Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, από τους σπουδαιότερους Έλληνες λαϊκούς ζωγράφους με χαρακτηριστικά έργα εμπνευσμένα από την ελληνική λαϊκή παράδοση, ιστορία και μυθολογία, γεννήθηκε στη Βαρειά Μυτιλήνης γύρω στα 1868 ή 1871, ένα από τα οκτώ παιδιά μιας φτωχής οικογένειάς. Η παιδική του ηλικία ήταν δύσκολη, ως αριστερόχειρας καταπιεζόταν στο σχολείο και στο σπίτι προκειμένου να γίνει δεξιόχειρας με αποτέλεσμα να αποτραβηχτεί στον εαυτό του και να ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Σε νεαρή ηλικία πηγαίνει στη Σμύρνη όπου βρίσκει εργασία και χρόνο για τη ζωγραφική του, μελετάει την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, τη νεότερη ιστορία και εμπνέεται για τα θέματα των έργων του και σύντομα αποφασίζει να γίνει ζωγράφος. Το 1897 πηγαίνει στην Ελλάδα και μένει στον Βόλο όπου η συνθήκες ζωής για τον ίδιο είναι άθλιες, επιβιώνει ζωγραφίζοντας σε τοίχους καταστημάτων, πανδοχείων και καφενείων με αντάλλαγμα ένα πιάτο φαγητό και λιγοστά χρήματα. Κυκλοφορεί ντυμένος με φουστανέλα, φτιάχνει φορεσιές για τον ίδιο και για μικρά παιδιά με τα οποία παρελαύνει στις εθνικές γιορτές και τις Απόκριες, ενώ συχνά οι ντόπιοι κοροϊδεύουν τον “περίεργο” αυτό άνθρωπο. Το 1912 ο Γιάννης Κοντός, εύπορος γαιοκτήμονας του Βόλου, προσλαμβάνει τον Θεόφιλο για να διακοσμήσει με τοιχογραφίες το αρχοντικό του στην Ανακασιά του Πηλίου, το οποίο είναι σήμερα το Μουσείο του Θεόφιλου στο Βόλο και ο Θεόφιλος ζωγραφίζει σκηνές από την αρχαία Ελλάδα, την μυθολογία των Ελλήνων, την Επανάσταση του ’21, εξωτικά ζώα και πτηνά, αλλά και τοπία. Το 1927 επιστρέφει στη Μυτιλήνη όπου συνεχίζει να ζει φτωχικά υπομένοντας και εκεί πειράγματα και συχνά χλευασμό. Ο καταξιωμένος τεχνοκριτικός και εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης (Teriade) θα μάθει για τον Θεόφιλο από τον ζωγράφο Γιώργο Γουναρόπουλο και τον Φώτη Κόντογλου και θα αναλάβει να τον κάνει γνωστό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ειδικά στο Παρίσι όπου έμενε μόνιμα ο ίδιος. Κατά την περίοδο αυτή ο Θεόφιλος στρέφεται προς μία άλλη θεματολογία πέρα από τα ηρωικά, ιστορικά και μυθολογικά θέματα και προσεγγίζοντας περισσότερο το καθημερινό και οικείο. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να απολαύσει την αλλαγή αυτή στη ζωή του μιας και άφησε την τελευταία του πνοή στο φτωχικό του δωμάτιο στις 24 Μαρτίου 1934.
Τα επόμενα χρόνια θα δημοσιευθούν άρθρα σε Ελλάδα και εξωτερικό από σημαντικά πρόσωπα των τεχνών και των γραμμάτων, το έργο του θα αναγνωριστεί, θα προβληθεί και θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς και σημαντικούς εικαστικούς και ποιητές της Ελλάδας του 20ου αιώνα, όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιώργος Σεφέρης και ο Γιάννης Τσαρούχης για να αναφέρουμε μόνο μερικούς κορυφαίους εξ αυτών. Το 1961 πραγματοποιείται αναδρομική έκθεση για το έργο του στο μουσείο του Λούβρου, ενώ τοιχογραφίες, αγιογραφίες και πίνακες του υπάρχουν σε συλλογές και μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 90 ετών από το θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
2003 ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΞΑΝΑ;
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ “ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ” έχει ως κύριο θέμα της το ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Οι ζωγράφοι Παναγιώτης Φειδάκης, Γιώργος Ρόρρης, Εδουάρδος Σακαγιάν και Χρήστος Μποκόρος, μέσα από τα ατελιέ τους, μιλούν για τον Θεόφιλο, τον χαρακτηρίζουν ως άνθρωπο και ως ζωγράφο και παραθέτουν τη δική τους γνώμη σχετικά με όσα έχουν γραφτεί για το έργο και την προσωπικότητά του. Ερμηνεύουν την επιλογή της θεματολογίας των έργων του, αντλούμενη από την ελληνική μυθολογία και ιστορία, σχολιάζουν την πορεία του ως μοναχικού ατόμου και εστιάζουν σε διαφορετικά σημεία του φαινομένου: στην πληρότητα των έργων του, στην αυθεντικότητα και τη ζωντάνια που εκπέμπουν, στην ιδιωτική ζωή που τον βασάνισε και τον ώθησε να ψάξει εναλλακτικές μέσα από τη ζωγραφική και την αναζήτηση μιας πατρίδας. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου παρουσιάζονται πλάνα με έργα του Θεόφιλου, πλούσιο φωτογραφικό αρχειακό υλικό, καθώς και αποσπάσματα από την ταινία του Λάκη Παπαστάθη: «Θεόφιλος».
Σκηνοθέτης: Λάκης Παπαστάθης
Διεύθυνση Παραγωγής: Θεοχάρης Κυδωνάκης
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 22 Απριλίου 2003
Δείτε περισσότερα εδώ: https://www.ert.gr/archeio/