«Έλληνες συνθέτες»: Μάρκος Βαμβακάρης

Στον «πατριάρχη» του ρεμπέτικου τραγουδιού Μάρκο Βαμβακάρη είναι αφιερωμένη η εκπομπή «Έλληνες συνθέτες» που επιμελείται και παρουσιάζει ο Άγγελος Σταθόπουλος, την Κυριακή 20 Δεκεμβρίου, στις 6 το απόγευμα από τη Φωνή της Ελλάδας.

Ο Μάρκος Βαμβακάρης γεννιέται στις 10 Μαΐου 1905 στην Άνω Σύρο μέσα σε καθολική οικογένεια, από όπου πήρε και το παρατσούκλι «Φράγκος» (όπως και ο πατέρας του). Η πολυμελής οικογένεια ζούσε από τον οργανοπαίκτη πατέρα, ο οποίος έπαιζε ζαμπούνα, και σύντομα ο μικρός Μάρκος θα βρεθεί στο πλευρό του να πλαισιώνει την ορχήστρα σε γιορτές και πανηγύρια παίζοντας τουμπί. Ήταν δεν ήταν 8 χρονών όταν έγινε ξεφτέρι στο μουσικό όργανο. Η φτώχεια δεν τον άφησε να τελειώσει το σχολείο κι έτσι έκανε δουλειές του ποδαριού, συμβάλλοντας στο πενιχρό οικογενειακό εισόδημα.

Δούλεψε ως λούστρος, βοηθός μανάβη, εργάτης σε φάμπρικα, μαθητευόμενος αγρότης, μέχρι και εφημερίδες πούλησε για να βγάλει τα προς το ζην.

Σε ηλικία 12 ετών, μετανάστευσε μόνος από τη Σύρο στον Πειραιά, συνεχίζοντας τις βαριές χειρωνακτικές δουλειές…

Το μπουζούκι το πρωτόπιασε όταν υπηρετούσε τη θητεία του το 1925 και δεν το ξανάφησε ποτέ. Ο λαϊκός θρύλος τον θέλει να ορκίζεται ότι θα έκοβε τα δάχτυλά του αν δεν γινόταν δεξιοτέχνης στο είδος και έγινε βέβαια δεξιοτέχνης αρκετά γρήγορα: το 1933 είχε ήδη κάνει ένα μικρό όνομα στους τεκέδες του Πειραιά, γράφοντας πλέον δικούς του στίχους και μουσική.

Αν και δεν ήταν ο πρώτος που κυκλοφόρησε τραγούδια με «χασικλίδικο» περιεχόμενο (κυκλοφορούσαν ήδη από το 1925 από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες), στιγματίστηκε αμέσως από τους υπεύθυνους της δισκογραφικής και πέρασε στην αφάνεια.

Απογοητευμένος, μετακομίζει στην ανταγωνίστρια εταιρεία Odeon του Μίνωα Μάτσα όπου γραμμοφωνεί τα «Καραντουζένι» («Έπρεπε να ’ρχόσουνα βρε μάγκα στον τεκέ μας»), «Χαρμάνης», «Δερβίσης» κ.ά., τα οποία γνωρίζουν πρωτόγνωρη επιτυχία, σημειώνουν μεγάλες πωλήσεις και ανοίγουν έτσι διάπλατα τον δρόμο για να καθιερωθεί το μπουζούκι και το ρεμπέτικο τραγούδι στην ελληνική δισκογραφία!

Το καλοκαίρι του 1934 Βαμβακάρης, Μπάτης, Παγιουμτζής και Δελιάς σχηματίζουν το περίφημο ρεμπέτικο κουαρτέτο, την ξακουστή «Τετράς του Πειραιώς», και γράφουν κυριολεκτικά μουσική ιστορία. Μεταξύ άλλων, το 1935 έγραψε και φωνογράφησε τη «Φραγκοσυριανή», το οποίο όμως έγινε πολύ μεγάλη επιτυχία 25 χρόνια αργότερα με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’30, ο Μάρκος είναι ο σημαντικότερος και ο εμπορικότερος δημιουργός και τραγουδιστής της ελληνικής δισκογραφίας!

Ο Μάρκος Βαμβακάρης μετά την απελευθέρωση και κατά την περίοδο 1948-1959, περνάει δύσκολες ώρες, καθώς γίνεται προσπάθεια από τις εταιρείες να αλλάξει ο χαρακτήρας της Ελληνικής Λαϊκής Μουσικής εισάγοντας ρυθμούς από την Ινδία. Οι δισκογραφικές εταιρείες παύουν να τον καλούν για ηχογραφήσεις και τα μεγάλα νυχτερινά κέντρα τού αρνούνται τη συνεργασία.

Αυτά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’50, όταν μετά από πρωτοβουλία του Τσιτσάνη η δισκογραφική εταιρία Columbia αποφασίζει να κυκλοφορήσει παλιά και καινούρια τραγούδια του Βαμβακάρη, τραγουδισμένα από τον ίδιο και από καλλιτέχνες όπως ο Γρηγόρη Μπιθικώτσης και έτσι το 1960 αρχίζει η «δεύτερη καριέρα» του, όπως χαρακτηρίζεται από τον ίδιο.

Τα ηχογραφημένα τραγούδια του Βαμβακάρη υπερβαίνουν τα 200. Η πλειοψηφία ηχογραφήθηκε σε δίσκους 78 στροφών μεταξύ των ετών 1933 και 1956.

Ο Μάρκος Βαμβακάρης έφυγε από τη ζωή στις 8 Φεβρουαρίου 1972 από νεφρική ανεπάρκεια που προκάλεσε ο σακχαρώδης διαβήτης από τον οποίο έπασχε, αφήνοντας πίσω του ανεκτίμητη μουσική κληρονομιά.