Πριν από 30 χρόνια, στις 26 Ιουλίου 1994, έφυγε από τη ζωή μια σημαντική δημιουργός, η σκηνοθέτης Τώνια Μαρκετάκη, η οποία έχει αφήσει ανεξίτηλη την προσωπική της σφραγίδα στον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο. Η Μαρκετάκη γεννήθηκε το 1942 στον Πειραιά και το 1960 πηγαίνει στο Παρίσι για να σπουδάσει στο Ινστιτούτο Ανώτατων Κινηματογραφικών Σπουδών (IDHEC). Επιστρέφει το 1963 στην Ελλάδα και θα εργαστεί ως δημοσιογράφος, κριτικός, ραδιοφωνικός παραγωγός, δακτυλογράφος στη Βουλή των Ελλήνων και βοηθός σκηνοθέτη στην ταινία «Μίσος» του Βασίλη Παπάζογλου. Η Μαρκετάκη συνελήφθη, καταδικάστηκε και φυλακίστηκε για τέσσερις μήνες από τη χούντα των συνταγματαρχών, δραπέτευσε και διέφυγε στο Παρίσι, έπειτα στο Λονδίνο και τελικά στο Αλγέρι, όπου εργάστηκε σαν παραγωγός ταινιών για αγρότες (1969-1971). Το 1974 επιστρέφει στην Ελλάδα και εργάζεται ως καλλιτεχνική συντάκτρια και κριτικός κινηματογράφου σε εφημερίδες και περιοδικά όπως το περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος», ενώ έγινε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών.
Για την ταινία της «Ιωάννης ο βίαιος» (1973), μια από τις πλέον σημαντικές του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, βραβεύτηκε με βραβείο σκηνοθεσίας και σεναρίου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, ενώ η δεύτερη προσπάθεια να γυρίσει μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «Ο Άνθρωπος που Χάθηκε» (1976) δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ακολούθησε «Η τιμή της Αγάπης» (1983), βασισμένη στο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (Βραβείο καλύτερης ταινίας, φωτογραφίας, Α’ γυναικείου ρόλου, μουσικής, ενδυματολογίας και μακιγιάζ, στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και Χρυσή Ελιά στο Φεστιβάλ Μεσογειακού Πολιτισμού) και οι «Κρυστάλλινες νύχτες» (1992) σε σενάριο της ίδιας και της Μαλβίνας Κάραλη (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, βραβείο ερμηνείας Α΄ γυναικείου ρόλου, βραβείο ενδυματολογίας, στα βραβεία Ποιότητας Υπουργείου Πολιτισμού: βραβείο ποιότητας ταινίας μεγάλου μήκους, βραβείο σεναρίου, βραβείο φωτογραφίας, βραβείο ενδυματολογίας, στο Φεστιβάλ Μπαστιά (Κορσική): Β΄ βραβείο «Αργυρή Ελιά», βραβείο μουσικής και βραβείο Διεθνούς Ομοσπονδίας Αιθουσών Τέχνης και Δοκιμίου). Σκηνοθέτησε επίσης την τηλεοπτική σειρά «Το Λεμονόδασος»(1978), μεταφορά του μυθιστορήματος του Κοσμά Πολίτη, ενώ το 1980 σκηνοθέτησε για το ΚΘΒΕ δύο μονόπρακτα: «Το Τέλος» του Γιώργου Χριστοφιλάκη και το «Ένα Παράξενο Απόγευμα» του Αντώνη Δωριάδη.
Για την επέτειο 30 ετών από το θάνατο της Τώνιας Μαρκετάκη, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΤΩΝΙΑ ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ» παρουσιάζει τη ζωή και το έργο της σκηνοθέτριας Τώνιας Μαρκετάκη μέσα από πλούσιο αρχειακό υλικό αλλά και δικές της μαρτυρίες. Προβάλλονται αποσπάσματα από την εκδήλωση προς τιμήν της Τώνιας Μαρκετάκη στο Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Χαλανδρίου (4/3/1992), από την ομιλία της εκεί, αλλά και από την παρουσίαση της πορείας της σκηνοθέτριας από τις κινηματογραφικές σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μέχρι την επαγγελματική της περιπλάνηση και την κινηματογραφική, τηλεοπτική και θεατρική δημιουργία, από τον κριτικό κινηματογράφου Αχιλλέα Κυριακίδη στην ίδια εκδήλωση.
Η εκπομπή προβάλλει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό αρχείο της Μαρκετάκη, αλλά και αποσπάσματα ραδιοφωνικής εκπομπής της και συνεντεύξεών της, όπου η ίδια αναφέρεται στη σχέση της με τον κινηματογράφο και σε ό,τι την ώθησε να γίνει σκηνοθέτης, στα παιδικά της βιώματα και τις επιρροές της από το οικογενειακό της περιβάλλον, ειδικά της γιαγιάς της. Η Μαρκετάκη στέκεται στη θεατρικότητα στις ταινίες της, στην αγάπη της για το λόγο και την ελληνική γλώσσα και τη χρήση του λόγου στις δημιουργίες της, στη σχέση της με τη θρησκεία από τα παιδικά και σχολικά της χρόνια, ενώ αναφέρεται και στα ερεθίσματα από τα παιδικά μυθιστορήματα, τα οποία λειτούργησαν ως πηγές έμπνευσής της.
Προβάλλονται σχετικά αποσπάσματα από τις ταινίες της Μαρκετάκη ο «Ιωάννης ο Βίαιος» (1973) και «Η τιμή της αγάπης» (1983), αναφορικά με τα ζητήματα γύρω από το Θεό, τη σχέση του ανθρώπου με τη θρησκεία και το θείο στοιχείο, αλλά και τις αναφορές στα παραμύθια και στα παιδικά μυθιστορήματα που προαναφέρθηκαν.
Στο ντοκιμαντέρ, γίνεται επιπλέον αναφορά στην περίοδο που η Τ. Μαρκετάκη εργαζόταν ως καλλιτεχνικός ρεπόρτερ και κριτικός κινηματογράφου στις εφημερίδες «Δημοκρατική Αλλαγή», «Το Βήμα» και στο περιοδικό “Ταχυδρόμος” (δεκαετία ’60), στη δουλειά της στην Ελληνική Τηλεόραση και το σήριαλ «Λεμονόδασος»(1977), καθώς και τη σκηνοθετική της καριέρα στο θέατρο.
Περιέχονται επίσης πλάνα από το 4ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1963) και από τη βράβευση της σκηνοθέτριας στο 14ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 1973. Το τραγούδι «Ο Έρωτας και ο Θάνατος» γράφτηκε το 1994 από το συγκρότημα ΧΑΪΝΗΔΕΣ στη μνήμη της Τώνιας Μαρκετάκη. Ακούστηκαν αποσπάσματα από την εκπομπή της Τώνιας Μαρκετάκη «ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΗΜΕΝΑ» στο ραδιοφωνικό σταθμό «902 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΑ FM».
Παρακολουθούμε επίσης αποσπάσματα από την εκπομπή της Ρένας Θεολογίδου «ΤΟ ΣΗΡΙΑΛ ΤΩΝ ΣΗΡΙΑΛ» στην ΕΤ1 καθώς και από την εκπομπή της Μαλβίνας Κάραλη «MEA CULPA» στο SEVEN-X, αλλά και πλάνα από τις ταινίες «Κρυστάλλινες νύχτες» (1992), «Η τιμή της αγάπης» (1983), «Ιωάννης ο βίαιος» (1973), την μικρού μήκους ταινία της Μαρκετάκη «Ο Γιάννης και ο δρόμος» (1967), αλλά και πλάνα από την ταινία επιστημονικής φαντασίας με τίτλο “Ο άνθρωπος που χάθηκε” (1975-1976) εμπνευσμένη από τον “Μικρό Πρίγκηπα” του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, η οποία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Σενάριο – Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ
Διεύθυνση Παραγωγής: ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΚΥΔΩΝΑΚΗΣ
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 10 Μαΐου 2005
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr/