Ο Μάνος Λοΐζος γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1937, μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και από μικρή ηλικία ασχολήθηκε με τη μουσική. Ήρθε στην Αθήνα το 1955 για να σπουδάσει στη Φαρμακευτική Σχολή και αργότερα στην ΑΣΟΕΕ, αλλά το 1960 εγκαταλείπει τις σπουδές για τη μουσική και το 1962 συνεργάζεται με τον Μίκη Θεοδωράκη στο Σύλλογο Φίλων της Ελληνικής Μουσικής για τις παραστάσεις της Όμορφης Πόλης. Ο Μίμης Πλέσσας, θα τον βοηθήσει να ηχογραφήσει το 1962 τον πρώτο του δίσκο, το “Τραγούδι του δρόμου”. Κατά τη διάρκεια της επταετίας απασχόλησε συχνά τις αρχές, οι οποίες τον συνέλαβαν κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Πολυτεχνείου και τον οδήγησαν στην ασφάλεια για δέκα ημέρες. Συνεργάστηκε με στιχουργούς όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Φώντας Λάδης, ο Γιάννης Νεγρεπόντης και ο Δημήτρης Χριστοδούλου, καθώς και με μεγάλους ερμηνευτές του ελληνικού τραγουδιού όπως οι Στέλιος Καζαντζίδης, Μαρία Φαραντούρη, Χάρις Αλεξίου, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Καλατζής, Δήμητρα Γαλάνη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Γιάννης Πουλόπουλος, Γιάννης Πάριος. Τελευταίος δίσκος του ήταν τα “Γράμματα στην Αγαπημένη” σε στίχους του Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ με απόδοση στα ελληνικά του Γιάννη Ρίτσου.
Η δισκογραφία του περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα έργα: «Ο Σταθμός» (1968), «Θαλασσογραφίες» (1970), «Ευδοκία» (1971), «Να ‘χαμε τι να ‘χαμε…» (1972) «Τραγούδια του δρόμου» (1974), «Καλημέρα ήλιε» (1974), «Τα νέγρικα» (1975), «Τα τραγούδια μας» (1976), «Τα τραγούδια της Χαρούλας» (1979), «Για μια μέρα ζωής» (1980), «Γράμματα στην αγαπημένη» (1983).
Στις 8 Ιουνίου ο Μάνος Λοΐζος υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο, νοσηλεύτηκε για ένα μήνα και τον Αύγουστο του ίδιου έτους ταξίδεψε στη Μόσχα για θεραπεία. Όμως στις 7 Σεπτεμβρίου ακολούθησε δεύτερο εγκεφαλικό και έφυγε από τη ζωή δέκα ημέρες αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου 1982, σε ηλικία 45 ετών.
Με αφορμή την επέτειο 40 ετών από το θάνατο του αξέχαστου Μάνου Λοΐζου, στις 17 Σεπτεμβρίου 1982, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα μοναδικό ντοκουμέντο του 1983 από τη σειρά «Παρασκήνιο» με ένα επεισόδιο το οποίο προβλήθηκε για τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τον θάνατό του.
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΜΝΗΜΗ ΜΑΝΟΥ ΛΟΪΖΟΥ (Α’ ΜΕΡΟΣ)
(video)
Η εκπομπή Παρασκήνιο με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από το θάνατο του Μάνου Λοΐζου παρουσιάζει επεισόδιο αφιερωμένο στον μεγάλο Έλληνα τραγουδοποιό. Παρακολουθούμε φίλους και συνεργάτες του Λοΐζου, οι οποίοι μιλούν για εκείνον, ενώ παράλληλα επισκέπτονται μέρη στα οποία έζησε και εργάστηκε για τη δημιουργία της μουσικής του.
Ο Φώντας Λάδης επισκέπτεται το σπίτι στο οποίο έγραψαν με τον Λοΐζο τη συλλογή «Τα Τραγούδια μας» μιλάει για τη συνεργασία τους το 1976, περιγράφει τις συνθήκες μετά την μεταπολίτευση και το γενικότερο αίτημα για κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες, αναφέρεται στη δημιουργία τραγουδιών τους όπως τα «Πάγωσε η τσιμινιέρα», «Το δέντρο», «Λιώνουν τα νιάτα μας» και προβάλλονται ασπρόμαυρα πλάνα από τη συνεργασία του με τον Μάνο Λοϊζο το 1976 με δοκιμές για τα τραγούδια «Ρήμαξαν τα χωριά μας» και «Λιώνουν τα νιάτα μας». Ο Λάδης μιλάει για τις τελευταίες ημέρες του Λοΐζου πριν το δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο και το θλιβερό προνόμιο που είχε ο ίδιος να συνοδεύσει τη σωρό του από τη Μόσχα στην Αθήνα.
Ακολουθούν πλάνα από τις πρόβες και τις ηχογραφήσεις σε στούντιο με τον Λοΐζο να διευθύνει τον Γιώργο Νταλάρα και τους μουσικούς. Ο μουσικός παραγωγός, Αχιλλέας Θεοφίλου, περιγράφει τη συνεργασία με τον Λοΐζο στο στούντιο ηχογραφήσεων, θυμάται περιστατικά ενδεικτικά της ιδιοσυγκρασίας του Λοΐζου και του τρόπου με τον οποίο εργαζόταν. Παρεμβάλλονται στιγμιότυπα από γυρίσματα στο στούντιο από την ηχογράφηση για «Τα τραγούδια μας» το 1976.
Προβάλλονται φωτογραφίες της οικογένειας του Λοΐζου και του ίδιου από τα παιδικά μέχρι και τα νεανικά του χρόνια και ακούγεται ηχητικό απόσπασμα με τον ίδιο τον συνθέτη να αφηγείται τα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την ενασχόλησή του με τη μουσική, τα διαφορετικά μουσικά ερεθίσματα, την επαφή με το βιολί και τα πρώτα του τραγούδια και μουσικά βήματα. Ακολούθως μιλάει για τις σπουδές του στην Αθήνα, στη Φαρμακευτική και αργότερα στην ΑΣΟΕΕ.
Ο σκηνοθέτης, Φώτης Κωνσταντινίδης, συμμαθητής και φίλος του Μάνου Λοΐζου από την Αλεξάνδρεια, θυμάται το ταξίδι στο καράβι για την Αθήνα, την υποδοχή από συμμαθητή τους στο σπίτι στην Αριστίππου, τις βόλτες και τις συζητήσεις τους, τις πρώτες μελωδίες του Μάνου σε ένα νοικιασμένο πιάνο και την πεποίθηση που ήδη είχε διαμορφώσει εκείνος για την μελλοντική πορεία του ως συνθέτης.
Ακούμε τον Λοΐζο να μιλάει για το ξεκίνημά του και την καθοριστική για τον ίδιο επαφή με τις μελωδίες του Χατζιδάκι, για την πρώτη του απόπειρα στη δισκογραφία με το «Τραγούδι του δρόμου» σε ποίηση Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και μετάφραση Νίκου Γκάτσου, το 1962, αλλά και για τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη η οποία τον επηρέασε σε σημαντικό βαθμό. Περιγράφει επίσης το ξεκίνημα με τον Λεοντή το 1962 όταν ανέβηκε η «Μαγική Πόλη» και ανέλαβαν τη διεύθυνση της χορωδίας, αλλά και το 1963 όταν ο Θεοδωράκης με τον Χατζιδάκι τους ανέθεσαν να διευθύνουν την ορχήστρα σε μια επιθεώρησή τους στο Θέατρο Παρκ και να παρουσιάσουν ένα μέρος της δουλειάς τους στο κοινό.
Παρακολουθούμε απόσπασμα από τη συναυλία που δόθηκε σε κλειστό στάδιο στη μνήμη του Μάνου Λοΐζου στις 16 Σεπτεμβρίου 1983 και συγκεκριμένα τον Μίκη Θεοδωράκη να μιλάει για τον Μάνο, για τη γνωριμία τους και τη μουσική του Λοΐζου ως σημαντική συνεισφορά στο έντεχνο λαϊκό τραγούδι. Ο Θεοδωράκης μιλάει για την ιστορία της πέτρας που κράτησε από εκείνες που του πετούσαν, αλλά και για τον Μ. Λοΐζο και τον Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής.
Ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής, αναφέρεται στη γνωριμία και τη συνεργασία του με τον Μάνο Λοΐζο, τη συμμετοχή στην πρώτη τους συναυλία το 1963 για τους νέους συνθέτες που είχε οργανώσει ο Σύλλογος Φίλων Ελληνικής Μουσικής. Περιγράφει την ιστορία με την πέτρα που τους έδωσε εκείνο το βράδυ ο Θεοδωράκης, η οποία συμβόλιζε τον αγώνα για την προαγωγή των ιδεωδών της τέχνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Θυμάται τη συνεργασία τους ως νέοι συνθέτες με τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι, την αγωνία και τη σημαντική εμπειρία που αποκόμισαν. Περιγράφει επίσης τις συναυλίες του 1981 με τον Λοΐζο και τον Μικρούτσικο και ακολουθούν πλάνα από την εν λόγω συναυλία, όπου τραγουδούν μαζί με την Χαρούλα Αλεξίου, τον Μανώλη Μητσιά και τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου μεταξύ άλλων.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος μιλάει για τον Λοΐζο και θυμάται περιστατικά από τα νεανικά τους χρόνια. Μιλάει με συγκίνηση για τον τρόπο με τον οποίο τον επηρέασε ο θάνατος του Λοΐζου και θυμάται την άφιξη του αεροπλάνου με τη σωρό του στο Ελληνικό.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος περιγράφει τη συνεργασία του με τον Λοΐζο, παρουσιάζει χειρόγραφα του Μάνου με στίχους και άλλα με δικούς του, μια συνεργασία παρέας, όπως λέει, όπου ο ένας βοηθούσε τον άλλο. Αναφέρει παραδείγματα από τα τραγούδια «Σ’ ακολουθώ», «Η γοργόνα», «Αχ χελιδόνι μου» και περιγράφει με παραστατικό τρόπο χαρακτηριστικές στιγμές από τη φιλία τους. Στο σπίτι της οδού Ροστοβίου στους Αμπελόκηπους ο Παπαδόπουλος θυμάται τη σύλληψη του Λοΐζου από τη χούντα, τις συναντήσεις του Λοΐζου με τραγουδιστές όπως ο Νταλάρας και ο Καλαϊτζής σε εκείνο το σπίτι.
Στην εκπομπή περιλαμβάνονται πλάνα από το επεισόδιο της σειράς Παρασκήνιο του 1979 αφιερωμένο στον Λοΐζο, όπου ο ίδιος ερμηνεύει με την κιθάρα του αγαπημένα τραγούδια όπως το «Δελφίνι, δελφινάκι» και «Η γοργόνα».
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 5 Οκτωβρίου 1983
Ρεπορτάζ: Δημήτρης Γκιώνης
Σκηνοθεσία: Ομάδα Cinetic/Λάκης Παπαστάθης
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΜΝΗΜΗ ΜΑΝΟΥ ΛΟΪΖΟΥ (Β’ ΜΕΡΟΣ)
(video)
Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος από την εκπομπή ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ για τον Μάνο Λοΐζο, παρακολουθούμε τον Γιώργο Μέγγουλη, ράφτη από την Κερατέα και στενό φίλο του Μάνου Λοΐζου να περιγράφει το περιστατικό της γνωριμίας του με τον Λοΐζο το 1974, αλλά και τις επισκέψεις του στην Κερατέα τα σαββατοκύριακα και τις διακοπές για να ξεκουραστεί και να ηρεμήσει. Μοιράζεται συζητήσεις και στιγμές που είχε μαζί του και περιγράφει τον χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία του Λοΐζου που γνώρισε εκείνος.
Περιλαμβάνονται εκτενή πλάνα από την Παρασκήνιο του 1979, αφιερωμένο στον αγαπημένο συνθέτη, όπου η Χάρις Αλεξίου τραγουδάει το «Μια καλημέρα» και «Τίποτα δεν πάει χαμένο» μαζί με τον Μάνο Λοΐζο και ο Αντώνης Βαρδής και ο Θανάσης Πολυκανδριώτης τους συνοδεύουν με κιθάρα και μπουζούκι αντίστοιχα. Περιλαμ΄βανονται και πλάνα από το ίδιο επεισόδιο του 1979 όπου ο Μάνος τραγουδάει το «Πάγωσε η τσιμινιέρα», «Ο Δρόμος», το «Αχ χελιδόνι μου», «Γέρο νέγρο Τζίμ».
Ο μουσικός και στιχουργός Μανώλης Ρασούλης μιλάει για τα 20 χρόνια φιλίας με τον Μάνο, για την επίδραση που είχε επάνω του ο χαμός του, αναφέρεται στον χαρακτήρα του Λοΐζου και θίγει το ζήτημα της οικονομικής αδυναμίας που τον ταλαιπώρησε για πολλά χρόνια, αλλά και για το παράδοξο και απαράδεκτο γεγονός ότι όλη η Ελλάδα τραγουδούσε Λοΐζο, αλλά ο ίδιος δεν μπορούσε να σταθεί οικονομικά ανεξάρτητος και να αντιμετωπίσει τα έξοδα για την περίθαλψη και τη νοσηλεία του. Ο Ρασούλης μιλάει με τον χαρακτηριστικό παραστατικό τρόπο του για σημαντικά περιστατικά από τη συνεργασία του με τον Λοΐζο και τα χρόνια που πέρασαν μαζί.
Ο τραγουδιστής Δημήτρης Κατοίκος περιγράφει με λεπτομέρεια την ημέρα που έπαθε το πρώτο εγκεφαλικό ο Μάνος Λοΐζος στο σπίτι του στη Φιλοθέη. Ακολούθως ακούγεται τηλεφωνική συνομιλία με τη Μαρία Ρεζάν από τη ραδιοφωνική εκπομπή της “Μια ώρα έτσι, Χωρίς Πρόγραμμα” στο Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, τον Αύγουστο του 1982, όπου ο Μάνος Λοΐζος εξηγεί ότι είναι στο Γενικό Κρατικό εδώ και 2-3 εβδομάδες, αναρρώνει από το εγκεφαλικό και κάνει φυσικοθεραπείες. Μιλάει επίσης για το πρόβλημα με τη νοσηλεία του και το ζήτημα της περίθαλψης για τους μουσικούς, όχι ως προσωπικό πρόβλημα, αλλά ως ευρύτερο πρόβλημα του συγκεκριμένου κλάδου.
Η εκπομπή κλείνει με εκτενή πλάνα από την κηδεία του Μ. Λοΐζου στο 1ο Νεκροταφείο, όπου γνωστοί καλλιτέχνες και πολιτικοί, αλλά κυρίως πλήθος πολιτών αποχαιρετούν τον Μάνο. Ακούγεται η Χαρούλα Αλεξίου να ερμηνεύει το τραγούδι του Λοΐζου «Μες στο πλήθος».
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 3 Οκτωβρίου 1984
Ρεπορτάζ: Δημήτρης Γκιώνης
Σκηνοθεσία: Ομάδα Cinetic
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr