Στις 3 Οκτωβρίου 1991 το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονεμήθηκε στη συγγραφέα της Νότιας Αφρικής Ναντίν Γκόρντιμερ (Nadine Gordimer), η οποία μέσα από το έργο της κατήγγειλε τις πρακτικές του απαρτχάιντ. Ήταν η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας μετά από 25 χρόνια. Εξέδωσε 14 μυθιστορήματα και 10 συλλογές διηγημάτων. Γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη έξω από το Γιοχάνεσμπουργκ, το 1923 και έφυγε από τη ζωή το 2014. Έζησε στη Νότια Αφρική.
Η Ναντίν Γκόρντιμερ εκτός από μία σπουδαία συγγραφέας υπήρξε πολιτική ακτιβίστρια εναντίον του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη χώρα της και μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), από το 1964, όταν το κόμμα ήταν παράνομο. Ήταν φίλη του δικηγόρου του Νέλσον Μαντέλα Τζορτζ Μπίζος. Μέσα από το έργο της, τα μαχητικά της άρθρα, και τον ακτιβισμό εξέφρασε την αντίθεσή της απέναντι στην πολιτική των διακρίσεων και το φυλετικό ρατσισμό που κυριαρχούσε στη Νότια Αφρική. Χρειάστηκε να αντιμετωπίσει πολλές φορές τη λογοκρισία ενώ κάποια από τα βιβλία της, όπως “Ο ύστερος αστικός κόσμος” (1966) και “Η κόρη του Μπέργκερ” (1979), για δεκαετίες ολόκληρες θεωρούνταν απαγορευμένα. Το 1986 η ίδια κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη 22 αντιρατσιστών ακτιβιστών. Έλαβε μέρος σε πολλές διαδηλώσεις κατά του απαρτχάιντ και ταξίδεψε σε πολλές χώρες προκειμένου να υποστηρίξει την κατάργηση της πολιτικής καταπίεσης. Παρέμεινε πολιτικά ενεργή καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής της, ακόμα και μετά την πτώση του απαρτχάιντ το 1991, η Γκόρντιμερ δεν σταμάτησε την ακτιβιστική της δράση προσφέροντας βοήθεια για διάφορα προβλήματα μου μάστιζαν την κοινωνία, όπως το AIDS.
Άρχισε να γράφει από την ηλικία των εννέα χρόνων και στα δεκαπέντε της δημοσίευσε το πρώτο της διήγημα. H πρώτη της συλλογή διηγημάτων, με τίτλο “Face to Face” (Πρόσωπο με πρόσωπο) δημοσιεύτηκε το 1949. Το πρώτο της μυθιστόρημα, “The Lying Days” εκδόθηκε το 1954. Το 1974 κέρδισε το λογοτεχνικό Βραβείο Μπούκερ για το μυθιστόρημά της “The Conservationist” με το οποίο έγινε ευρύτερα γνωστή, και το 1991 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου της.
Όπως ακούστηκε από τον Άλφρεντ Νόμπελ στην τελετή των βραβείων του 1991, η Ναντίν Γκόρντιμερ είχε με την αξία της λάβει αυτή τη τιμή καθώς «μέσα από την υπέροχη επική γραφή της, έχει ωφελήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ανθρωπότητα». Βιβλία της έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά όπως, “Λεηλασία και άλλες ιστορίες”, “Μια ιδιοτροπία της φύσης”, “Ο Συντηρητής”, “Κανείς να μη με συνοδεύσει”, “Το όπλο του σπιτιού”, “Η ιστορία του γιου μου”, “Ζώντας με την ελπίδα και την ιστορία” κ.ά.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα τηλεοπτικό πορτρέτο της Νοτιοαφρικανής νομπελίστριας μέσα από την εκπομπή «Οι Κεραίες της Εποχής μας» και τη συνέντευξη που έδωσε στη Μικέλα Χαρτουλάρη και τον Ανταίο Χρυσοστομίδη το 2007, στο Γιοχάνεσμπουργκ.
ΟΙ ΚΕΡΑΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ
ΝΑΝΤΙΝ ΓΚΟΡΝΤΙΜΕΡ Νότια Αφρική
Η Ναντίν Γκόρντιμερ μιλά για τους Εβραίους γονείς της και πώς βρέθηκαν στη Νότια Αφρική. Αφηγείται πότε άρχισε να συνειδητοποιεί την καταπίεση που βίωναν οι μαύροι, ήδη σε πολύ μικρή ηλικία ξετυλίγοντας μνήμες από γεγονότα που την καθόρισαν. Από μικρή έδειξε ιδιαίτερη συμπαράσταση στον μαύρο πληθυσμό της χώρας. Λέει πώς έγινε συγγραφέας και πότε έγινε η πρώτη της δημοσίευση ενώ εκείνη ήταν μόλις 15 ετών, περιγράφοντας το θέμα της πρώτης αυτής ιστορίας της.
Η ίδια δηλώνει πως δεν αποτελούσε συγγραφικό της στόχος να ασχοληθεί με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Αναφέρεται στο καλύτερο βιβλίο της όπως λέει τον “Conservationist” που είχε κερδίσει το αγγλικό λογοτεχνικό Βραβείο Μπούκερ το 1974, και έθετε το ζήτημα σε ποιόν ανήκει η γη των μαύρων. Γίνεται επίσης αναφορά στο βιβλίο της “Η ιστορία του γιου μου” (1990). Στην ερώτηση αν αισθάνεται Νοτιοαφρικανή συγγραφέας απαντά πως αφού το έργο της ξεπερνάει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του τόπου, του έθνους ή της φυλής σου, τότε ανήκει σε όλη την οικουμένη.
Η Γκόρντιμερ υπήρξε ενεργή στο κίνημα κατά του απαρτχάιντ από τη δεκαετία του ’60 και έγινε καλή φίλη του Νέλσον Μαντέλα. Μιλώντας για τα χρόνια που βοηθούσε ακτιβίστριες αιχμάλωτες, κάνει λόγο για τη φίλη της Μπέττυ ντυ Τουά, στρατευμένη στο παράνομο ANC, που όταν την είδε να συλλαμβάνεται λόγω του απαρτχάιντ, η Ναντίν Γκόρντιμερ αποφάσισε να αφιερώσει το έργο και τη ζωή της στο τέλος αυτού του άδικου και απάνθρωπου διαχωρισμού. Καθώς το φυλετικό πρόβλημα διατρέχει το έργο της, σχολιάζει πώς αυτό μετασχηματίστηκε πλέον σε ταξικό μιλώντας για την καινούργια μαύρη μπουρζουαζία.
Μας ξεναγεί στο σπίτι της, αποικιακού τύπου μονοκατοικία της με υπέροχο κήπο και στα αντικείμενα, δηλωτικά της εξέλιξης της ζωής της και της τέχνης της: ξυλόγλυπτες γαβάθες των Ζουλού, φωτογραφίες κ.ά. Η ίδια παντρεμένη σε δεύτερο γάμο με τον Γερμανοεβραίο επιχειρηματία, πολιτικό μηχανικό και κατοπινό έμπορο τέχνης Ρέινολντ Κασσίρερ και μάνα δύο παιδιών, μιλά τον σύζυγό της που πια δεν βρίσκεται στη ζωή. Μιλά για τη φιλία της με τον σημαντικό Γερμανό συγγραφέα Γκύντερ Γκρας με αφορμή την συμβολική αυτοπροσωπογραφία του, τρυπημένου με αγκάθια από κάκτο, κρεμασμένη στο γραφείο της.
Η εκπομπή επισκέπτεται επίσης το Μουσείο του Απαρτχάιντ του Γιοχάνεσμπουργκ, ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία σύγχρονης ιστορίας στον κόσμο και μας ξεναγεί στους χώρους του.
Τέλος, προβάλλονται πλάνα στα οποία η Ναντίν Γκόρντιμερ διαβάζει απόσπασμα από το βιβλίο της “The Conservationist” με την ευκαιρία της συλλεκτικής έκδοσης “First Chapter Series” για την οικονομική υποστήριξη του αγώνα κατά του AIDS.
Σενάριο-σκηνοθεσία: Απόστολος Καρακάσης
Εκτέλεση παραγωγής: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ
Με την ευγενική χορηγία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ)
Μια παραγωγή της ΕΡΤ ΑΕ – Copyright ERT SA 2007
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr