, στις 11 Δεκεμβρίου 1922, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚHNIO
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ
(viedo)
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο, παραγωγής 1981, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης μιλάει για τη ζωή και το έργο του, τη συνεργασία με μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού και τα τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος. Παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση ο οποίος περιγράφει την παιδική του ηλικία τα μαθητικά χρόνια, την πρώτη επαφή με τη μουσική, τα χρόνια που εργαζόταν ως υδραυλικός, τα χρόνια της Κατοχής και την πρώτη φορά που άκουσε τον Βαμβακάρη και θέλησε να μάθει μπουζούκι. Θυμάται τη γνωριμία του με τον Μητσάκη, σχολιάζει το χαρακτηρισμό του ως «σερ» από τον Ψαθά και την «ξύλινη φωνή» για την οποία μίλησε ο Θεοδωράκης. Αναφέρεται στα πρώτα του βήματα ως συνθέτης και τα πρώτα δύο τραγούδια που ερμήνευσε ο ίδιος, το «Γεννήθηκες για την καταστροφή» σε στίχους Γιάννη Παπαδόπουλου και το «Άσωτο παιδί» το 1952. Έπειτα θυμάται τη γνωριμία του με τον Χατζιδάκι και τη συνεργασία τους το 1955 με τον Χατζιδάκι στο πιάνο και τη διεύθυνση και τον Τσιτσάνη στο μπουζούκι για να ηχογραφήσουν τα τραγούδια «Γαρύφαλλο στ αυτί» και «Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω» τα οποία είχαν μεγάλη επιτυχία.
Ο Μπιθικώτσης μιλάει επίσης για τη γνωριμία του με τον Θεοδωράκη σε μια μεταγωγή του δεύτερου μεταξύ νοσοκομείου και Μακρόνησου το 1949. Δέκα χρόνια αργότερα θα συναντήσει ξανά τον Θεοδωράκη όταν τον κάλεσαν μαζί με τον Μανώλη Χιώτη να ακούσουν τη μουσική ενός νέου συνθέτη για να δουλέψουν μαζί του στο στούντιο της εταιρίας Columbia. Περιγράφει με λεπτομέρειες τον τρόπο με τον οποίο τον κέρδισε τελικά η μουσική του Θεοδωράκη και στέκεται στις συναυλίες που έδωσαν μαζί από το 1960 και έπειτα, αλλά και στο άγχος που είχε κάθε φορά που έπρεπε να τραγουδήσει αυτά τα έργα.
Για αυτό το άγχος μιλάει και ο Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου) ο οποίος περιγράφει τη γελοιογραφία που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα «Ελευθερία» με αφορμή την αδυναμία του Μπιθικώτση να τραγουδήσει το «Σε πότισα ροδόσταμο». Επίσης κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρακολουθούμε τον Μπιθικώτση να συζητάει με τον Γιώργο Μητσάκη, να θυμούνται τις συνεργασίες τους και να τραγουδούν το «Φτωχό κομπολογάκι μου» και «Ανάβω το τσιγάρο μου».
Μεγάλο τμήμα του επεισοδίου καταλαμβάνει και μια κοινή συνέντευξη του Μπιθικώτση με τον Μίκη Θεοδωράκη. Περιγράφουν τη γνωριμία τους στην Κερατέα και έπειτα στα στούντιο της δισκογραφικής εταιρίας Columbia. Ο Θεοδωράκης εξηγεί πώς είχε συνδέσει τη φωνή του Μπιθικώτση στο μυαλό του ως ιδανική για να ερμηνεύσει τα έργα του, θυμάται τη διστακτικότητα του και τη δουλειά που έγινε για να βγουν τα τραγούδια. Ο Θεοδωράκης αναφέρεται επίσης στην προσέγγιση του Χατζιδάκι για το λαϊκό τραγούδι ως θαυμάσια πρώτη ύλη για να χρησιμοποιηθεί σε άλλες φόρμες, αλλά και την δική του ότι οι ίδιοι πρέπει να δημιουργήσουν αυτή την πρώτη ύλη και την πεποίθηση ότι το επίπεδο του λαού μπορεί δεχθεί υψηλότερα νοήματα, ότι δεν χρειάζεται μόνο έντεχνο τραγούδι, αλλά ένα τραγούδι που θα τραγουδηθεί παντού, ένα πραγματικά λαϊκό τραγούδι. Υπογραμμίζει τη σημασία της φωνής του Μπιθικώτση, μια ξύλινη φωνή με μια δωρικότητα χωρίς μπιχλιμπίδια, με ένα βυζαντινό, αδρό χαρακτήρα, που εμπεριέχει το ριζίτικο αλλά και το ρουμελιώτικο τραγούδι. Θεωρεί ότι μαζί με τις φωνές της Νίνου και της Μπέλλου, η φωνή του Μπιθικώτση ξεχωρίζουν για την άμεση και ατόφια επαφή τους με τη λαϊκή μουσική παράδοση της Ελλάδας. Οι δύο άνδρες μιλούν επίσης για την περιοδεία του 1961, την απήχηση στη νεολαία αλλά και τα εμπόδια στην προσπάθειά τους από τις αρχές και την ασφάλεια. Ο Θεοδωράκης υπογραμμίζει την άμεση αποδοχή που είχε ο Μπιθικώτσης από τη νεολαία μιας και η φωνή του περιείχε όλα όσα χρειαζόταν η ελληνική μουσική εκείνη τη χρονική στιγμή. Οι δυο τους τραγουδούν μαζί «Το παλικάρι», «Ανοίγω το στόμα μου», «Που να βρω την ψυχή μου».
Ακολούθως ο Μπιθικώτσης μιλάει για τον Σταύρο Ξαρχάκο και ο Ξαρχάκος εξηγεί πως συνεισέφερε ο Μπιθικώτσης στο έντεχνο λαϊκό τραγούδι, συγκεκριμένα ότι έμαθε σε μια ολόκληρη γενιά μουσικών να γράφουν και να τραγουδούν το ζεϊμπέκικο, το χασάπικο, τραγούδια με πιο σύνθετες μορφές, με βάση την ευαισθησία, τη δύναμη, το ρυθμό, τη μελωδία της φωνής του. Με τον Ξαρχάκο να διευθύνει οΜπιθικώτσης ερμηνεύει τα «Θα ποτίσω με ένα δάκρυ μου αλμυρό» και «Άπονη ζωή». Έπειτα ο Μπιθικώτσης παρουσιάζει το τραγούδι «Όνειρο γιαλό γιαλό» από το δίσκο «Τα παράπονα της πλώρης», σε μουσική Κώστα Νικολόπουλου και στίχους Βασίλη Μαστροκώστα, ενώ ο Νικολόπουλος μιλάει για τη συνεργασία τους.
Η εκπομπή κλείνει με τον Μπιθικώτση στο σπίτι του στον Κάλαμο, στους Αγίους Αποστόλους, όπου παίζει κιθάρα και συνοδεύει τον γιο του Γρηγόρη στο πιάνο.
Σκηνοθεσία: ΟΜΑΔΑ ΣΙΝΕΤΙΚ
Ρεπορτάζ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ
Ημερομηνία πρώτης τηλεοπτικής εκπομπής: 2 Δεκεμβρίου 1981
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr