Η UNESCO καθιέρωσε το 2005 την 27η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς (World Day for Audiovisual Heritage) προκειμένου να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο ως προς την αξία της οπτικοακουστικής αρχειακής κληρονομιάς και τον επείγοντα χαρακτήρα της προστασίας της και διάσωσής της για τις μελλοντικές γενιές. Το θέμα της παγκόσμιας ημέρας έχει τίτλο «Το παράθυρό σας στον κόσμο» (Your Window to the World) και αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο το οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό, αποτυπώνοντας την ποικιλία, την ευρηματικότητα και την διαφορετικότητα, μας επιτρέπει να δούμε και να ακούσουμε περιεχόμενο σχετικό με πρόσωπα και γεγονότα του παρελθόντος, αποτελώντας εργαλείο επιμόρφωσης και ψυχαγωγίας.
Η Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς είναι μια υπενθύμιση του ανεκτίμητου ρόλου που διαδραματίζουν τα οπτικοακουστικά αρχεία στη διατήρηση της πολιτιστικής μας ιστορίας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ τιμώντας την Παγκόσμια Ημέρα Οπτικοακουστικής Κληρονομιάς ψηφιοποίησε και παρουσιάζει ένα σπάνιο τηλεοπτικό ντοκουμέντο: την τηλεοπτική εκπομπή “Φλας Μπακ” του Φρέντυ Γερμανού, του 1977, που δεν έχει ξαναπροβληθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ανάμεσα στις εκπομπές του Φρέντυ Γερμανού που είχαν αγαπηθεί πολύ από τους θεατές, όπως το “Αλάτι και Πιπέρι”, η “Πρώτη Σελίδα”, το “Πορτραίτο της Πέμπτης” ήταν και το “Φλας Μπακ”, εκπομπή με χαρακτήρα ανασκόπησης σημαντικών γεγονότων από το παρελθόν. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο ο επιτυχημένος δημοσιογράφος παρουσιάζει στιγμές της αθηναϊκής ζωής στη διάρκεια ενός αιώνα (1834-1944), μέσα από πρόσωπα και γεγονότα, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 143 χρόνων από την ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του Ελληνικού κράτους το 1834 και των 33 χρόνων από την Απελευθέρωση από τους Γερμανούς το 1944. Μια ιστορική περιήγηση στην πόλη της Αθήνας που πλαισιώνεται από προσωπικές μαρτυρίες της δεκαετίας του ’70 μπροστά στην κάμερα αλλά και του 19ου αι. μέσα από κείμενα που ζωντανεύουν στην τηλεοπτική οθόνη ο Μάνος Κατράκης και η Κάτια Δανδουλάκη, όπως, γράμμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και συνέντευξη του γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά. Σε όλη τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται μοναδικό αρχειακό φωτογραφικό υλικό, γκραβούρες και σπάνια κινηματογραφικά πλάνα αρχείου από διάφορες ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές στιγμές της πόλης. Επιπλέον, αναζητώντας ίχνη του αρχιτεκτονικού παρελθόντος της πρωτεύουσας, ο φακός της εκπομπής περιηγείται σε ιστορικά κτίρια της Αθήνας, όπως η Οικία Φίνλεϊ στην Πλάκα, το Αρχοντικό Δεκόζη Βούρου όπου στεγάζεται σήμερα το «Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών»και το Αρχοντικό Μπενιζέλου, το πιο παλιό σπίτι στην Πλάκα.
ΦΛΑΣ ΜΠΑΚ – ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ…
Αρχικά, ο Φρέντυ Γερμανός μιλά για την έπαρση της σημαίας στην Ακρόπολη κατά την απελευθέρωση του 1944, περιδιαβαίνοντας στον ιερό βράχο ο ίδιος. Ο Μάνος Κατράκης διαβάζει επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Στη συνέχεια η εκπομπή επισκέπτεται το παλιότερο παλάτι του Όθωνα στην Πλατεία Κλαυθμώνος (Οικία Σταμάτη Δεκόζη Βούρου), η λειτουργία του οποίου συνέπιπτε με τη συμπλήρωση τότε 104 χρόνων ζωής. Γίνεται αναφορά στην βασίλισσα Αμαλία και τον αγαπημένο της ποιητή Λαμαρτίνο (Αλφόνς ντε Λαμαρτίν). Η Κάτια Δανδουλάκη διαβάζει το ποίημα «Η Πεταλούδα» του Λαμαρτίνου.Ο Φρέντυ Γερμανός περπατά στην Πλάκα μπροστά από την ταβέρνα «Η Παλιά Αθήνα» οίκημα που το 1832 φιλοξένησε τον Λαμαρτίνο. Η περιδιάβαση συνεχίζεται στο σπίτι όπου έμενε ο Λόρδος Βύρωνας, το οποίο δεν υπάρχει πια, με παράλληλη μνεία στο ειδύλλιο με την Τερέζα Μακρή ή αλλιώς «κόρη των Αθηνών». Η Δανδουλάκη διαβάζει αφήγηση της Τερέζας Μακρή που αναφέρεται στον Λόρδο Βύρωνα ενώ ο Κατράκης ζωντανεύει μαρτυρία του Λόρδου Μπάιρον μέσα από γράμμα του προς τη μητέρα του.
Κατόπιν, ο Φρέντυ Γερμανός συναντά τον Δημήτριο Γέροντα, Γενικό Γραμματέα του Συλλόγου Αθηναίων ο οποίος μιλά για τα διατηρητέα αρχοντικά της Αθήνας, ενώ προβάλλονται πλάνα από “το παλαιότερο σπίτι της Αθήνας» το αρχοντικό Μπενιζέλου της οδού Αδριανού 96, και από την Οικία ΦίνλεΪ στην οδό Σχολείου 5, στην Πλάκα.
Προβάλλονται στη συνέχεια εικόνες από νεοκλασικά της Αθήνας όπως, τα Παλαιά Ανάκτορα (1840), το Πανεπιστήμιο (1841), το Αστεροσκοπείο (1846), το Αρσάκειο (1852), το Οφθαλμιατρείο (1853). Παράλληλα, ακολουθεί μια αποσπασματική διαδρομή σε σημαντικά γεγονότα για την πόλη της Αθήνας. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο 1878 όταν ο Γιαννούλης Χαλεπάς φιλοτέχνησε την περίφημη «Κοιμωμένη» στον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη, στο Α΄ Νεκροταφείο, έργο το οποίο του έφερε γενική αναγνώριση. Ο Μάνος Κατράκης διαβάζει απόσπασμα από την ιστορία της Κοιμωμένης όπως την διατύπωσε ο ίδιος ο Χαλεπάς σε συνέντευξή του το 1931. Η Κατερίνα Χαλεπά, εγγονή του καλλιτέχνη μιλά στην κάμερα. Ακούγεται το τραγούδι των Κώστα Βίρβου και Μίμη Πλέσσα « Η Κοιμωμένη» σε ερμηνεία του Δώρου Γεωργιάδη.
Ο Φρέντυ Γερμανός από το Καλλιμάρμαρο μιλά για τη νίκη του Σπύρου Λούη στους Ολυμπιακούς του 1896, και για τον θάνατο του Χαρίλαου Τρικούπη, δύο ταυτόχρονα σπουδαία γεγονότα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη και μονοπώλησαν την επικαιρότητα. Προβάλλονται εικόνες από τον Τύπο της εποχής. Με την αλλαγή του αιώνα η εκπομπή μας μεταφέρει στην Αθήνα της μπελ επόκ και την αφήγηση ντύνουν βωβά κινηματογραφικά πλάνα από την κοινωνική και πολιτιστική ζωή, όπως το πρώτο αυτοκίνητο στην Πλατεία Συντάγματος, την πρώτη κινηματογραφική ταινία, το ιστορικό ζαχαροπλαστείο του «Γιαννάκη» το 1913. Παρουσιάζονται πλάνα με τον διάσημο «τρελό» της Αθήνας του εποχής του μεσοπολέμου, Αρμάνδο Δελαπατρίδη αρχηγό του Κόμματος των Κυανολεύκων. Ακολουθούν πλάνα από το κίνημα του Πάγκαλου και του Γεώργιου Κονδύλη. Παρουσιάζεται επίσης η δολοφονική απόπειρα κατά του Ελευθέριου Βενιζέλου το 1933.
Ενδιαφέρουσα είναι η μαρτυρία της 94χρονης Ζωής Κιρκασίου, μίας από τους παλαιότερους κατοίκους της Πλάκας που ξετυλίγει τις αναμνήσεις της από τη ζωή στην παλιά Πλάκα με τις ομορφιές της και τις καντάδες, συγκρίνοντάς τη με την Πλάκα του ’70.
Η εκπομπή κλείνει με τα γεγονότα του πολέμου του ’40. Ακούγεται η μετάδοση του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών σχετικά με την εισβολή των Ιταλών τα ξημερώματα Δευτέρας 28ης Οκτωβρίου του 1940. Προβάλλεται φωτογραφικό υλικό του δημοσιογράφου Κώστα Παράσχου, από το Πανεπιστήμιο την Πρωτοχρονιά του 1942, όπου φαίνεται η καταστροφή των προτομών από τα γερμανικά στρατεύματα. Καταλήγει με πλάνα από την απελευθέρωση της Αθήνας. Κάποια από τα πλάνα είναι του νεαρού τότε οπερατέρ, Φιλοποιμένα Φίνου. Η Κάτια Δανδουλάκη διαβάζει απόσπασμα από τα «Φύλλα κατοχής» της Ιωάννας Τσάτσου.
Οι φωτογραφίες της Κατοχής είναι από το λεύκωμα “Κατοχή” του Κώστα Παράσχου και τα πλάνα από το ντοκιμαντέρ «Η τραγωδία του Αιγαίου» του Βασίλη Μάρου.
Έτος παραγωγής: 1977
Σκηνοθεσία και επιμέλεια: Νίκος Παπαθανασίου
Παρουσίαση: Φρέντυ Γερμανός
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr