Καταδίκη Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε πλήρη σύνθεση αποφάνθηκε ομόφωνα (με θετική ψήφο και του Έλληνα δικαστή που συμμετέχει στη σύνθεση) ότι η Ελλάδα παραβίασε την απαγόρευση των διακρίσεων (άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής σύμβασης σε συνδυασμό με άρθρο 1 του πρωτοκόλλου 1 προστασία της ιδιοκτησίας) εφαρμόζοντας ισλαμικό θρησκευτικό νόμο σε μια κληρονομική διαμάχη μεταξύ μελών της μουσουλμανικής μειονότητας στην υπόθεση της Χατιτζέ Μολλά Σαλή από την Κομοτηνή, αλλά αναγνώρισε το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση το 2018 κατάργησε με νόμο την υποχρεωτικότητα του νόμου της Σαρία. Μέσα σε ένα χρόνο αναμένεται μια δεύτερη απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που θα καθορίζει το ύψος της αποζημίωσης για την κ. Χατιτζέ Μολλά Σαλή που θα κληθεί να πληρώσει η Ελλάδα.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η διαφορετική μεταχείριση που υπέστη η Χατιτζέ Μολλά Σαλή ως δικαιούχος διαθήκης που καταρτίστηκε βάσει του αστικού κώδικα από Έλληνα μουσουλμάνο διαθέτη, σε σύγκριση με δικαιούχο διαθήκης που καταρτίστηκε σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα από Έλληνα διαθετη μη μουσουλμάνο δεν ήταν αντικειμενικά και εύλογα αιτιολογημένη. Το Δικαστήριο τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι η θρησκευτική ελευθερία δεν απαιτεί από τα συμβαλλόμενα κράτη να δημιουργήσουν ένα συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο προκειμένου να παρασχεθεί στις θρησκευτικές κοινότητες ειδικό καθεστώς με συγκεκριμένα προνόμια. Εντούτοις, ένα κράτος που είχε δημιουργήσει ένα τέτοιο καθεστώς έπρεπε να εξασφαλίσει ότι τα κριτήρια που θεσπίστηκαν για το δικαίωμα της κοινότητας σε αυτό εφαρμόζονται με τρόπο που δεν περιλαμβάνει διακρίσεις.

Επιπλέον, η άρνηση στα μέλη μιας θρησκευτικής μειονότητας του δικαιώματος να επιλέξουν και να ωφεληθούν κατ’ επιλογή από το κοινό δίκαιο δεν συνιστά μόνο διακριτική μεταχείριση, αλλά και παραβίαση ενός πρωταρχικής σημασίας δικαιώματος στον τομέα της προστασίας των μειονοτήτων, δηλαδή του δικαιώματος του ελεύθερου αυτοπροσδιορισμού.

Τέλος, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα στην Ευρώπη η οποία, μέχρι την εποχή των αναφερόμενων γεγονότων, εφάρμοζε το νόμο της Σαρία σε ένα τμήμα των πολιτών της ενάντια στις επιθυμίες τους. Αυτό ήταν ιδιαίτερα προβληματικό στην προκειμένη περίπτωση, διότι η εφαρμογή του νόμου της Σαρία είχε οδηγήσει σε μια κατάσταση που ήταν επιζήμια για τα ατομικά δικαιώματα μιας χήρας που είχε κληρονομήσει την περιουσία του συζύγου της σύμφωνα με τους κανόνες του αστικού δικαίου, αλλά που βρέθηκε σε μία νομική κατάσταση η οποία ούτε η ίδια ούτε ο σύζυγός της επιθυμούσαν.

Το παράδοξο στην υπόθεση της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι ότι δεν ανατρέπει την απόφαση του Αρείου Πάγου, που σύμφωνα με αυτήν, τα ακίνητα μένουν στην κυριαρχία των συγγενών του εκλιπόντα συζύγου, αλλά καταδικάζει ουσιαστικά την ελληνική πολιτεία να πληρώσει, για τον προβληματικό νόμο που διατήρησε όλα αυτά τα χρόνια σε εφαρμογή, που με βάση αυτόν τον νόμο, βγήκε η τραγική και άδικη απόφαση του Αρείου Πάγου, που τραυματίζει όμως την έννοια της δικαιοσύνης και διασύρει διεθνώς την Ελλάδα.

Θυμίζουμε ότι η Ελλάδα έχει 14 καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων για ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας και η υπόθεση της Χατιτζέ Μολλά Σαλή είναι η 9η καταδίκη που αφορά τα δικαιώματα μειονοτικών πολιτών στην Θράκη.

Για την ιστορία της υπόθεσης, θυμίζουμε ότι το υποχρεωτικό της εφαρμογής του νόμου της Σαρία είχε κριθεί με απόφαση του Αρείου Πάγου και όχι από τα τοπικά δικαστήρια. Συγκεκριμένα, ο Άρειος Πάγος είχε κρίνει άκυρη τη διαθήκη ενός Έλληνα μουσουλμάνου που επιθυμούσε να κληροδοτήσει στη γυναίκα του την περιουσία του, επειδή προσβλήθηκε η διαθήκη από τις αδελφές του. Η χήρα του εκλιπόντος Χατιτζέ Μολλά Σαλή προσέφυγε όμως στο ευρωπαϊκό δικαστήριο το 2014, έχοντας χάσει τα 3/4 της περιουσίας που της άφησε ο άνδρας της.

Τα ελληνικά δικαστήρια έκριναν ότι η βούληση ήταν άνευ αντικειμένου, διότι το εφαρμοστέο στην υπόθεση δίκαιο ήταν το ισλαμικό κληρονομικό δίκαιο.

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την υπόθεση της Χατιτζέ Μολλά Σαλή αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, για το αν θα μπορούσε να αποτελέσει την νομική βάση για την συνολική κατάργηση της εφαρμογής του νόμου της Σαρία στην Ελλάδα, καθώς είναι η μοναδική χωρά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ακόμα έστω και με διορθώσεις της κυβέρνησης που αμβλύνει κάποιες αδικίες παραμένει σε εφαρμογή.

Θυμίζουμε ότι η Γαλλία που επέτρεπε εν μέρει την εφαρμογή του νόμου της Σαρία στις αποικίες της το κατάργησε και η Αγγλία καταργεί πλέον της ομάδες εργασίας συμφιλίωσης με τη Σαρία.