Ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Λάκης Παπαστάθης γεννήθηκε στο Βόλο το 1943. Σπούδασε στο Κέντρο Σπουδών Κινηματογράφου και το 1972 σκηνοθετεί την πρώτη μικρού μήκους ταινία «Γράμματα από την Αμερική», η οποία βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Κατά την περίοδο 1968-1971 εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη στην ταινία «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, μια εμπειρία την οποία ο ίδιος αποκαλούσε από τα σημαντικότερα σχολεία της ζωής του. Από το 1975 ξεκινάει μια μακρά πορεία στην τηλεόραση, όπου ως σκηνοθέτης-παραγωγός, δημιουργεί με τον Τάκη Χατζόπουλο τις σειρές Παρασκήνιο και Ιστορικό Αρχείο. Σκηνοθέτησε τις μεγάλου μήκους ταινίες: Τον καιρό των Ελλήνων (1981), Θεόφιλος (1987), Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (2001), Ταξίδι στη Μυτιλήνη (2010). Ο Λάκης Παπαστάθης, παιδί του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, προσπάθησε και κατάφερε τόσο από τις ταινίες του, όσο και κυρίως από τις τηλεοπτικές του παραγωγές, όπως το “Παρασκήνιο” να μεταφέρει στην οθόνη τις ιδέες του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου κινηματογράφου, να ασχοληθεί και να εντρυφήσει σε θέματα που αφορούσαν την ελληνική και ευρωπαϊκή κουλτούρα και τον πολιτισμό, από τα τέλη του 19ου αιώνα, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τις εικαστικές τέχνες, την ποίηση, τη φιλοσοφία, μέχρι τον κινηματογράφο και τον πολιτισμό εν γένει στην Ελλάδα και έως τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Ο Λάκης Παπαστάθης έφυγε από τη ζωή στις 8 Μαρτίου 2023 και το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:
ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ
ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ
(video)
Η Μαρία Κατσουνάκη προλογίζει το έργο του Λάκη Παπαστάθη αναφερόμενη στις ταινίες του «Τον Καιρό των Ελλήνων», «Θεόφιλος» «Το μόνον της ζωής του ταξίδειον» και στην παραγωγή της σειράς τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ «Παρασκήνιο». Αναφέρεται στο ελληνικό στοιχείο που διατρέχει το έργο του Παπαστάθη. Ο ίδιος εξηγεί ότι ο όρος Ελληνοκεντρικός είναι καινούριος, παλιότερα επικρατούσε ο όρος Ελληνικότητα, δύο όροι που δεν αρέσουν στον ίδιο μιας και νιώθει ότι ανήκει στην ελληνική λογοτεχνική παράδοση και στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο των γλωσσολογικών αναζητήσεων τέλη 60 και αρχές 70. Υπογραμμίζει ότι δεν νιώθει παιδί του Φίνου, του Τζαβέλλα, του Σακελλάριου, αν και ομολογουμένως ο ίδιος και η γενιά του μεγάλωσαν με αυτές τις ταινίες. Θυμάται τις προβολές κάθε Κυριακές πρωί στην Ταινιοθήκη και συγκεκριμένα όταν είδε την ταινία «Ρώμη Ανοχύρωτη πόλη» στο Άστυ, και έπειτα πέρασε από το Αττικόν όπου μια μεγάλη ουρά είχε σχηματιστεί για να δουν κάποια ταινία της Βουγιουκλάκη, κατάλαβε ότι δεν ανήκει σε αυτή την παράδοση. Η δική του προσέγγιση αποτελεί μια σύνθεση της ελληνικής ζωγραφικής με τις ευρωπαϊκές απόψεις και προσεγγίσεις της περιόδου 1965-1975 για το σινεμά.
Ο σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός ήταν ένα μεγάλο προφορικό σχολείο για τον Παπαστάθη, φοίτησε στη σχολή του Κώστα Φωτεινού και της Ειρήνης Καλκάνη, αλλά η εμπειρία της «Ευδοκίας» ήταν σημαντική για τον ίδιο γιατί είχε ενεργή συμμετοχή και ήταν συγκινητικό το ότι τον εμπιστεύθηκε ο Δαμιανός. Αναφέρεται επίσης στο βιβλίο που έγραψε σχετικά με το πώς έγινε η ταινία αυτή, η οποία είναι ένας μεγάλος σταθμός για τον Ελληνικό κινηματογράφο και έχει επηρεάσει πολλούς σκηνοθέτες. Στην ταινία του Παπαστάθη «Τον καιρό των Ελλήνων» πρωταγωνιστεί ο Δαμιανός και εξηγεί ότι αυτό δεν είναι τυχαίο, είναι και μια επιστροφή στο δάσκαλό του. Ο Παπαστάθης πιστεύει ότι υπάρχει ένας διάλογος με το παρελθόν και αναφέρει πώς το μυθολογικό υπόστρωμα της Ευδοκίας τον επηρέασε αν και ήταν μια βαθιά σκληρή αφήγηση πάνω στην τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα. Ο Δαμιανός είδε το σύγχρονο με ότι είχε επενδυθεί σε αυτό μέσα από τα χρόνια και το προσωπικό του βίωμα, όμως εκείνος επιστρέφει στο παρελθόν θεωρώντας δεδομένο το παρόν στο οποίο ζει.
Ο Λ. Παπαστάθης μιλάει για την αγάπη του για την πεζογραφία της γενιάς του 1880, η οποία θεωρεί ότι δεν έχει ξεπεραστεί, αναφέρεται στους συγγραφείς που έγραφαν στο περιοδικό ΕΣΤΙΑ, εκφραστές του ελληνικού χώρου και ζωής και βρίσκονταν κοντά στους σημαντικούς ζωγράφους και λαογράφους. Τον γοητεύει η εποχή και θεωρεί ότι δεν ξεφεύγει κανείς από το παρόν, αντιθέτως η εποχή μας έχει ανάγκη το παρελθόν, όχι για να ονειροπολήσουμε, αλλά για να συνθέσουμε κάτι καινούριο όπως λέει και ο ίδιος.
Μιλάει για τις ταινίες του για τον Βιζυηνό και τον Θεόφιλο και διαπιστώνει τα κοινά στοιχεία. Ειδικά για τον Θεόφιλο υπογραμμίζει πώς εκείνος ανακάλυψε μόνος του τη μεγάλη τέχνη και ότι ήθελε να τον απεγκλωβίσει από το γκέτο του λαϊκού και να δείξει πως ήταν ένας αριστοκράτης δημιουργός που έμαθε σχεδόν μόνος του την τέχνη και ο οποίος ενδύεται αυτό που ζωγραφίζει, το επωμίζεται και το βιώνει.
Για την ταινία του «Τον καιρό των Ελλήνων» εξηγεί πως έγινε για να μιλήσει για τη διπλή νεοελληνική παράδοση, τη λόγια και την προφορική λαϊκή παράδοση. Όταν η τελευταία γίνει επίσημη, τότε πεθαίνει, μας λέει ο Παπαστάθης. Λέει ότι δεν είναι εθνικισμός η αναφορά στο παρελθόν της Ελλάδας και τη φουστανέλα, η επιστροφή στο παρελθόν επιτρέπει την αυτογνωσία και εξάλλου έχει σημασία ο τρόπος με τον οποίο μιλάει κανείς για την ιστορία, έχοντας υπόψη ότι η αφήγηση της ιστορίας είναι πάντα ένας λόγος για το παρόν.
Για την έννοια του θρησκευτικού στοιχείου ο Παπαστάθης αναφέρει ότι οι άνθρωποι έχουν επενδύσει στα κείμενα του χριστιανισμού και δεν μπορούμε να τα αγνοήσουμε.
Ο ίδιος λέει ότι δεν νιώθει ενταγμένος, θεωρεί ότι εκκρεμεί μια αναλυτική και επιστημονική αποτίμηση του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, αλλά ξεχωρίζει ως ακέραιες τις αρχές που πρέσβευαν οι σκηνοθέτες του: ήθος, πάλη με την τέχνη, αυτοθυσία, αλτρουισμός, καλή ενημέρωση.
Επιμέλεια –Παρουσίαση: ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ
Σκηνοθεσία: ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΡΤΗΣ
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 14 Μαρτίου 2006
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr