Ο κορυφαίος Κρητικός λυράρης Κώστας Μουντάκης, γνήσιος εκφραστής της Κρητικής παράδοσης, ο οποίος άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του από την προσωπική του τεχνική στη λύρα, πέθανε την 31η Ιανουαρίου 1991. Γεννήθηκε το 1926 στο χωριό Αλφά Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο και μεγάλωσε σε πολυμελή ορφανή οικογένεια. Ήδη σε ηλικία 15 ετών έπαιζε λύρα και τραγουδούσε στο καφενείο του χωριού του. Το 1943 απόκτησε την πρώτη του λύρα και μάθαινε τα μυστικά της από αξιόλογους καλλιτέχνες, τραγουδιστές και λυράρηδες, οι οποίοι βρίσκονταν στο χωριό του ενώ παράλληλα έκανε πολλές δουλειές για τα προς το ζην.
Στην Αθήνα ο Μουντάκης έκανε στέκι του την Κρητική ταβέρνα τα “ΧΑΝΙΑ”, όπου έπαιζε τα Σαββατοκύριακα. Στην ταβέρνα αυτή, έμεινε για δεκαοκτώ χρόνια περίπου, με συνεργάτες του τον Νίκο Μανιά, και αργότερα τον Γιάννη Ξυλούρη (Ψαρογιάννη) και τον Βαγγέλη Μαρκογιαννάκη (Μαρκοβαγγέλη). Κατόρθωσε να καθιερωθεί ως ένας από τους περισσότερο ηχογραφημένους λυράρηδες της Κρητικής μουσικής. Δίσκοι και τραγούδια όπως: «Ένα ματσάκι γιασεμιά», «Αργαλειός», «Μυλωνάδες και μαζώχτρες», «Κρητικός γάμος», «Η Μάχη της Κρήτης», «Κρητικά νάκλια», «Αναφορά στον Καζαντζάκη», είναι μόνο μερικά δείγματα της τεράστιας δισκογραφίας του. Η καταξίωση και η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Κρήτη και στους ξενιτεμένους Κρητικούς και Έλληνες της διασποράς τους οποίους είχε επισκεφτεί πολλές φορές. Για πρώτη φορά πήγε στην Αμερική σε ηλικία 34 ετών το 1960 και το 1971 επισκέφθηκε τον Καναδά, την Αυστραλία την Νότιο Αφρική και άλλες χώρες στις οποίες έμεναν Έλληνες και Κρητικοί μετανάστες.
Σημαντική ήταν, επίσης, η πρωτοβουλία του στην οργάνωση της κρητικής μουσικής διδασκαλίας, δηλωτική της συμβολής του στη διατήρηση της λαϊκής μουσικής παράδοσης του τόπου του. Ιδρύει την πρώτη σχολή λύρας στο Ηράκλειο στο «Ωδείο Απόλλων», το 1979, οπότε ξεκίνησε να διδάσκει σε ηλικία 53 ετών, μετά στο Ρέθυμνο (1980), έπειτα στα Χανιά το 1981 και στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου (1983). Τέλος ιδρύει το «Ελληνικό Ωδείο» στην Αθήνα το 1985.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ, με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του Κώστα Μουντάκη, την εκπομπή:
ΣΕ ΗΧΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ
ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΥΝΤΑΚΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΥΡΑ
(video)
Σειρά ντοκιμαντέρ για την ελληνική μουσική παράδοση παρουσιάζοντας εκπροσώπους της από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Η συγκεκριμένη εκπομπή είναι αφιερωμένη στην κρητική μουσική παράδοση και στον σπουδαίο εκφραστή της, λυράρη και τραγουδιστή Κώστα Μουντάκη.
Ακούγονται παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, που ερμηνεύει ο Κώστας Μουντάκης με τη λύρα του και τον συνοδεύει ο Νίκος Αλεφαντινός στο λαούτο, με παράλληλους σχολιασμούς από τον αφηγητή. Παρουσιάζεται η συμβολή του μεγάλου Κρητικού λυράρη στη διάσωση της κρητικής μουσικής παράδοσης, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό Αλφά Ρεθύμνου. Αυτοδίδακτος από μικρή ηλικία έπαιζε και τραγουδούσε.
Ο Κ. Μουντάκης ερμηνεύει χαρακτηριστικά παραδοσιακά κρητικά τραγούδια και ταυτόχρονα ανιχνεύεται από την αφηγητή η σχέση τους με μουσικές παραδόσεις άλλων λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Ακούμε τα τραγούδια: «Σταφιδιανός Σκοπός», καθώς οι λεγόμενοι σκοποί αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία κρητικών τραγουδιών, «Ρεθυμιανέ με κατηφέ», ερωτικό της δυτικής Κρήτης, «Τα βάσανά μου χαίρομαι» ένα παλιό κρητικό τραγούδι, «της ταβέρνας» και ένα κρητικό ριζίτικο, με αφορμή το οποίο γίνεται λόγος για τα ριζίτικα τραγούδια, τις ρίζες τους και την ιδιοτυπία των στοιχείων τους, καθώς διατηρούν όλα τα παλιά στοιχεία άγνωστα στο μουσικό πνεύμα του σύγχρονου λυρισμού και ακολουθούν παμπάλαιους σκοπούς και αρχαίες παραδόσεις. Παρατίθενται, επίσης, στοιχεία για την ιστορία και την προέλευση της κρητικής λύρας και για τους παραδοσιακούς κρητικούς χορούς, ιδιαίτερα για τη σούστα, με αναφορά σε βιβλιογραφικές πηγές.
Τέλος παρουσιάζεται η μεγάλη προσπάθεια του Κώστα Μουντάκη για τη μάθηση και τη διδασκαλία της κρητικής λύρας στα νέα παιδιά. Ο ίδιος συνέβαλε στην ίδρυση σχολών στις μεγαλύτερες πόλεις της Κρήτης, προκειμένου η νέα γενιά να παρακινηθεί προς την ανίχνευση και αξιοποίηση των ζωντανών αξιών της μουσικής παράδοσης.
Έτος παραγωγής: 1988
Σκηνοθεσία: Γιάννης Κασπίρης
Κείμενα-επιμέλεια εκπομπής: Γιώργος Παπαδάκης
Ημερομηνία πρώτης προβολής: 26/5/1988
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr