Οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου υπογράφηκαν μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας το 1959. Πρόκειται για τις Συνθήκες με τις οποίες τερματίστηκε η βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο και οδήγησαν στην ίδρυση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Συμφωνία της Ζυρίχης υπογράφηκε στο ξενοδοχείο Ντόλτερ (The Dolder Grand) της Ζυρίχης στις 11 Φεβρουαρίου του 1959 από τους Κωνσταντίνο Καραμανλή, πρωθυπουργό της Ελλάδας και Αντνάν Μεντερές, πρωθυπουργό της Τουρκίας. Η Συμφωνία του Λονδίνου υπογράφηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 1959 στο Λάνκαστερ Χάουζ (Lancaster House), από τους Καραμανλή, Μεντερές και τον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Μακμίλαν μετά από διαβουλεύσεις τριών ημερών. Είχε προηγηθεί και η υπογραφή κειμένων της συμφωνίας από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ’.
Οι συμφωνίες αυτές εμπεριείχαν το σπόρο της διχόνοιας και θα φαινόταν στο άμεσο μέλλον ότι τελικά θα εξυπηρετούσαν την βρετανική πολιτική για τη διατήρηση της στρατιωτικής της παρουσίας στη μεγαλόνησο χωρίς η ίδια να εμπλέκεται σε βάθος στην τήρηση των συμφωνιών αυτών. Επρόκειτο για μία ήττα της ελληνικής διπλωματίας, ωστόσο η υπογραφή τους φαίνεται ότι αποτέλεσε μονόδρομο για την Ελληνική πλευρά, προκειμένου να αποφευχθεί η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου του Macmillan και η διχοτόμηση του νησιού. Ο στόχος των Ελληνοκυπρίων για Ένωση με την Ελλάδα δεν επιτεύχθηκε και το Σύνταγμα που συντάχθηκε, χωρίς τη συμμετοχή των Κυπρίων, ήταν άκαμπτο και εξαιρετικά πολύπλοκο, ενώ έδινε στην τουρκοκυπριακή μειονότητα μερίδιο εξουσίας δυσανάλογο του μεγέθους της, υπονομεύοντας έτσι τη δημοκρατική αρχή. Ωστόσο η δημιουργία μιας ελεύθερης και ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν γεγονός. Η πρόκληση για τη διατήρηση και ομαλή λειτουργία της ήταν μεγάλη και προϋπέθετε την αμοιβαία μετριοπάθεια των εμπλεκόμενων μερών για να επιτύχει.
Οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου θα καταρρεύσουν το 1963, όταν ο Μακάριος επιχείρησε να αλλάξει κάποια σημεία (τα «13 Σημεία») του Συντάγματος της Δημοκρατίας και ακολούθησαν οι σφοδρές ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων κατά την περίοδο 1963-64. Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου χρησιμοποιήθηκαν σαν δικαιολογία για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974, μετά το πραξικόπημα του Σαμψών, το οποίο υποκινήθηκε από τη Χούντα των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα και είχε στόχο την ανατροπή του Μακαρίου.
Με αφορμή την επέτειο από την υπογραφή της Συμφωνίας του Λονδίνου στις 19 Φεβρουαρίου 1959, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ
Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
(video)
Πρόκειται για ταινία επικαίρων της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου με θέμα την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της Κύπρου το 1959. Περιέχονται πλάνα από την ολοκλήρωση της πενταμερούς διάσκεψης του Λονδίνου τον Φεβρουάριο του 1959, την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων στην Κύπρο, την επιστροφή στη Λευκωσία του εξόριστου Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακάριου Γ’ και τον χαιρετισμό που απηύθυνε στον κυπριακό λαό.
Παρακολουθούμε πλάνα από τη Λευκωσία με Βρετανούς στρατιώτες να περιπολούν σε δρόμους της πόλης. Ακολουθούν πλάνα από στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Κύπρο, όπου κρατούνται Κύπριοι συλληφθέντες από τις βρετανικές αποικιακές Αρχές. Ο Πρωθυπουργός και Υπουργός Εθνικής Αμύνης Κωνσταντίνος Καραμανλής, συνοδευόμενος από τον Πρέσβη της Ελλάδας στη Μεγάλη Βρετανία Γεώργιο Σεφεριάδη, και αμέσως μετά ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ’ προσέρχονται στο Λάνκαστερ Χάουζ στο Λονδίνο, προκειμένου να συμμετάσχουν στην πενταμερή διάσκεψη για το Κυπριακό. Πολυάριθμοι δημοσιογράφοι βρίσκονται συγκεντρωμένοι έξω από το Λάνκαστερ Χάουζ. Μετά την ολοκλήρωση της διάσκεψης, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ εξέρχεται από το κτίριο και απευθύνει χαιρετισμό προς το συγκεντρωμένο πλήθος. Ο Κ. Καραμανλής και ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Χάρολντ Μακμίλαν εξέρχονται από το Λάνκαστερ Χάουζ και επιβιβάζονται σε αυτοκίνητο. Άποψη του στρατοπέδου συγκέντρωσης στην Κύπρο, πλάνα με τους κρατούμενους, οι οποίοι απελευθερώνονται έπειτα από την υπογραφή της Συμφωνίας του Λονδίνου και την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της Κύπρου και εξέρχονται του στρατοπέδου, στην έξοδο του οποίου τους υποδέχονται συγγενείς και φίλοι. Οι πρώην κρατούμενοι διασχίζουν με αυτοκίνητα δρόμους της Λευκωσίας κρατώντας ελληνικές σημαίες, ενώ το συγκεντρωμένο πλήθος επευφημεί. Στη συνέχεια εισέρχονται για προσκύνημα στον ναό της Φανερωμένης. Παρακολουθούμε πλάνα του κτηρίου της Αρχιεπισκοπής Κύπρου. Ιερείς προετοιμάζουν το γραφείο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, ο οποίος επιστρέφει στην Κύπρο έπειτα από τη λήξη της εξορίας του. Προβάλλονται πλάνα με κόσμο οποίος που φέρει ελληνικές σημαίες και κινείται σε δρόμο της πόλης. Εικόνες του αρχηγού της ΕΟΚΑ Γεώργιου Γρίβα (Διγενή) πωλούνται σε δρόμους της πόλης, ελληνικά σημαιάκια κυματίζουν σε δρόμους της πόλης, παραστάσεις του κυπριακού αγώνα τυπώνονται σε τυπογραφείο, αψίδες στήνονται στη Λευκωσία και ελληνικές σημαίες αναρτώνται στο νέο Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο και σε άλλα σημεία της Λευκωσίας ενόψει της άφιξης του Αρχιεπισκόπου Μακάριου Γ’. Πλήθος κόσμου από διάφορες περιοχές της Κύπρου, κρατώντας ελληνικές σημαίες, συγκεντρώνεται στη Λευκωσία για να υποδεχτεί τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’. Ο Μητροπολίτης Κιτίου Άνθιμος, ο Βρετανός Κυβερνήτης της Κύπρου Σερ Χιου Φουτ, ο Δήμαρχος Λευκωσίας Θεμιστοκλής Δέρβης, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Λευκωσία Αρίστος Φρυδάς, ο πατέρας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ Χριστόδουλος Μούσκος και άλλοι επίσημοι αναμένουν την άφιξη του Μακαρίου στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Το αεροπλάνο στο οποίο επιβαίνει προσγειώνεται στο αεροδρόμιο και ο Σερ Χ. Φουτ εισέρχεται στο αεροσκάφος προκειμένου να υποδεχθεί τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’, ο οποίος αποβιβάζεται στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όπου τον υποδέχονται ο Μητροπολίτης Άνθιμος, ο Χ. Μούσκος και άλλοι επίσημοι. Μαζί με τον Μητροπολίτη Άνθιμο επιβιβάζονται σε ανοικτό αυτοκίνητο και αναχωρούν από το αεροδρόμιο με προορισμό τη Λευκωσία. Κατά μήκος της διαδρομής, πλήθος κόσμου επευφημεί ζωηρά. Το επίκαιρο κλείνει με απόσπασμα από την ομιλία του Μακαρίου Γ’ από τον εξώστη του κτιρίου της Αρχιεπισκοπής.
Χρονολογία: 17/02/1959 – 01/03/1959
Παραγωγή: Γενική Διεύθυνση Τύπου
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr