Η οδός Πανεπιστημίου μέσα στο χρόνο

Πώς ήταν η οδός Πανεπιστημίου στα μέσα του 19ου αιώνα, στις αρχές του 20ου, στην μεταπολεμική περίοδο; Ποια ήταν τα σημαντικότερα κτίρια, μέγαρα, ξενοδοχεία, τα οποία σημάδεψαν ολόκληρες εποχές σε αυτή την οδό της πρωτεύουσας; Ποια από αυτά υπάρχουν ακόμα; Γιατί χάθηκαν;

Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ ένα επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο, από το μακρινό 1982, όταν ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός, Σόλωνας Κυδωνιάτης, επιδόθηκε σε μια ενδιαφέρουσα ξενάγηση στην ιστορία, στην αρχιτεκτονική και το χώρο της οδού Πανεπιστημίου, αλλά και της ίδιας της καρδιάς της Αθήνας.

ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Η ΟΔΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Ο αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός Σόλωνας Κυδωνιάτης  σε μία πρωτότυπη ξενάγηση τους  στην οδό Πανεπιστημίου, περιγράφει με ευσύνοπτο και γλαφυρό τρόπο τα ιστορικά κτίρια της οδού, αλλά και τη σταδιακή παραμόρφωση του αθηναϊκού αστικού τοπίου και την ολοκληρωτική τσιμεντοποίηση της πρωτεύουσας. Η εκπομπή τον ακολουθεί ενώ επισημαίνονται τα σημεία στα οποία υπήρχαν παλαιότερα σημαντικά κτίρια, εξηγούνται οι αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες τους,  αλλά και υπογραμμίζονται τα σημεία όπου κινδυνεύουν να χαθούν κτίρια εξαιτίας της αμέλειας των ιδιοκτητών ή της προσπάθειάς τους να τα κατεδαφίσουν προκειμένου να χτιστούν νέα.

Η τηλεοπτική περιπλάνηση ξεκινάει από την πλατεία Ομονοίας, μια πλατεία αναψυχής στο παρελθόν την χαρακτηρίζει ο Κυδωνιάτης, υπήρξε το κέντρο της πόλης για πολλά χρόνια, αλλά έχει πάψει προ πολλού να είναι πλατεία. Αναφέρεται επίσης στα κτίρια που δεν υπάρχουν πλέον εκεί, τα κέντρα διασκέδασης, τα εστιατόρια, τα ξενοδοχεία και τα καφενεία-στέκια πολιτικών, καλλιτεχνών. Επισημαίνονται ωστόσο και σημαντικές προσπάθειες και πρωτοβουλίες διάσωσης και αναπαλαίωσης κάποιων εκ των κτιρίων της πλατείας Ομονοίας.

Ο Κυδωνιάτης με αυστηρό τρόπο αναφέρεται στην περίοδο 1960-1975, όταν καταστράφηκαν τα περισσότερα από τα παλιά και σημαντικά κτίρια της Αθήνας και ειδικά της οδού Πανεπιστημίου για να αντικατασταθούν από σύγχρονα πολυώροφα κτίρια. Χαρακτηρίζει ως κυβιστικό τσιμεντένιο τέρας την εξέλιξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην οδό Πανεπιστημίου.

Εξηγείται επίσης η ονομασία της οδού μετά το 1860, όταν ολοκληρώθηκε το κτίριο του Πανεπιστημίου και περιγράφεται ο σχεδιασμός της από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη. Μέχρι τότε η οδός Πανεπιστημίου ονομαζόταν Βουλεβάρδιον και ήταν ο φαρδύτερος δρόμος των Αθηνών.

Χαρακτηριστική περίπτωση κτιρίου το οποίο είχε αφεθεί στο έλεος του χρόνου ήταν και το Αρσάκειο Μεγάρο του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου, το οποίο περιγράφει λεπτομερώς ο Κυδωνιάτης και ανατρέχει στην εξέλιξή του μέσα στα χρόνια. Συνεχίζει από τη γωνία Πανεπιστημίου και Εμμανουήλ Μπενάκη η οποία παλιότερα λεγόταν οδός Προαστίου, θυμάται τα ξενοδοχεία που υπήρχαν εκεί και το ιδιωτικό κτίριο στη γωνία Πανεπιστημίου και Σανταρόζα, ιδιαίτερης αξίας υστεροκλασσικής αρχιτεκτονικής. Στη διασταύρωση με την οδό Χαριλάου Τρικούπη αναφέρονται κτίρια όπως εκείνο της Λαϊκής Τραπέζης αλλά και σημεία που δεν υπάρχουν πια όπως ο κήπος της Γερμανικής Αρχιτεκτονικής Σχολής.

Ο Κυδωνιάτης περιγράφει αναλυτικά την λεγόμενη τριλογία, δηλαδή την Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία, έργα των αδερφών Χριστιανού και Θεοφίλου Χάνσεν, ανατρέχει με λεπτομέρειες στην κατασκευή τους και τα βασικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τους. Έπειτα αναφέρεται στο Οφθαλμιατρείο, στον καθολικό ναό του Αγίου Διονυσίου, αλλά και στο Ηλίου Μέλαθρον δηλαδή το μέγαρο Σλήμαν σε σχέδιο του Ερνέστου Τσίλερ.

Υποδεικνύεται επίσης το σημείο όπου βρίσκονταν τα φημισμένα καφενεία του Ντορέ και απέναντι του Γιαννάκη από τα λεγόμενα «Δαρδανέλια» όπου σημειωνόταν όλη η κοσμική κίνηση του κέντρου της πόλης. Έπειτα μιλάει για το ξενοδοχείο της Μ. Βρετανίας για το σχεδιασμό του από τον Θ. Χάνσεν και την κατασκευή του το 1844, την αγορά του από τον Λάμψα το 1870 και τη λειτουργία του ως ξενοδοχείο, την κατεδάφισή του το 1958 για να επεκταθεί σε μέγεθος και χωρητικότητα σε κλίνες. Στο τελευταίο μέρος εξηγούνται οι παράγοντες που οδήγησαν σε μια μη ομαλή επέκταση της πόλης της Αθήνας.

Το επεισόδιο περιλαμβάνει πλούσιο αρχειακό υλικό, οπτικοακουστικό, φωτογραφικό, καθώς και ζωγραφικούς πίνακες και γκραβούρες των κτιρίων από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, ενώ αξίζει να σημειωθεί και η επιτυχημένη μουσική επένδυση της εκπομπής με αποσπάσματα συμφωνιών του Ν. Μάντζαρου.

Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης

Ρεπορτάζ: Δημήτρης Γκιώνης

Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 7 Ιουλίου 1982

Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ

TOP NEWS