Ο σπουδαίος ζωγράφος και πρύτανης της ΑΣΚΤ Νίκος Κεσσανλής, σημαντικός εκπρόσωπος του κύματος της γενιάς του ’60 με διεθνή αναγνώριση, που άφησε το σημάδι του στις εικαστικές εξελίξεις της χώρας, έφυγε από τη ζωή στις 4 Ιουλίου 2004.
Με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει από τη σειρά αυτοβιογραφικών ντοκιμαντέρ των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη “Μονόγραμμα” την εκπομπή στην οποία αυτοβιογραφείται το 1994 ο σημαντικός καλλιτέχνης. Ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη.
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
ΝΙΚΟΣ ΚΕΣΣΑΝΛΗΣ
Α΄ Μέρος
Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού και πρωτοστάτης των μεταπολεμικών κινημάτων της καλλιτεχνικής αφαίρεσης ο Νίκος Κεσσανλής αφηγείται την πορεία της ζωής του και του σημαντικού έργου του που αναγνωρίστηκε στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως.
Στο πρώτο μέρος ο Ν. Κεσσανλής αναφέρεται στις οικογενειακές του καταβολές και κάνει λόγο για τον παππού του Νικόλαο Κεσσανλή (1859-1931), ζωγράφο και αγιογράφο με καταγωγή από τη Μυτιλήνη. Μιλάει για το ξεκίνημά του και τον καθοριστικό ρόλο των δασκάλων του, Γιάννη Σπυρόπουλου και Ν. Νικολάου, για τις σπουδές του το 1948 στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (Α.Σ.Κ.Τ.) και συγκεκριμένα τη φοίτησή του στο εργαστήρι του Γιάννη Μόραλη, του Επαμεινώνδα Θωμόπουλου και του Ουμβέρτου Αργυρού που επηρέασαν τα πρώτα του έργα.
Κάνει λόγο για τη συμμετοχή του στο θέατρο σκιών και μαριονετών και στο λαϊκό θέατρο της «Εργατικής Εστίας», καθώς και στη συνεργασία του με τον γελοιογράφο Πολενάκη για την κατασκευή των πρώτων διαφημιστικών κινούμενων σχεδίων.
Μιλάει επίσης για το καλλιτεχνικό περιβάλλον των αρχών της δεκαετίας του ’50 στην Αθήνα, για την πολιτισμική απομόνωση και την απόφασή του να μεταβεί στη Ρώμη με υποτροφία του Ιταλικού Ινστιτούτου Αθηνών το 1952, ένα περιβάλλον ιδανικό όπου επρόκειτο να συμπορευτεί με τις σύγχρονες καλλιτεχνικές αναζητήσεις.
Περιγράφει τα χρόνια της ζωής του στη Ρώμη και τη σταδιακή αναγνώριση και ένταξή του στους ιταλικούς εικαστικούς κύκλους και την καλλιτεχνική του εξέλιξη. Είναι η περίοδος που προσεγγίζει τις αφαιρετικές τάσεις της άμορφης τέχνης (art informel). Το 1957 σε ηλικία 28 ετών συμμετείχε στην 29 η Μπιενάλε της Βενετίας, αφιερωμένη στην αφηρημένη τέχνη. Η αφήγηση του στη διάρκεια της εκπομπής διανθίζεται με εικόνες από τα έργα του αυτής της περιόδου.
Β΄ Μέρος
Στο δεύτερο μέρος ο Ν. Κεσσανλής μιλάει για τα έργα της περιόδου της Ρώμης που τον εντάσσουν στον αφηρημένο εξπρεσσιονισμό και στο αισθητικό κίνημα informel (άμορφο). Κάνει επίσης μνεία στην πρώτη του ατομική έκθεση τον Δεκέμβριο του 1957 στη Ρώμη και τη ζωγραφική σειρά «Λουλούδια και Πουλιά». Αναφέρεται στο πλούσιο καλλιτεχνικό περιβάλλον της μεταπολεμικής Ιταλίας και τις νέες καλλιτεχνικές τάσεις που εκπροσωπεί, όπου σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του βιομηχανικού πολιτισμού η τέχνη αποκτά νέα σημασία.
Ο ίδιος περιγράφει την καλλιτεχνική του εξέλιξη πειραματιζόμενος συνεχώς με τεχνικές και μεθόδους που υπερέβαιναν τα παραδοσιακά ζωγραφικά μέσα, για τις κατασκευές με αντικείμενα μεγάλων διαστάσεων και τις εκθέσεις έργων του όπως τα «Τσαλακωμένα» και οι «Χειρονομίες» (gestes). Μιλάει για τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και πώς από την άμορφη τέχνη (informel) έφτασε στη mec art (μηχανική τέχνη) και στα φωτομηχανικά του έργα.
Το 1960 ο Νίκος Κεσσανλής μετεγκαθίσταται στο Παρίσι. Είναι η περίοδος κατά την οποία ο Ν. Κεσσανλής συνδέεται με το κίνημα του νέου ρεαλισμού που δημιουργήθηκε στη Γαλλία τη δεκαετία του 1960 ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία της mec art.
Πειραματιζόμενος με φωτομηχανικές τεχνικές δημιουργεί μια σειρά έργων το 1965 με τον τίτλο «Φαντασμαγορίες», με μια μέθοδο που συνδύαζε το θέατρο σκιών και τη φωτογραφία. Η ενασχόληση με τη φωτογραφία και η διεύρυνση των αναζητήσεών του με φωτομηχανικά μέσα, σε δύο ή τρεις διαστάσεις, θα συγκροτήσει έναν από τους βασικούς άξονες της δουλειάς του και θα σηματοδοτήσει τη δεύτερη βασική περίοδο της καλλιτεχνικής του διαδρομής.
Πραγματοποίησε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, πήρε μέρος σε σημαντικές εκθέσεις και έλαβε διεθνή βραβεία. Στη ροή της αφήγησής του ο ίδιος μιλάει για σημαντικές τιμητικές διακρίσεις του, μιλάει για τη δουλειά του στο Παρίσι στη διάρκεια της Δικτατορίας και την επιστροφή του στην Ελλάδα μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Αναφέρεται επίσης στους ανθρώπους που άσκησαν σημαντική επίδραση στην πορεία του κατατάσσοντας το έργο του σε δυο βασικές περιόδους την αφαίρεση και τη ματιέρα πριν το 1964 και τη μηχανική τέχνη και τη φωτογραφία μετά το 1964, και στο τέλος στο συνδυασμό των παραπάνω.
Το 1981 εκλέγεται καθηγητής στην ΑΣΚΤ και το 1988 πρύτανης όπου δίδαξε ως το 1997, συνέβαλε στην ανανέωση της Σχολής, πετυχαίνοντας τη μετεγκατάστασή της, και έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής εικαστικής πραγματικότητας.
Προλογίζει ο Γιώργος Σγουράκης
Σκηνοθεσία: Σπύρος Μιχαλόπουλος
Copyright ΕΡΤ – Ανάπλαση 2006 της εκπομπής του 1994, παραγωγής Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη.
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr