Την 1η Σεπτεμβρίου 1911 το θωρακισμένο καταδρομικό “Γεώργιος Αβέρωφ”, που έμελλε να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, αγκυροβολεί στον όρμο του Φαλήρου, όπου ο ελληνικός λαός το υποδέχεται μέσα σε κλίμα φρενίτιδας ενθουσιασμού και πατριωτικής έξαρσης.
Το πλοίο αγοράστηκε αντί 22.300.000 δρχ και το 1/3 του ποσού καλύφθηκε από κληροδότημα του εθνικού ευεργέτη Γεώργιου Αβέρωφ από τον οποίο έλαβε την ονομασία του. Καθελκύστηκε στο Λιβόρνο τον Μάρτιο του 1910 και μετά από ένα χρόνο δοκιμές παρελήφθη τον Μάιο του 1911.
Τα δημοσιεύματα του Τύπου, την ημέρα της υποδοχής του “Αβέρωφ” στο Φάληρο, αποτύπωναν τη συμβολή του, τη δεδομένη ιστορική συγκυρία, στην τόνωση του εθνικού φρονήματος: “Το θέαμα αληθώς ήτο αντάξιον της εκδηλωθείσης παλλαϊκής συγκινήσεως και παρήγορος δια την πολλά υποστάσαν Ελληνικήν ψυχήν. Ο “Αβέρωφ” συγκεντροί τας ελπίδας του έθνους ολοκλήρου, αλλά και τας προσπαθείας όλου του Ελληνισμού υπερ της μεγάλης και ιερωτάτης αυτού αποστολής”. (εφημ. “Σκριπ”, 2 Σεπτεμβρίου 1911).
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ αφιέρωμα στην ιστορία του θωρηκτού “Αβέρωφ”:
ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ ΑΒΕΡΩΦ
Σειρά ιστορικών ντοκιμαντέρ (1985-1987) με δραματοποιημένα μέρη που παρουσιάζει πτυχές της ιστορίας του ελληνικού κράτους από την ίδρυσή του ως το 1923, ανιχνεύοντας τους παράγοντες διαμόρφωσης της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης. Το συγκεκριμένο επεισόδιο αναφέρεται στην ιστορία του θωρηκτού «Γεώργιος Αβέρωφ».
Το θωρηκτό «Αβέρωφ», εμβληματικό πλοίο, κυριάρχησε επί σειρά ετών στο Αιγαίο διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε κρίσιμες περιόδους της ιστορίας του έθνους, όπως στους Βαλκανικούς πολέμους. Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει τους λόγους που οδήγησαν στην αγορά του 10.200 τόνων τεθωρακισμένου καταδρομικού, στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων μετά την ατυχή έκβαση του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897.
Προβάλλονται εικόνες από την ναυπήγησή του στα Ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας ενώ γίνεται αναφορά στα χαρακτηριστικά του πλοίου, στη συνολική αξία του και στην κάλυψη του ποσού τόσο από τη διαθήκη του Γεώργιου Αβέρωφ όσο και από άλλες πηγές με λαϊκή συμμετοχή. Έμφαση δίνεται, μέσα και από αναφορές του ημερήσιου Τύπου της εποχής, στη σημασία της παραγγελίας του για την εθνική ψυχολογία καθώς η έλευσή του ταυτίστηκε με την εκπλήρωση των αλυτρωτικών πόθων του ελληνικού λαού και την απελευθέρωση περιοχών του ελληνισμού που βρίσκονταν ακόμη υπό τουρκική κατοχή. Η υποδοχή του στο Φάληρο όπου κατέπλευσε την 1η Σεπτεμβρίου 1911, έγινε μέσα σε πανηγυρικό και ενθουσιώδες κλίμα, εθνικής συγκίνησης, όπως μαρτυρούν οι εικόνες της εποχής.
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο ρόλο που διαδραμάτισε το θωρηκτό «Αβέρωφ» από την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, στον Οκτώβριο του 1912, με κυβερνήτη τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, ως επικεφαλής του στόλου του Αιγαίου. Παρουσιάζονται οι λεπτομέρειες σε επιχειρησιακό επίπεδο κατά τις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913) εναντίον του τουρκικού στόλου. Οι ελληνικές επιτυχίες συνδεδεμένες με το όνομα του θρυλικού καταδρομικού στις ναυτικές επιχειρήσεις των Βαλκανικών Πολέμων, που επισφράγισαν την απόλυτη κυριαρχία των Ελλήνων στο Αιγαίο και κατέδειξαν την ανωτερότητα του έναντι των αντίστοιχων τουρκικών πλοίων (σεϊτάν παπόρ =πλοίο του διαβόλου το είχαν ονομάσει οι Τούρκοι), είχαν ως αποτέλεσμα το «Γ. Αβέρωφ» να αποκτήσει διαστάσεις συμβόλου στη λαϊκή συνείδηση και μνήμη.
Στη συνέχεια, παρακολουθούμε το «Αβέρωφ» αγκυροβολημένο στη Κωνσταντινούπολη το 1918 με υψωμένη την ελληνική σημαία στο Βόσπορο, καθώς η Ελλάδα είχε βρεθεί στην πλευρά των νικητών με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενεργό συμμετοχή είχε και στις ναυτικές επιχειρήσεις της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Με την κατάρρευση του Μικρασιατικού μετώπου το καλοκαίρι του 1922 ξαναβρέθηκε στα παράλια της Ιωνίας, για να βοηθήσει στη μεταφορά των στρατιωτών και των ξεριζωμένων από τις εστίες τους Ελλήνων.
Μιλούν οι Γ. Κρέμος, Αντιπλοίαρχος Π.Ν., Π. Κουντουριώτης, Κυβερνήτης «Αβέρωφ» και η Κατερίνα Μπούρα, ιστορικός. Προβάλλεται σπάνιο αρχειακό κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό.
Έτος παραγωγής: 1987
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Διονύσης Γρηγοράτος
Ιστορικός Σύμβουλος: Βάσιας Τσοκόπουλος
Αφηγητής: Χρήστος Τσάγκας
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr