Ο σπουδαίος σκηνοθέτης και δάσκαλος του θεάτρου, Κάρολος Κουν, γεννήθηκε το 1908 στην Προύσα. Η εφηβική του ηλικία περνάει στην αμερικανική Ροβέρτειο Σχολή της Κωνσταντινούπολης, εργάζεται μέχρι την αποφοίτησή του το 1928 ως γραμματέας στο θεατρικό όμιλο Robert College Ρlayers Οfficers όπου συμμετείχε συχνά και στις παραστάσεις. Το ίδιο έτος σπουδάζει Αισθητική στη Σορβόννη και το 1929 εγκαθίσταται με τη μητέρα του στην Αθήνα, εργάζεται στο Κολέγιο Αθηνών ως καθηγητής Αγγλικών και εκεί παρουσιάζει τις πρώτες θεατρικές παραστάσεις με τους μαθητές του.
Γνωρίζεται με τον Φώτη Κόντογλου ο οποίος, όπως ο ίδιος ο Κουν έλεγε, τον βοηθάει να έρθει ξανά σε επαφή με καθετί Ελληνικό και το 1933 θα ιδρύσει τη Λαϊκή Σκηνή μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον δημοσιογράφο Διονύσιο Δεβάρη, όπου θα παρουσιάσει για τα επόμενα δύο χρόνια έργα όπως η «Ερωφίλη», «Άλκηστη», «Πλούτος», «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» και τα «Παντρολογήματα». Ο Κουν από το 1938 θα συνεργαστεί με τους θιάσους της Κυρίας Κατερίνας και της Μαρίκας Κοτοπούλη και το 1942 μέσα στην κατοχή, θα καταφέρει ιδρύοντας το Θέατρο Τέχνης, να φτιάξει τη δική του ομάδα, με ηθοποιούς που όπως και ο ίδιος αντιμετωπίζουν το θέατρο ως λειτούργημα. Η πρώτη παράσταση ήταν η «Αγριόπαπια» του Ίψεν, με μαθητές της σχολής τους Βασίλη Διαμαντόπουλο, Λυκούργο Καλλέργη, Παντελή Ζερβό, Καίτη Λαμπροπούλου και με τον ίδιο σκηνοθέτη και ηθοποιό.
Όμως το Θέατρο Τέχνης θα κλείσει το 1950 λόγω οικονομικών δυσκολιών και ο Κουν τα επόμενα χρόνια θα σκηνοθετήσει για το Εθνικό Θέατρο πέντε παραστάσεις: «Ερρίκος Δ’», «Άνθρωποι και ποντίκια», «Οι τρεις αδερφές», «Όνειρο καλοκαιρινής νυκτός», «Ο θείος Βάνιας». Το 1959 παρουσίασε στο Φεστιβάλ Αθηνών τους «Όρνιθες», στο Ηρώδειο. Η παράσταση δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ μιας και το κοινό διαμαρτύρεται με έντονο τρόπο και η κυβέρνηση επεμβαίνει για να κατέβει η παράσταση. Ωστόσο η ίδια παράσταση τρία χρόνια αργότερα, στο Φεστιβάλ των Εθνών στο Παρίσι, θα βραβευτεί και θα λάβει διθυραμβικές κριτικές.
Ο Κουν επιχειρεί να ξαναστήσει το Θέατρο Τέχνης το 1959 στο υπόγειο της Στοάς Ορφέως. Από εκείνο το υπόγειο και υπό την καθοδήγηση του Κουν θα αναδειχθούν μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του θεάτρου όπως οι Β. Διαμαντόπουλος, Ρ. Χατζηαργύρη, Λ. Καλλέργης, Π. Ζερβός, Μ. Λυμπεροπούλου, Κ. Φερτής, Γ. Μιχαλακόπουλος, Θ. Καρακατσάνης, Ρ. Πιττακή, Ε. Κοταμανίδου, Μ. Χρυσομάλλης, Γ. Αρμένης, Γ. Λαζάνης και Μ. Κουγιουμτζής για να αναφέρουμε μόνο μερικά εξ αυτών. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 το Θέατρο Τέχνης παρουσιάζει τις παραστάσεις του και στην Επίδαυρο ξεκινώντας με την τριλογία της Ορέστειας του Αισχύλου και περιοδεύει στην Ευρώπη με διακρίσεις, ενώ από το 1985 αποκτά δεύτερη αίθουσα στην περιοχή της Πλάκας.
Το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν παρουσίασε ελληνικό ρεπερτόριο με έργα συγγραφέων όπως οι Βυζάντιος, Κορομηλάς, Καπετανάκης και Ξενόπουλος, ενώ έδωσε βήμα και σε νέους για την εποχή θεατρικούς συγγραφείς όπως ο Καμπανέλλης, η Αναγνωστάκη, ο Κεχαΐδης, ο Σκούρτης και ο Μουρσελλάς. Επίσης έφερε το ελληνικό κοινό σε επαφή με τα θεατρικά ρεύματα του υπόλοιπου κόσμου, ανέβασε σημαντικά έργα μεγάλων δημιουργών του διεθνούς ρεπερτορίου όπως οι Τσέχωφ, Μπρεχτ, Μίλλερ, Ιονέσκο, Μπέκετ, Πίντερ, Αραμπάλ, Ουίλλιαμς, Πιραντέλλο, και Σαίξπηρ. Η μελέτη, έρευνα και διδασκαλία του Κουν αναφορικά με την αναβίωση του Αρχαίου Δράματος θεωρούνται κομβικής σημασίας για τον τρόπο σκηνοθεσίας και ερμηνείας στο Αρχαίο Δράμα και ειδικά οι παραστάσεις των «Ορνίθων» και των «Περσών» καθιερώθηκαν ως πρότυπα για τον συνολικό τρόπο προσέγγισης του Αρχαίου Δράματος. Η παρακαταθήκη του Καρόλου Κουν στο Ελληνικό θέατρο αξιολογείται ως μια βαρύτατη κληρονομιά και ένας πραγματικός πολιτιστικός θησαυρός και με αφορμή την επέτειο 35 ετών από το θάνατο του, στις 14 Φεβρουαρίου 1987, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΟΥΝ
(video)
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο», παραγωγής 1979 και σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή, παρουσιάζεται μία συνέντευξη του εμβληματικού θεατρικού σκηνοθέτη, Καρόλου Κουν, στη δημοσιογράφο Ρούλα Αλεξανδροπούλου.
Στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης και εν μέσω προβών για την παράσταση των Τρωάδων, ο Κάρολος Κούν συζητάει για τη σχέση δασκάλου και μαθητή στο θέατρο, υπογραμμίζοντας τη σημασία που έχει για τον ίδιο ο ρόλος του δασκάλου πολύ πριν από εκείνον του σκηνοθέτη. Αναφέρεται στο σύστημα διδασκαλίας του Θεάτρου Τέχνης και την ανάγκη να υπάρχει για μια σχετική προπαίδεια των ηθοποιών. Για τον Κάρολο Κουν ο σκηνοθέτης είναι εκείνος που συναρμολογεί τα στοιχεία τα οποία συνθέτουν μία παράσταση, αλλά ο ηθοποιός έχει την κεντρική σημασία ως βάση του θεάτρου. Ως προς το ρόλο του σκηνοθέτη-θεού, ο Κάρολος Κουν τον καταρρίπτει λέγοντας ότι μάλλον δεν υπήρξε ποτέ μια τέτοια λειτουργική σχέση σκηνοθέτη-ηθοποιού. Αντιθέτως πιστεύει σε μία ουσιαστική συνεργασία σκηνοθέτη – ηθοποιού χωρίς κανένα περιττό στοιχείο.
Εξηγεί τη συνεργασία μεταξύ των ηθοποιών που ο ίδιος επιδιώκει να δομήσει σε κάθε παράσταση και υπογραμμίζει ότι αυτή πρέπει να ξεκινάει οργανικά με τα σώματα των ηθοποιών και όχι εγκεφαλικά. Για εκείνον η λειτουργικότητα αποτελεί λέξη-κλειδί, είτε αφορά στους ηθοποιούς και την άσκηση του σώματος και της φωνής τους, είτε για το ίδιο το θέατρο ως λειτουργία απελευθερωτική. Για αυτό το λόγο ο Κουν θεωρεί ότι το θέατρο δεν μπορεί να είναι επαγγελματικό. Επιπλέον για τους ηθοποιούς πιστεύει ότι η αφοσίωση αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο, αλλά το στοιχείο που τους κάνει να διακρίνονται είναι η εξάσκηση της φωνής και του σώματος, προκειμένου να αποσυνδεθούν από τον εαυτό τους και να απελευθερώσουν όλα εκείνα που έχουν μέσα τους. Δεν θεωρεί ότι υπάρχουν κανόνες για τους ηθοποιούς που ξεχωρίζουν, άλλοτε φαίνονται από την αρχή οι δυνατότητες τους, άλλοτε αναδύονται ή χτίζονται με σκληρή προσπάθεια. Ο Κουν αναφέρεται και στη δική του εμπειρία ως ηθοποιός και ομολογεί ότι σπάνια κατάφερνε να χάσει την αίσθηση του εαυτού του, το στοιχείο δηλαδή που ο ίδιος ζητάει ως σκηνοθέτης από τους ηθοποιούς του, ενώ εξηγεί ότι σήμερα μπροστά στους ηθοποιούς του νιώθει ότι μπορεί να ερμηνεύσει τα πάντα, όχι όμως και επάνω στη σκηνή, μπροστά σε ένα κοινό.
Η εκπομπή περιλαμβάνει πλάνα από τις πρόβες στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης για την παράσταση Τρωαδίτισες (Τρωάδες του Ευριπίδη) σε μετάφραση του Θανάση Βαλτινού, σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, σκηνικά – κοστούμια του Διονύση Φωτόπουλου και μουσική του Χρήστου Λεοντή. Στα στιγμιότυπα από τις πρόβες διακρίνονται οι ηθοποιοί Μίμης Κουγιουμτζής, Αλέκα Παΐζη, Λέανδρος Παναγιωτίδης, Αννίτα Σαντοριναίου, Λυδία Κονιόρδου, Μάγια Λυμπεροπούλου, Ρένη Πιττακή και Κάτια Γέρου.
Σκηνοθεσία: ΜΙΜΗΣ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ
Ρεπορτάζ: ΣΟΥΛΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ημερομηνία πρώτης τηλεοπτικής προβολής: 12 Σεπτεμβρίου 1979
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr