Συμπληρώνονται φέτος 200 χρόνια από την καταστροφή (ή αλλιώς το ολοκαύτωμα) της Κάσου, η οποία έλαβε χώρα σαν σήμερα, στις 7 Ιουνίου του 1824. Η Κάσος, νησί των Δωδεκανήσων ανάμεσα στην Κρήτη και την Κάρπαθο, συμμετείχε με ενθουσιασμό στην Επανάσταση του 1821. Ειδικότερα, η Κάσος στήριξε την επανάσταση στην Κρήτη. Ακόμη, οι φημισμένοι Κασιώτες ναυτικοί έλαβαν μέρος σε πολλές ναυμαχίες ανάμεσα στον ελληνικό και τον τουρκικό στόλο, έκαναν λεηλασίες στα παράλια της Μικράς Ασίας και στην Ρόδο καταφέρνοντας πλήγματα στον τουρκικό στρατό.
Το 1824 σημειώθηκε καμπή στην ελληνική επανάσταση λόγω των εμφυλίων πολέμων ανάμεσα στους Έλληνες. Παράλληλα, στο Αιγαίο κατέπλευσε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος του Ιμπραήμ Πασά, που έμελλε να αλώσει την Πελοπόννησο. Τον Ιούνιο του 1824, ο αιγυπτιακός στόλος αποβίβασε χιλιάδες στρατιώτες στην Κάσο, οι οποίοι εξολόθρευσαν την αντίσταση Κασίων και Κρητών επαναστατών και ακολούθησε η καταστροφή του νησιού. Υπολογίζεται πως σφαγιάστηκαν περίπου 2.000 νησιώτες και αιχμαλωτίστηκαν άλλα τόσα παιδιά και γυναίκες, που αργότερα πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου και της Κρήτης. Τα κασιώτικα πλοία δημεύτηκαν και η καταστροφή της Κάσου ήταν ολοκληρωτική.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα επεισόδιο της σειράς ”Ελλήνων Δρώμενα” παραγωγής 2013, αφιερωμένο στην Κάσο.
ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ
Η ΚΑΣΟΣ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ
Η εκπομπή ”Ελλήνων Δρώμενα” είναι μια σειρά λαογραφικών ντοκιμαντέρ που εξετάζουν τη μουσική, τα ήθη, τα έθιμα, την ιστορία και τη λαϊκή παράδοση σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με ξεναγούς τους κατοίκους του εκάστοτε τόπου. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο στην Κάσο.
Ο φακός της εκπομπής ταξιδεύει στο νοτιοανατολικό άκρο της Ελλάδας και περιηγείται στην Κάσο, ένα μικρό νησί με πλούσιο πολιτισμό και ιστορία. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα πολιτισμικά και ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά του νησιού. Ειδικότερα, αναδεικνύονται οι άρρηκτες συγγένειες της λαογραφικής παράδοσης της Κάσου με την Κάρπαθο, την Κρήτη, την Κύπρο και τα Δωδεκάνησα. Οι Κασιώτες ξεδιπλώνουν την ιστορία του νησιού και ερμηνεύουν μαντινάδες με τις χαρακτηριστικές τους λύρες.
Επιπλέον, επιχειρείται μια ιστορική αναδρομή στη μεγάλη ναυτική παράδοση του νησιού. Συνταξιούχοι Κασιώτες ναυτικοί μοιράζονται αναμνήσεις από τα ταξίδια τους και την σχέση που διατήρησαν με την πατρίδα τους. Τονίζεται ακόμη ο ρόλος των γυναικών της Κάσου κατά τη διάρκεια της απουσίας των ναυτικών συζύγων τους. Στην συνέχεια, επιχειρείται ένα σύντομο οδοιπορικό στα μικρά χωριά στην ενδοχώρα αλλά και στους ορεινούς τόπους του νησιού οπού παρουσιάζεται η έντονη κτηνοτροφική παράδοση των Κασιωτών.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο ολοκαύτωμα της Κάσου του 1824. Οι κάτοικοι περιγράφουν πως οι πρόγονοί τους σφαγιάστηκαν και η Κάσος καταστράφηκε ολοσχερώς από τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Επίσης, γίνεται λόγος για τις μεγάλες κοινότητες των Κασιωτών μεταναστών ανά τον κόσμο στην Αμερική και στην Αίγυπτο. Άντρες και γυναίκες με παραδοσιακές στολές χορεύουν τις «σούστες» και το «ζερβό χορό» της Κάσου ενώ αναφέρονται ονομαστικά και διάφοροι άλλοι τοπικοί χοροί και τραγούδια.
Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου προβάλλονται πλάνα από διάφορες τοποθεσίες του νησιού καθώς και από αληθινά γλέντια στα καφενεία και τις πλατείες, με χορούς, τραγούδια, μαντινάδες και την συμμετοχή των ξακουστών μουσικών οικογενειών της Κάσου.
Έτος παραγωγής: 2013
Έρευνα-σενάριο-σκηνοθεσία: Αντώνης Τσάβαλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Έλβα Παπαθανασίου
Οργάνωση παραγωγής: Μαρία Τσαντέ