Συμπληρώνονται φέτος 158 χρόνια από το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου (8-9 Νοεμβρίου 1866), μια από τις ηρωικότερες στιγμές της Κρητικής ιστορίας, ο αντίκτυπος της οποίας είχε τεράστια απήχηση στην υπόλοιπη Ελλάδα, κινητοποίησε τα φιλελληνικά κινήματα στην Ευρώπη και άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση του νησιού από την Οθωμανική κυριαρχία το 1898.
Το Αρκάδι αναγνωρίστηκε ως παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας και χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως Ευρωπαϊκό Μνημείο Ελευθερίας.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ το ντοκιμαντέρ:
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ
ΜΟΝΗ ΑΡΚΑΔΙΟΥ-ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ, ΜΟΝΗ ΚΡΥΣΤΑΛΛΕΝΙΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Σειρά ντοκιμαντέρ πέντε ημίωρων εκπομπών η οποία αναδεικνύει το ρόλο των μοναστηριών και τη σπουδαία προσφορά των κληρικών και των μοναχών στον Αγώνα της Εθνεγερσίας. Στη συγκεκριμένη εκπομπή παρουσιάζεται η Ιερά Μονή Αρκαδίου, φημισμένη για το Ολοκαύτωμα του καλόγερου Γαβριήλ το 1866 και η Ιερά Μονή Κρυσταλλένιας που καταστράφηκε δυο φορές κατά την Τουρκοκρατία εξαιτίας της επαναστατικής της δράσης.
Η Μονή Αρκαδίου Ρεθύμνου, αφιερωμένη στη μνήμη της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα Κρητικής Αναγέννησης αλλά και εξέχουσας σημασίας μνημείο συνδεδεμένο έντονα με τους απελευθερωτικούς αγώνες των Κρητικών. Η ηρωική θυσία εκατοντάδων αγωνιστών, κληρικών και γυναικόπαιδων στην πυρπόληση του Αρκαδίου το 1866 κατά την Κρητική Επανάσταση, ανέδειξε την ιστορική Μονή σε σύμβολο Αγώνα και Ελευθερίας. Επιβλητική προσωπικότητα με ενεργό ρόλο στον Κρητικό Αγώνα ήταν ο ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ Μαρινάκης, πρόεδρος της τοπικής Επαναστατικής Επιτροπής Ρεθύμνου, έδρα της οποίας έγινε το μοναστήρι που υπήρξε επίσης αποθήκη πολεμοφοδίων και τροφίμων, καθώς και καταφύγιο πολλών χριστιανών. Πολιορκήθηκε από τον Μουσταφά Πασά ο οποίος είχε στη διάθεσή του 15.000 άνδρες και ισχυρό πυροβολικό, στις 8-9 Νοεμβρίου 1866. Εκεί είχε εγκατασταθεί η Επαναστατική Επιτροπή της περιοχής και πολλοί άμαχοι για να προστατευθούν. Το ολοκαύτωμα του θρυλικού Αρκαδίου που ήταν η σημαντικότερη στιγμή της Κρητικής Επανάστασης του 1866, έθεσε τις βάσεις και υπήρξε το σταθερό σημείο αναφοράς για όλες τις μετέπειτα επαναστατικές κινήσεις ως το 1913 που η Κρήτη ενσωματώθηκε και επίσημα στο ελληνικό κράτος.
Ο Πατήρ Μύρων, ηγούμενος της Μονής μιλά για την αντίσταση του μοναστηριού απέναντι στον τουρκικό ζυγό και ξετυλίγει με την αφήγησή του το χρονικό του Ολοκαυτώματος. Ο φακός της εκπομπής περιηγείται στους χώρους της Μονής, μνημεία του ιστορικού τραγικού γεγονότος. Παράλληλα, ο θεατής παρακολουθεί πλάνα από τον περιβάλλοντα χώρο, πληροφορείται για την αρχιτεκτονική του μνημείου ενώ η κάμερα μας ξεναγεί στο μεγάλο μοναστηριακό συγκρότημα. Γίνεται επίσης λόγος στα πρόσωπα που έλαβαν μέρος στην κορυφαία πράξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητικών, με ειδική μνεία στην ηρωίδα του Αρκαδίου Χαρίκλεια Δασκαλάκη.
Στο τελευταίο μέρος της εκπομπής γίνεται αναφορά στην Ιερά Μονή Κρυσταλλένιας Λασιθίου, αφιερωμένης στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η οποία υπήρξε κέντρο επαναστατικής δράσης που φιλοξένησε όλες τις συναντήσεις των οπλαρχηγών της περιοχής. Τροφοδότης, νοσοκομείο και αποθήκη πυρομαχικών των πολεμιστών, καταστράφηκε δύο φορές από τις επιδρομές των Τούρκων. Ο Πατέρας Δαμιανός, ηγούμενος της Μονής, μιλά για την αντίσταση του ιστορικού μοναστηριού κατά των Τούρκων, το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς από την τουρκική θηριωδία τον Μάιο του 1867, κατά τη Μάχη του Λασιθίου που υπήρξε η μεγαλύτερη μάχη σε διάρκεια για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.
Στο ντοκιμαντέρ μιλούν ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος, ο καθηγητής Θεατρολογίας-Σκηνοθέτης Τηλέμαχος Μουδατσάκης, ο καθηγητής βυζαντινολόγος Θεοχάρης Προβατάκης, καθώς και ο πολιτειολόγος Κώστας Ζουράρις.
Ημερομηνία μετάδοσης: 22/3/2011
Σκηνοθεσία: Νίκος Βερλέκης
Κείμενα-έρευνα: Γιώργος Χαραλαμπιδης
Παραγωγός: Νίκος Βερλέκης
Αφηγητές: Νίκος Βερλέκης, Μίνα Χειμωνά
Έτος παραγωγής: 2011
Από το Τμήμα Νεανικών και Επιμορφωτικών Εκπομπών της ΕΡΤ
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr