O Μισέλ Πωλ Φουκώ (Michel Paul Foucault), γεννήθηκε στο Πουατιέ στις 15 Οκτωβρίου 1926, ήταν Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας και ψυχολόγος. Η οικογένειά του ήταν αρκετά εύπορη και ο Φουκώ σπούδασε στην Ecole Normale Superieure – ENS φιλοσοφία και ψυχολογία, με καθηγητή τον Λουί Αλτουσέρ. Στα φοιτητικά του χρόνια εντάχθηκε στο κομουνιστικό κόμμα από το οποίο αποχώρησε το 1955. Ο Φουκώ επηρεάστηκε έντονα από την σκέψη των Φρίντριχ Νίτσε και Μάρτιν Χάιντεγκερ και οι μελέτες του επεξεργάστηκαν τις έννοιες και τους κώδικες μέσω των οποίων λειτουργούν και αυτοκαθορίζονται οι κοινωνίες, ενώ θεωρείται ένας από τους κεντρικούς στοχαστές του Μάη του ’68. Στο συγγραφικό του έργο, ασχολήθηκε με τις κοινωνικές δομές εξουσίας, τη φυλακή, την τιμωρία, την αστυνομία, τη σεξουαλικότητα ως παράγοντα διαμόρφωσης της ψυχολογικής και ηθικής ταυτότητας των ατόμων, την τρέλα. Το 1961, εκδίδεται το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο “Τρέλα και παραλογισμός: Η ιστορία της τρέλας στην Κλασσική Εποχή” και το 1966 εκδίδεται “Η τάξη των πραγμάτων“. Το 1975, εκδόθηκε το βιβλίο του “Επιτήρηση και τιμωρία: Η γέννηση της φυλακής”, το 1976 κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος της τριλογίας “Η ιστορία της σεξουαλικότητας“. Το τρίτομο αυτό έργο αναφέρεται στην ιστορία των αντιλήψεων για τη σεξουαλικότητα, και ανέδειξε τον Φουκώ σε έναν από τους σημαντικότερους διανοούμενος της εποχής του.
Μέχρι το 1955, δίδασκε ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Λιλ, δίδαξε επίσης ψυχολογία στην ENS και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’50 εργάστηκε σε ψυχιατρικές κλινικές και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια όπως της Ουψάλα, της Βαρσοβίας και του Αμβούργου. Από το 1960 μέχρι και το 1966, δίδασκε φιλοσοφία και ψυχολογία σε πανεπιστήμια της Γαλλίας και το 1970, εκλέχθηκε ισόβιος καθηγητής της Ιστορίας των Συστημάτων της Σκέψης, στο Κολλέγιο της Γαλλίας. Από τη δεκαετία του ’70, ξεκίνησε να συνεργάζεται με την Ομάδα Πληροφόρησης για τις Φυλακές (Groupe d’Information sur les Prisons). Ο Μισέλ Φουκώ είναι από τους κεντρικούς εκπροσώπους του πρώιμου στρουκτουραλισμού και του ύστερου μεταμοντερνισμού. Πέθανε στο Παρίσι στις 25 Ιουνίου του 1984, από νευρολογικές επιπλοκές που του προκάλεσαν οξεία σηψαιμία. Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο θανάτου του σημαντικού Γάλλου φιλοσόφου παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΙΣΕΛ ΦΟΥΚΩ
(video)
Το ντοκιμαντέρ του 1984 της σειράς «Περισκόπιο» παρουσιάζει, με τη βοήθεια του καθηγητή κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Γιώργου Βέλτσου, την προσφορά του φιλοσόφου Μισέλ Φουκώ στην αναζήτηση της αλήθειας και την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης.
Ο Γιώργος Βέλτσος επιχειρεί μια προσέγγιση του έργου και των απόψεων του Μισέλ Φουκώ και τον χαρακτηρίζει «Νίτσε του 20ού αιώνα». Ο Γάλλος φιλόσοφος υπήρξε καθηγητής στο Κόκκινο Πανεπιστήμιο μετά την εξέγερση του Μαΐου του 1968 και κατόπιν καθηγητής στο Κολλέγιο της Γαλλίας. Με τις ιδέες του άσκησε έντονη κριτική στο κατεστημένο και προσκόμισε νέα δεδομένα στη μελέτη της ψυχιατρικής, των πολιτικών αλλά και των σωφρονιστικών συστημάτων.
Ο λόγος του Μ. Φουκώ συνδέει τη φιλοσοφική κριτική με την ιστορική έρευνα, την αναζήτηση της αλήθειας με την αναζήτηση της γνώσης. Στην εκπομπή δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα δύο έργα του «Η ιστορία της σεξουαλικότητας» και «Η ιστορία της τρέλας». Ο Βέλτσος συζητάει το νόημα της ενασχόλησης μιας τηλεοπτικής εκπομπής με ένα στοχαστή που ασχολήθηκε με το νόημα της σκέψης και εκφράζει τα ερωτήματα της κοινωνίας απέναντι στην προοπτική της γνώσης ή της θλίψης. Αναφέρεται στο θάνατο του Μισέλ Φουκώ και τη συγγραφή του τρίτομου έργου του «Ιστορία της Σεξουαλικότητας».
Εξηγείται η μέθοδος της «αρχαιολογίας» δηλαδή της εκπόνησης μιας θεωρίας της ιστορικής γνώσης με κέντρο την κριτική ανάλυση και τον ορισμό κανόνων που προάγουν την ιστορική λογική ως βάση των επιστημών του ανθρώπου. Ο Γιώργος Βέλτσος μιλάει για τα έργα του Φουκώ για τη φυλακή, τη σεξουαλικότητα, την εξουσία, τη γνώση, την κλινική, τις σχέσεις πολιτικής και εξουσίας, την αστική τάξη και την υπονόμευσή της, την αδυναμία της επανάστασης και την απάντηση στην εξουσία μέσω της απρέπειας. Αναφέρεται στην «Ιστορία της σεξουαλικότητας» και περιγράφει τη σεξουαλικότητα ως νέα ηθική, για να εξηγηθεί ο τρόπος με τον οποίο η αστική τάξη χρησιμοποίησε τη σεξουαλικότητα. Επίσης σχολιάζεται η θέση της τρέλας στη σύγχρονη εποχή, αλλά και η θέση των ανθρώπων ανάμεσα στη διανοητική πάθηση και την κανονικότητα ή τη συμμόρφωση με αυτή.
Το τελευταίο τμήμα της εκπομπής παρουσιάζει απόσπασμα τηλεοπτικής συζήτησης στη γαλλική κρατική τηλεόραση όπου ο Φουκώ αναφέρεται στον άνθρωπο ως ζήτημα προβληματισμού, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και την απειλή για το δυτικό κόσμο των επιδημιών και άλλων κινδύνων θανάτου, που οδήγησαν κατά τον 19ο αιώνα στη διερεύνηση των παραγόντων που κατατείνουν σε μία τεχνολογία του ανθρώπου, τον τρόπο με τον οποίο ζει, λειτουργεί, εξουσιάζεται, εργάζεται ο άνθρωπος, δηλαδή το ζήτημα του ανθρώπου. Ο Γιώργος Βέλτσος κλείνει την εκπομπή και περιγράφει τον Μισέλ Φουκώ ως τον διανοούμενο που θέλει πραγματικά να υπηρετήσει την αλήθεια, ένα ατελείωτο καθήκον.
Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
Έτος παραγωγής: 1984
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr