Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και το Αρχείο της ΕΡΤ στα πλαίσια των εκδηλώσεων μνήμης της επετείου παρουσιάζει μια σειρά αφιερωμάτων με το γενικότερο τίτλο ‘’Μνήμες Προσφύγων’’. Αποσπάσματα από σημαντικές μαρτυρίες προσφύγων που ζούσαν στη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ου αιώνα, βιώσαν τις φρικαλεότητες της καταστροφής και τις δυσκολίες της εγκατάστασης στην Ελλάδα. Οι πολύ σημαντικές προφορικές μαρτυρίες παραχωρήθηκαν στα πλαίσια διάφορων εκπομπών της ΕΡΤ από τη δεκαετία του 1980 έως τις αρχές του 2000.
Στην όγδοη ανθολογία μαρτυριών ξεδιπλώνονται ιστορίες από την άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα και την εχθρική υποδοχή που τους επιφύλασσαν οι ντόπιοι. Ακόμη, παρουσιάζεται η θέληση των προσφύγων να δημιουργήσουν μια καλύτερη ζωή μέσα από σκληρή προσωπική εργασία, η συμβολή τους στην ελληνική οικονομία αλλά και το πως η άφιξη και η εγκατάστασή τους διαμόρφωσαν νέες συνοικίες στις παρυφές των μεγάλων ελληνικών πόλεων. Παράλληλα, μπορείτε να δείτε πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την συλλογή Πέτρου Πουλίδη του Αρχείου της ΕΡΤ με τεκμήρια από την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα.
Οι πρόσφυγες δεύτερης γενιάς Κρικόρ Καραμπετιάν, Σάββας Λεπτουργίδης και Αναστασία Καρακάλη θυμούνται πως οι πρόσφυγες γονείς τους ζούσαν με την ελπίδα της επιστροφής στη Μικρά Ασία, νοσταλγώντας τη ζωή στις Χαμένες Πατρίδες και περιγράφουν πως έζησαν τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα. Κλεινόν Άστυ, παραγωγής 2021, σκηνοθεσία Μαρίνα Δανέζη.
Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος μιλά για το πως αντιμετώπισαν εκείνον και άλλους πρόσφυγες οι συμμαθητές και οι δάσκαλοί τους στο σχολείο. Ακόμη, τονίζει την αλληλεγγύη που υπήρχε στους πρόσφυγες και περιγράφει την πολιτιστική και αθλητική δράση που αναπτύχθηκε από τους πρόσφυγες στον συνοικισμό του Βύρωνα. ”Μαρτυρίες: Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος”, παραγωγής 1993, σενάριο-σκηνοθεσία Γιώργος Πετρίτσης.
Ο πρόσφυγας Τάσος Εκμετζόγλου θυμάται την προσπάθεια των γονιών του από το Ορτάκιοϊ της Μικράς Ασίας να ιδρύσουν ένα εργαστήριο μεταξουργίας στο Βόλο το οποίο μετεξελίχθηκε σε μεγάλη μονάδα παραγωγής το 1928. ”Προσφυγική Ελλάδα”, παραγωγής 2002, σενάριο-σκηνοθεσία Βαγγέλης Σερντάρης.
Η αρχιτέκτονας και Δρ. Κοινωνιολογίας Βίκα Γκιζέλη μιλά για τους χώρους που εγκαταστάθηκαν πρόχειρα οι πρόσφυγες μόλις έφτασαν στην Ελλάδα και για τις προστριβές ντόπιων και προσφύγων. Στην συνέχεια αναλύει το έργο της ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων) σχετικά με τη δημιουργία μόνιμων χώρων στέγασης προσφύγων. Ριμέϊκ, παραγωγή 2008, παρουσίαση-έρευνα-αρχισυνταξία Ρένα Θεολογίδου.
Ο Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Προσφυγικών Σωματείων Τάκης Βεζυργιάννης αναφέρεται στο πως ξεπεράστηκε η διαφορά προσφύγων-γηγενών και στην πλήρη ένταξή τους στην ελληνική πραγματικότητα. Ακόμη, η Διδώ Σωτηρίου μιλά για το πως ενώθηκαν οι πρόσφυγες και οι γηγενείς μέσα στα πλαίσια της Αντίστασης στους κατακτητές την περίοδο 1941-44. ”Μικρασιατική καταστροφή”, παραγωγής 1982, σκηνοθεσία Πόπη Αλκουλή.
Από το Αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και την εκπομπή ”Το έργο του Διεθνούς Σταυρού”, παραγωγής 1964. Η ιστορία της Δέσποινα Κεχαγιόγλου, η οποία αναζητούσε την οικογένειά της, την οποία έχασε το 1922 στην καταστροφή της Μικράς Ασίας και βρήκε έπειτα από 40 χρόνια τον αδερφό της από τις ραδιοφωνικές αναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού από τους σταθμούς του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.
Φωτογραφικό υλικό από το Αρχείο της ΕΡΤ και την Συλλογή Πέτρου Πουλίδη σχετικά εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα.
Επιμέλεια φωτογραφικού υλικού: Αγγελική Σαπλαούρα.