O Ρούτε, οι “φειδωλοί” και η “Νέα Χανσεατική Ενωση”

H τελική συμφωνία των 27 για το «Πακέτο Ενίσχυσης», μετά 91 ώρες διαπραγματεύσεων, διέσωσε την ενότητα της ΕΕ και της επέτρεψε να συνεχίζει να αντικρίζει το μέλλον. Ωστόσο, η αντίδραση των «φειδωλών», με πρωταγωνιστή τον Μάρκ Ρούτε, παρέμεινε μέχρι τέλους, μεταβάλλοντας ποσά και όρους της συμφωνίας. Η στάση  αυτή των αποκαλούμενων “Frugal” έχει βαθιά αίτια, με τους 4 από τους 5 να ανήκουν σε μια μεγαλύτερη συμμαχία 8 κρατών μελών που είναι γνωστή ως “Νέα Χανσεατική Ένωση”. Ο δε  πρωθυπουργός της Ολλανδίας δεν ακολουθεί απλώς μια στάση προσωπικής προβολής, όπως τον κατηγόρησε ο Ιταλός συνάδελφός του Κόντε. Αφενός, είναι υπόλογος σ’ έναν οριακό κυβερνητικό συνασπισμό στη χώρα του. Αφετέρου είναι εκφραστής μιας συγκεκριμένης αντίληψης για ΕΕ, που διαπερνά, εκτός από την Ολλανδία, ένα σημαντικό τμήμα της Ένωσης.

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Ο Μαρκ Ρούτε τον Οκτώβριο θα κλείσει 10 συνεχόμενα χρόνια πρωθυπουργίας, γεγονός που τον καθιστά έναν από τους μακροβιότερους πολιτικούς ηγέτες όχι μόνον στη χώρα του, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, μετά την Αγκελα Μέρκελ. Στη μακρά αυτή θητεία, που εκτείνεται σε άλλα 8 χρόνια ως υπουργός και συνολικά 14 ως αρχηγός του οικονομικά φιλελεύθερου και κοινωνικά συντηρητικού κόμματος VVD, ο Ρούτε κατάφερε να σχηματίσει 3 κυβερνητικούς συνασπισμούς. Ο τελευταίος, που από το 2017 βρίσκεται στην εξουσία, συγκροτείται, εκτός από το VVD, από έναν φιλελεύθερο-κεντρώο σχηματισμό και δύο χριστιανικά κόμματα, το ένα εκ των οποίων είναι ιδιαίτερα συντηρητικό και ευρωκριτικό. Με το συνασπισμό αυτό ο Ρούτε διατηρεί οριακά μια ισοψηφία 75 εδρών, σε ένα κοινοβούλιο 150, ενώ από το περασμένο φθινόπωρο έχει απωλέσει την πλειοψηφία στην ολλανδική Γερουσία, η οποία διαθέτει επικυρωτικό ρόλο στα νομοθετήματα.

Επομένως, τα κοινοβουλευτικά όρια που κινείται ο Μάρκ Ρούτε είναι ήδη στενά. Αυτά μάλιστα γίνονται στενότερα σε θέματα εμβάθυνσης και διεύρυνσης της ΕΕ, καθώς το ίδιο το VVD δεν θεωρεί ως λύση την «περισσότερη Ευρώπη» σε επίπεδο κεντρικών πολιτικών, αλλά μια Ένωση που θα διαθέτει ισχυρότερους εταίρους από οικονομικής και θεσμικής άποψης. Και τούτο πρεσβεύει πως θα επιτευχθεί μέσω εκσυγχρονισμών και καινοτομιών στα κράτη μέλη και όχι μεταβιβάσεων –τουλάχιστον μεγάλων- και υπερβολικών ρυθμίσεων ή προστατευτικών καθεστώτων, όπως π.χ. μια νέα βιομηχανική πολιτική που προωθεί η Γαλλία και εν μέρει και η Γερμανία.

Έτσι, η Ολλανδία, χωρίς να αποτελεί μια 2^η Βρετανία, από την άποψη πως υπήρξε πάντα πιστό μέλος της ευρωπαϊκής ενοποίησης, από την ΕΚΑΧ/ΕΟΚ έως τη σημερινή εξέλιξη της Ένωσης, υποστηρίζει τον οικονομικό φιλελευθερισμό –αν και ταυτόχρονα με πολλές δομές κράτους προνοίας- τις ανοικτές αγορές, τις επιχειρηματικές, τεχνολογικές και θεσμικές καινοτομίες, αλλά και την αυστηρή τήρηση του κράτους δικαίου. Επίσης, η Ολλανδία παραμένει και κοινωνικά φιλελεύθερη, με μεγάλο άνοιγμα στη πολυπολιτισμικότητα, αν και, μετά την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση του 2015 καθώς και την ισλαμική τρομοκρατία, έχει θέσει περιορισμούς στους τομείς αυτούς.

Επίσης, μετά την διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση το 2008 και τη δημοσιονομική της ευρωζώνης το 2010, η Ολλανδία, επί Ρούτε και λίγο πριν, υποστήριξε όλους τους μηχανισμούς στήριξης. Όμως, ταυτόχρονα βρισκόταν στον πυρήνα εκείνων που ζητούσαν αυστηρά προγράμματα προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων για τις διασωζόμενες χώρες, όπως π.χ. την Ελλάδα. Επιπλέον, η Χάγη, όπως και το Βερολίνο, ήταν και είναι κατά της διαρκούς νομισματικής χαλάρωσης και των αρνητικών επιτοκίων.

Πιο πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2018, η Ολλανδία του Ρούτε, ως «η μεγαλύτερη των μικρών χωρών μελών», ήταν εκείνη που πήρε την πρωτοβουλία για το σχηματισμό της λεγόμενης «Νέας Χανσεατικής Ένωσης», σε μια ιστορική αναφορά στην ισχυρή εμπορική και πολιτική ένωση δεκάδων πόλεων της ΒΔ Ευρώπης  (κυρίως της Βόρειας Θάλασσας και της Βαλτικής) που διήρκησε από τον 12^ο έως τον 16^ο αιώνα. H καινούργια «Χάνσα» στην οποία, πλην της Ολλανδίας, μετέχουν Δανία, Σουηδία, Φινλανδία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Ιρλανδία,  ήρθε ως απάντηση στην δραστηριοποίηση του γαλλογερμανικού άξονα, την υποκατάσταση του κενού που δημιουργεί η Βρετανία με το Brexit, καθώς και τις ανάλογες συμμαχίες των χωρών της Κεντροανατολικής και της Νότιας Ευρώπης. Βασικοί παράμετροι της πρωτοβουλίας αυτής ήταν να μπει φραγμός στις ιδέες για «πολιτική διακυβέρνηση» και ξεχωριστό προϋπολογισμό της ευρωζώνης, αλλά αντιθέτως να υπάρχει αυστηρότερος έλεγχος των εθνικών προϋπολογισμών από το Eurogroup και τον ΕSM, εφόσον υφίσταται θέμα δανεισμού.

Η ομάδα αυτών των χωρών δεν είναι θερμή για μεγάλες και συνεχείς μεταρρυθμίσεις στους θεσμούς της Ευρωζώνης και της Ένωσης και θεωρεί ότι αυτές πρέπει κυρίως να αφορούν το εθνικό επίπεδο των χωρών, προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης και του εκσυγχρονισμού των οικονομιών και των διοικήσεων. Επίσης, με παραλλαγές, οι εν λόγω χώρες δεν είναι υποστηρικτικές μιας Ένωσης μεταβιβάσεων και αμοιβαιοποίησης των χρεών. Μερικοί μάλιστα πολιτικοί παράγοντες τους το λένε και πιο ωμά: «Οι προτάσεις για ‘περισσότερη Ευρώπη’ δεν πρέπει να κρύβουν εθνικές αποτυχίες και αδυναμίες…».

Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι τα μέλη της Νέας Χανσεατικής Ενωσης που είναι τα πιο πλούσια και αποτελούν καθαρούς πληρωτές του κοινοτικού προϋπολογισμού, δηλαδή η Ολλανδία, η Δανία, η Σουηδία και η Φινλανδία, συν την Αυστρία, ήταν εκείνα που αντέδρασαν μέχρι τέλους για το ύψος των επιχορηγήσεων σε σχέση με τα δάνεια στο «Πακέτο Ενίσχυσης», για το χρόνο διάρκειάς του, όπως και για μια πιο μόνιμη αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού. Στους τομείς αυτούς οι 5 Frugal ήρθαν σε ευθεία αντιπαράθεση με τη Γερμανία (δείχνοντας ότι οι αναλύσεις περί «δορυφόρων» είναι απλουστευτικές) και βέβαια και με τη Γαλλία, με την οποία βρίσκονται σε άλλο μήκος κύματος σε πολλά ζητήματα. Όμως, από τη συγκεκριμένη στάση των «φειδωλών» στο θέμα του Πακέτου και του Προϋπολογισμού,  έως τις γενικότερες αντιλήψεις και αρχές της «Νέας Χανσεατικής Ενωσης», μπορεί να καταλάβει κανείς ότι η γεφύρωση των διαφορετικών τάσεων στην ευρωπαϊκή συνεργασία δεν είναι εύκολη υπόθεση.