Ο Σίμων Καράς (1903-1999) ο μουσικοδιδάσκαλος και ερευνητής της ελληνικής μουσικής παράδοσης και κληρονομιάς, πέθανε στις 26 Ιανουαρίου 1999. Ασχολήθηκε με την παραδοσιακή μουσική, βυζαντινή και δημοτική, από πολύ νωρίς, ακούραστος ερευνητής και λαογράφος. Δίπλα του αγαπημένη σύντροφος και συνοδοιπόρος, η γυναίκα του η κυρία Αγγελική. Σπουδαίο υπήρξε το έργο του ως προς τη διάσωση ενός μεγάλου κομματιού της παραδοσιακής μουσικής, την οποία κατέγραψε περιοδεύοντας στην ελληνική επικράτεια. Με την άμεση διδασκαλία στους χιλιάδες μαθητές του, ο Σίμων Kαράς επηρέασε και διαμόρφωσε όσο κανένας άλλος τα μουσικά πράγματα στη χώρα μας στον 20ο αιώνα, όσον αφορά τη βυζαντινή και δημοτική μουσική.
Γεννήθηκε το 1903 σε ένα χωριό της Ηλείας. Ήρθε στην Αθήνα το 1921, έχοντας εισαχθεί στη Νομική Σχολή την οποία τελείωσε χωρίς να πάρει το πτυχίο. Ο ίδιος ξεκίνησε τις προσωπικές του μουσικές σπουδές και έρευνες εκτός του χώρου των οργανωμένων ωδείων, καταφέρνοντας να εξελιχθεί σε έναν αυτοδίδακτο μουσικοδιδάσκαλο. Από το 1927 μέχρι το 1930, ο Καράς ήταν ψάλτης στο εκκλησάκι του Προφήτη Ελισσαίου στο Μοναστηράκι της Αθήνας. Tο 1927 πήρε μέρος στις Δελφικές Eορτές του Άγγελου και της Eύας Σικελιανού, με εκκλησιαστική Xορωδία που χρησιμοποίησε ο Kωνσταντίνος Ψάχος.
Το 1929 ίδρυσε τον «Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», στον οποίο ανέπτυξε μέχρι το τέλος της ζωής του μία πολύπλευρη και σημαντική δραστηριότητα στην ψαλτική τέχνη και στο δημοτικό τραγούδι, με σχολή έξι ετών και εντελώς δωρεάν φοίτηση, εκκλησιαστική χορωδία και μεικτή χορωδία εθνικών τραγουδιών, και τέλος, χορευτική ομάδα. O «Σύλλογος» αποτέλεσε σημείο αναφοράς μέχρι το τέλος της ζωής του, ενώ συσπείρωσε στους κόλπους του πολλές προσωπικότητες της μουσικής και του πνεύματος όπως, τους Φώτη Kόντογλου, Ίωνα Δραγούμη, Γιάννη Kωνσταντινίδη, Δημήτρη Πικιώνη, Eύα Σικελιανού, Ξενοφώντα Άκογλου, Mίνωα Δούνια, Kούλα Πράτσικα, Nικο Xατζηκυριάκο-Γκίκα, Nίκο Tωμαδάκη κ.ά.
H Σχολή του Συλλόγου, που εξελίχθηκε σε Σχολή Eθνικής Mουσικής, παρείχε συνεχή και δωρεάν παιδεία για πλείστους μαθητές στο χώρο της βυζαντινής και της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής. Στις τάξεις αυτού του Σχολείου στα πρότυπα της διδασκαλίας, της θεωρίας και της μεθοδολογίας που ανέπτυξε ο Kαράς, μαθήτευσαν γνωστές προσωπικότητες όπως: Δόμνα Σαμίου, Λυκούργος Aγγελόπουλος, Mάρκος Δραγούμης, Bασίλης Nόνης, ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ, κ.ά. και από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980, αναδείχθηκαν κορυφαίοι μουσικοί στην πράξη και την θεωρία της ελληνικής μουσικής, οι οποίοι πρωτοστάτησαν μεταξύ άλλων στην ίδρυση των ελληνικών μουσικών σχολείων, ενώ προχωρώντας την έρευνα ανέδειξαν και θεμελίωσαν την ελληνική μουσική παράδοση.
Η μορφή του Σίμωνα Καρά κυριάρχησε και στο Ραδιόφωνο την περίοδο της ακμής του EIP, ασκώντας τεράστια επίδραση στην διαμόρφωση της μουσικής αισθητικής. Άρχισε να δουλεύει στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών το 1938 που τότε ξεκινούσε ιδρύοντας και διευθύνοντας το Τμήμα Εθνικής Μουσικής. Οργάνωσε ηχητικό αρχείο στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.) με τραγούδια από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Από το 1953 μέχρι 1973 παρουσίαζε την εβδομαδιαία εκπομπή “Ελληνικοί Αντίλαλοι” στο Ε.Ι.Ρ. (άνω των 700 εκπομπών) η οποία δημιούργησε αίσθηση γύρω από την παραδοσιακή μουσική, καθώς ήταν η πρώτη φορά που το πανελλήνιο κοινό ερχόταν σε επαφή με τις τοπικές μουσικές παραδόσεις. Άλλη εκπομπή ήταν “Το Δημοτικό τραγούδι στις πηγές του” κατά την οποία ηχογραφούσε και παρουσίαζε τοπικούς μουσικούς από όλη την Ελλάδα.
Ο ίδιος εξέδωσε εκατοντάδες βιβλία και δίσκους κυρίως από το 1972 και μετά. Είχε πραγματοποιήσει σε όλη την Ελλάδα καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών τα οποία κυκλοφόρησαν σε δίσκους καθώς επίσης των Ακολουθιών και Ύμνων της Εκκλησίας. Ο Σίμων Καράς διηύθυνε τη Σχολή της Εθνικής Μουσικής μέχρι και το 1995.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει, με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του Σίμωνα Καρά, σπάνιο ντοκουμέντο που κατέγραψε η εκπομπή «Μουσική Βραδυά» του Γιώργου Παπαστεφάνου, παραγωγής του 1977.
ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΡΑΔΥΑ – ΔΟΜΝΑ ΣΑΜΙΟΥ
απόσπασμα με τον Σίμωνα Καρά
Η εκπομπή του Γιώργου Παπαστεφάνου αφιερωμένη στη Δόμνα Σαμίου και στο δημοτικό τραγούδι, παρουσιάζει το έργο προσωπικοτήτων και φορέων που δραστηριοποιήθηκαν στη διάσωση της μουσικής παράδοσης του τόπου μας όπως, τον Εθνικό Μουσικό Σύλλογο του Σίμωνα Καρά, το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με πλάνα από τους χώρους που στεγάζονται οι πολύτιμες συλλογές τους.
Γυρίσματα της εκπομπής έγιναν τότε στη Σχολή Εθνικής Μουσικής στον Λόφο του Στρέφη. Σε μια από τις σπάνιες τηλεοπτικές του εμφανίσεις βλέπουμε τον μελετητή και δάσκαλο Σίμωνα Καρά και τον ακούμε να μάς μιλάει για τους σκοπούς του «Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», που ίδρυσε το 1929 και όπου ανέπτυξε μέχρι το τέλος της ζωής του μία πολύπλευρη και σημαντική δραστηριότητα, καθώς και για τις ιστορικές μουσικές του εκπομπές στο κρατικό ραδιόφωνο. Ειδική αναφορά κάνει στη Χορωδία Εθνικών Τραγουδιών και στις ραδιοφωνικές ηχογραφήσεις της. Στη νεοσύστατη κρατική Ραδιοφωνία κυριάρχησε η μορφή του Σίμωνα Καρρά, ο οποίος παρέμεινε ως υπεύθυνος του Τμήματος της Εθνικής Μουσικής μέχρι τις αρχές του ’70, οπότε συνταξιοδοτήθηκε. Ο Σίμων Καράς είχε κινηματογραφηθεί σε ώρα μαθήματος και στην εκπομπή περιλαμβάνονται στιγμιότυπα από την ώρα της διδασκαλίας του στην αίθουσα της Σχολής του Συλλόγου. Απ’ την μεριά της, η Δόμνα Σαμίου μιλάει για τον Δάσκαλο, που έφυγε πλήρης ημερών το 1999.
Μία Εκπομπή του Γιώργου Παπαστεφάνου
Σκηνοθεσία: Δάφνη Τζαφέρη
Φωτογραφία: Λάκης Καλύβας
Ηχοληψία: Βαγγέλη Πατέλη
Διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Κατωτάκη
Έπαιξαν οι μουσικοί: Στέφανος Βαρτάνης Πέτρος Καλύβας Στ. Ανδριανός Κ. Πίτσος Μ. Μπαλαμπάνης. Τραγούδησε ο Χρόνης Αηδονίδης.
Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr