Η Βασιλική Κράβα είναι επίκουρη καθηγήτρια κοινωνικής ανθρωπολογίας στο ΔΠΘ, στο Τμήμα Ιστορίας κι Εθνολογίας με μακρύ και μακρόχρονο ενδιαφέρον για τους Εβραίους. Ξεκίνησε ως θέμα της διατριβής της που έκανε στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου με θέμα την Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης, εξέτασε ζητήματα διατροφής, ταυτότητας, τροφής και μνήμης. «Το ενδιαφέρον μου γύρω από τον Εβραϊσμό γυρνάει όλα αυτά τα χρόνια, έχω συμμετάσχει και σε ένα πρόγραμμα προφορικής ιστορίας. Πάλι αφορούσε τους Εβραίους και το πώς βίωσαν τον 20ο αιώνα και το Ολοκαύτωμα.» ανέφερε όταν την συναντήσαμε στο Πανεπιστήμιο.
« θεωρώ ότι πρώτα πρέπει να έχουμε σοβαρά διαβάσματα και μετά να μιλάμε και να ανακοινώνουμε» δηλώνει και σημειώνει πως αυτό τον τελευταίο 1,5 χρόνο είναι σαν μια λίματογραφική προσέγγιση. Προσπαθεί δηλαδή να συγκεντρώσει ό,τι υλικό έχει επιζώντων, μαρτυρίες, στρατοπεδική λογοτεχνία κ.α.
«Ανοίχτηκε ένας καινούργιος κόσμος για μένα με το θέμα της μουσικής στα Στρατόπεδα» δηλώνει και εξηγεί «Δεν είμαι Εβραία. Όταν διάβασα στη μητέρα μου την ανακοίνωση αυτή μου είπε «μα καλά παίζανε μουσική στα στρατόπεδα; » Είναι ένα παραμελημένο θέμα, ακριβώς επειδή έχει αναδειχθεί το Ολοκαύτωμα ως ένα γενικότερο τραυματικό αφήγημα. Αποφεύγουμε να βουτήξουμε μέσα και να δούμε επιμέρους ιστορίες ζωής. Κι αν ψάξουμε θα δούμε πολλές διαφορετικές ιστορίες ζωής που συνιστούσαν κι αντίσταση. Θα δούμε ότι παίζανε και γιατί τους έβαζαν τα SS να παίξουν, την ώρα που τους πήγαιναν στα κρεματόρια, την ώρα που τους μετρούσαν, ως μέσο τιμωρίας κι εξαναγκασμού , αλλά έπαιζαν και γιατί το ήθελαν. Ήταν και επαγγελματίες μουσικοί και κάποιοι του Δικτύου Αλληλεγγύης που προσπάθησαν να βάλουν στις ορχήστρες φίλους τους ως τραγουδιστές, οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με τη μουσική. Ακριβώς επειδή ήξεραν ότι το να είσαι μουσικός παρατείνεις τη ζωή σου για λίγες μέρες παραπάνω, θα έχεις λίγο καλύτερο φαγητό, λίγη ζέστη, και καλύτερες συνθήκες.»
Σύμφωνα με την κα Κράβα τέτοια μουσικά σχήματα υπήρχαν στο Άουσβιτς, στο Μπιργκενάου, στην Τερεζίν. «Από αυτές τις μαρτυρίες που έχω διαβάσει υπήρχε παντού σε όλα τα στρατόπεδα το φαινόμενο της μουσικής, και υπήρχε και μουσική λόγια, αναπαραγωγή δυτικών λόγιων, υπήρχε και κλασική μουσική και πατριωτικά εμβατήρια, και ρεμπέτικα και πολλά είδη μουσικής και τραγούδια.» Μουσικά σχήματα τα οποία έπαιζαν κατόπιν διαταγής, αλλά λειτουργούσε αυτό και ως αντίσταση. «Για παράδειγμα στη γυναικεία ορχήστρα του Άουσβιτς έπαιζαν Μάλερ που είναι απαγορευμένος συνθέτης, αλλά οι Γερμανοί δεν το ήξεραν. Και άκουγαν Μάλερ και έλεγαν «ααα τι ωραία». Οπότε, λειτουργούσε πολλαπλά και η μουσική μας έδινε την ευκαιρία να φωτίσουμε τις ζωές αυτών των ανθρώπων. Μέσα σ’ αυτή την γκρίζα μάζα της αποκτήνωσης χάνεται λίγο το πώς ο καθένας προσπάθησε να επιβιώσει.»
Υπήρξαν πολλές, πάρα πολλές ιστορίες με παρούσα τη μουσική. Ο Ιάκωβος (Ζακ)Στρούμσα, ο βιολιστής στο Άουσβιτς, ήταν το πρώτο σόλο βιολί. «Με είχε συνεπάρει η περίπτωση της Φάνια Φέμιλον που ήταν ενταγμένη στη γυναίκεια ορχήστρα του Άουσβιτς και δεν ήταν Ελληνίδα, ήταν Γαλλοεβραία, ήταν η πρώτη επαφή με το θέμα μουσική και μου άνοιξε ένα καινούργιο παράθυρο.» σημείωσε προσθέτοντας «Είδα και την ταινία που ήταν μια εξαιρετική κινηματογραφική αναπαράσταση της βρωμιάς, της αποκτήνωσης και της αντίστασης.»
Μελετώντας αυτή την ιστορία, ένα μάθημα που πήρε είναι ότι πρέπει να αντιστεκόμαστε και να πολεμάμε οποιουσδήποτε ολοκληρωτισμούς. «Ζούμε σε μια εποχή κεκαλυμμένων ολοκληρωτισμών» είπε για να σημειώσει «νομίζω ότι πρέπει να είμαστε πολύ alert πάντα σε επιφυλακή και ως επιστήμονες. Θα πρέπει να σκύβουμε πολύ πιο προσεκτικά και ακτινωτά πάνω σε στερεοτυπικά αφηγήματα και αφηγήματα όπως το Ολοκαύτωμα και το δακρύβρεχτο του όλου πράγματος γιατί έχει και πολύ ανθρώπινο πόνο και ανθρώπινες ιστορίες από κάτω και θα πρέπει ένας μελετητής να τις ανασύρει, είναι αυτό που λέμε το micro επίπεδο.»
Τέλος, αναφερόμενη στην στρατοπεδική πείνα σημειώνει πως οι άνθρωποι αυτοί φαντασιώνονταν την τροφή. «Θερμιδικά αυτά που έτρωγαν δεν τους έφταναν για να ζήσουν, η τροφή λειτουργούσε και ως ένα μέσο αντίστασης κι αλληλεγγύης και βίας.»
Φώτο: Η κα Βασιλική Κράβα ρεπορτάζ-κείμενο-φωτογραφία:Μαρία Νικολάου
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος