Στις 24 Νοεμβρίου 1901 εγκαινιάζει τη λειτουργία της η πρώτη Κρατική Σκηνή της χώρας ως «Βασιλικό Θέατρο», στο κτήριο Τσίλλερ της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, παρουσιάζοντας την πρώτη παράσταση, αφιερωμένη αποκλειστικά σε Έλληνες συγγραφείς με την παρουσίαση μονόπρακτων έργων, τη «Μαρία Δοξοπατρή» του Δημητρίου Βερναρδάκη (1833-1907), τον «Θάνατο του Περικλέως» του Δημητρίου Κορομηλά και το «Ζητείται Υπηρέτης» του Χαράλαμπου Αννίνου (1852-1934).
Η εμφάνιση του Βασιλικού Θεάτρου αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της θεατρικής ζωής της χώρας με καθοριστική επίδραση στην ανανέωση της δραματικής τέχνης και στην εξέλιξη αναβίωσης του αρχαίου δράματος, ενώ αποτέλεσε τον προπομπό του Εθνικού Θεάτρου στο οποίο έδωσε τη θέση του το 1930.
Το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή:
ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ
ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
ΕΠ. 01
(video)
Σειρά αφιερωμένη στο Εθνικό Θέατρο που παρουσιάζει τις σημαντικότερες στιγμές, αλλά και τις σημαντικότερες προσωπικότητες που πέρασαν από την εθνική μας σκηνή, με αφορμή τη συμπλήρωση 90 χρόνων από τη λειτουργία του. Η πρώτη εκπομπή αναφέρεται στην ίδρυση του Βασιλικού Θεάτρου και τη λειτουργία του το 1901.
Η εκπομπή αναφέρεται στην ίδρυση του πρώτου κρατικού θεάτρου της χώρας που εγκαινιάστηκε το 1901 και λειτούργησε μέχρι το 1908 ως «Βασιλικό Θέατρο». Ανατρέχει στην ιδέα ίδρυσης ενός εθνικού θεάτρου, στις απαρχές της προσπάθειας και στην ιστορίας της ανέγερσης του κτηρίου που θα το στέγαζε. Το 1891, με αξιοποίηση της δωρεάς των 10.000 λιρών του ομογενούς εμπόρου Ευστράτιου Ράλλη, τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος σε οικόπεδο της οδού Αγίου Κωνσταντίνου που ανήκε στο κράτος και το κτήριο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ αποπερατώθηκε το φθινόπωρο του 1901, σύμφωνα με τα τελειότερα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 24 Νοεμβρίου του ίδιου έτους.
Στην εκπομπή περιγράφονται η αντίδραση των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων και η ατμόσφαιρα της εποχής, η λειτουργία του ως επίσημου βασιλικού θεάτρου με προσκλήσεις, καθώς και οι λόγοι που οδήγησαν στην αναγκαστική διακοπή της λειτουργίας του το 1908. Γίνεται αναφορά στα θεατρικά έργα που ανέβηκαν – πάνω από 140- κατά την επτάχρονη λειτουργία του και στους μεγάλους ηθοποιούς που τα πλαισίωσαν.
Παρουσιάζονται επίσης τα γεγονότα που καταγράφηκαν στην ιστορία ως τα «Ορεστειακά», όταν το ανέβασμα της Ορέστειας του Αισχύλου από το Βασιλικό Θέατρο αποτέλεσε αφορμή να ξεσπάσουν έντονες αντιδράσεις που οδήγησαν σε αιματηρές συγκρούσεις τον Νοέμβριο του 1903. Αιτία η πρωτοβουλία του σκηνοθέτη Θωμά Οικονόμου να ανεβάσει την τριλογία μεταφρασμένη σε γλώσσα μικτή δημοτική, που θεωρήθηκε ιεροσυλία από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου οι οποίοι κατέβηκαν στους δρόμους της Αθήνας διεκδικώντας τη ματαίωση της παράστασης.
Μετά τη μακρόχρονη διακοπή των λειτουργιών του, άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 1932, με την επωνυμία «Εθνικό Θέατρο», κατόπιν νόμου που είχε υπογραφεί δύο χρόνια πριν, από τον Υπουργό Παιδείας, Γεώργιο Παπανδρέου. Στο τελευταίο μέρος της εκπομπής ο λογοτέχνης και κριτικός Μάριος Πλωρίτης μιλάει για τη σημασία της ίδρυσης κρατικής σκηνής το 1930, για τον πρώτο σκηνοθέτη του Εθνικού Θεάτρου Φώτο Πολίτη και τη μεγάλη του προσφορά, καθώς και για το ανέβασμα έργων κλασικού ρεπερτορίου δίνοντας την ευκαιρία σε σημαντικούς ηθοποιούς της εποχής, όπως η Κυβέλη, η Μαρίκα Κοτοπούλη και ο Αιμίλιος Βεάκης, να ερμηνεύσουν σπουδαίους ρόλους που τους καθιέρωσαν.
Προβάλλεται ιστορικό αρχειακό και φωτογραφικό υλικό από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του τότε Βασιλικού Θεάτρου και παράλληλα ο φακός της εκπομπής περιηγείται στο εσωτερικό του εμβληματικού κτηρίου Τσίλλερ, στους διαδρόμους και στο χώρο της σκηνής, στην πλατεία και τα θεωρεία.
Πρώτη προβολή: 28/11/1991
Σκηνοθεσία: Γιώργος Μούλιος
Κείμενα-έρευνα-παρουσίαση: Ελένη Καλλία
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr