Ο ποιητής Νίκος Καρούζος γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις 17 Ιουλίου 1926 και θεωρείται από τους σημαντικότερους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Μαθητής γυμνασίου ο Καρούζος εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και συμμετέχει στην αντίσταση. Το 1945, άριστος μαθητής, ξεκινάει τις σπουδές του στη Νομική Σχολή στην Αθήνα, αλλά δεν τις ολοκληρώνει ποτέ εξαιτίας της πολιτικής του δράσης και της αφιέρωσής του στην ποίηση. Τον Ιούνιο του 1946 γλιτώνει τη σύλληψη και εκτέλεσή του από την Οργάνωση Χ και το 1947 και ενώ μαίνεται ο Εμφύλιος Πόλεμος, ο Καρούζος εξορίζεται στην Ικαρία. Λίγα χρόνια μετά, το 1951, υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στη Μακρόνησο, απ’ όπου απολύεται το 1953 μετά από μία κρίση νευρικού κλονισμού.
Κατά την περίοδο 1944-1945 δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα στο περιοδικό της ΕΠΟΝ Νέα Γενιά, αλλά τα πρώτα του βήματα στα ελληνικά γράμματα σημειώνονται το 1949 με το ποίημα «Σίμων ο Κυρηναίος» στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας», ακολουθούν δημοσιεύσεις ποιημάτων και πεζών σε περιοδικά, όπως τα Αθηναϊκά Γράμματα, Επιθεώρηση Τέχνης, Νέα Εστία, Ευθύνη, Σύνορο, Τομές, Η Λέξη, ενώ το 1953 εκδίδονται οι δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του «Η επιστροφή του Χριστού» και «Νέες Δοκιμές». Υπήρξε πολυγραφότατος ποιητής αλλά και δοκιμιογράφος. Η καταξίωση και η αναγνώρισή του από τους λογοτεχνικούς κύκλους έρχεται μέσα στη δεκαετία του ’60 με τις συλλογές «Η έλαφος των άστρων», «Ο υπνόσακκος» και «Πενθήματα». Τιμήθηκε με πολλά βραβεία όπως το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1963), το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα (1963), το Α’ Εθνικό Βραβείο Ποίησης (1972) και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1988).
Το τελευταίο του ποιητικού έργο με τίτλο «Αιώρηση», το έγραψε στις 29 Αυγούστου 1990 στο νοσοκομείο Υγεία, όπου νοσηλευόταν για δύο χρόνια με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ένα μήνα μετά, ο Νίκος Καρούζος αφήνει την τελευταία του πνοή, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990, σε ηλικία 64 ετών.
Τον χαρακτήρισαν ως «τοξικομανή των λέξεων» και την ποίησή του φιλοσοφική και μυστική, όχι τόσο μεταφυσική, όσο συνδεδεμένη με μία υπαρξιακή αγωνία που επιχειρεί να ανακαλύψει τη σχέση του εγώ με τα όρια του σύμπαντος. Ο ποιητικός λόγος του Καρούζου ανανέωσε την ελληνική ποίηση μέσα από μια λακωνικότητα που επιμένει να αναδεικνύει το γλωσσικό πλούτο και το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο θανάτου του Νίκου Καρούζου, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ
ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο από το δεκαπενθήμερο τηλεοπτικό περιοδικό “Βιβλιόραμα” αφιερωμένο στο βιβλίο είναι αφιερωμένο στον ποιητή Νίκο Καρούζο. Μιλάει ο ίδιος ο ποιητής για τη ζωή και το έργο του, σε μια από τις σπάνιες τηλεοπτικές του εμφανίσεις.
Η κριτικός και μεταφράστρια, Κατερίνα Σχινά, προλογίζει τον ποιητή και αναφέρεται συνοπτικά στο έργο και τον ποιητικό λόγο του Νίκου Καρούζου, ενώ αναφέρει ότι η συζήτηση ανάμεσα στον Καρούζο και τον νεαρό ποιητή Χάρη Βλαβιανό στο σπίτι της ζωγράφου Εύας Μπέη.
Η συζήτηση ξεκινάει με τους δύο ποιητές να καθορίζουν τους κανόνες της και τον Καρούζο να απορρίπτει τον πληθυντικό αριθμό στην επικοινωνία τους, προτιμώντας τον ενικό ως ουσιαστικότερο και αληθινό. Σχολιάζει τη στάση ζωής του η οποία καθιστά ανατρεπτική την ποίησή του και την αντιδικία με το σύμπαν στην οποία βρίσκεται κάθε αληθινός ποιητής. Μιλάει για τον ερμητισμό και την αποσπασματικότητα της ποίησής του και την πιθανή δυσκολία πρόσληψης του έργου του, υπογραμμίζοντας την εγγενή δυσκολία των πραγμάτων και της ζωής, των συλλήψεων που προσπαθεί να αποδώσει με τη γλώσσα ακόμα και αν το νόημά τους προσεγγίζεται σε δεύτερο χρόνο. Για τις ιδεολογίες επισημαίνει ότι ο ίδιος δεν ανήκει σε καμία, αλλά υπογραμμίζει τη μεγάλη προσφορά των μαρξιστικών ιδεών στη σύγχρονη κοινωνία ιδίως στην ηθική εξέλιξη και πρόοδο, ενώ η ουτοπία και οι επαναστατικές ανατροπές του 20 αιώνα θεωρεί ότι λειτούργησαν ανασταλτικά προς τον καπιταλισμό.
Αποδέχεται τον χαρακτηρισμό του «τοξικομανή των λέξεων» και αφηγείται περιστατικά από την καθημερινότητά του τα οποία τον επιβεβαιώνουν, ενώ υπογραμμίζει την υποχρέωση του ποιητή να ανανεώνει τη γλώσσα, μια διαδικασία χωρίς συνταγή.
Η δική του Ελλάδα εξηγεί ότι είναι η Ελλάδα της γλώσσας, μια γλώσσα με ρίζες βαθιές, δαιμονιακή, μεγάλης μουσικότητας, μια θαυματουργή γλώσσα, ενώ χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως γλωσσικά διαχρονικό. ο Καρούζος θεωρεί ότι προσέφερε στους Έλληνες μια νέα συνείδηση της Ελληνικής γλώσσας, κάτι που δεν έχουν καταλάβει οι περισσότεροι. Μιλάει τέλος για τη νίκη της ποίησης επί του θανάτου, ενώ εξηγεί ότι ο φόβος του θανάτου δεν είναι πνευματικό βίωμα.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρεμβάλλονται αναγνώσεις στίχων από ποιήματά του όπως το «Ανεμογλέντι» από τη συλλογή «Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες», «Εικόνα» από τη «Λογική Mεγάλου Σχήματος», ενώ ο ηθοποιός, Αλέξανδρος Ρήγας, ερμηνεύει ποιήματα του Καρούζου σε μια δραματοποιημένη απαγγελία. Περιλαμβάνονται δύο ποιήματα από τη συλλογή «Πενθήματα», το «Αγχώδης εμπειρία» και το «Ποίημα στο μαγνητόφωνο», το ποίημα «Ο άσκοπος διαβάτης» από τη συλλογή «Αποτυπώματα».
Σκηνοθεσία: ΑΡΙΑΝ ΚΟΤΣΗ
Επιμέλεια εκπομπής : ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΗΤΡΑΣ
Έτος παραγωγής: 1990
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr