Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του Ηλία Βενέζη, ενός από τους σημαντικότερους λογοτέχνες της γενιάς του ’30. Ραψωδός της προσφυγιάς και του ξεριζωμού, αλλά και της ανθρωπιάς και της καρτερίας, ο Βενέζης αποτύπωσε στο έργο του τις περιπέτειες του μικρασιατικού ελληνισμού– όπως τις βίωσε ο ίδιος, προερχόμενος από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας. Σημαντικότερα έργα του, τα μυθιστορήματα «Το νούμερο 31328», «Γαλήνη», «Αιολική Γη», έργα βραβευμένα και πολυμεταφρασμένα, αποτυπώνουν τις τραυματικές περιπέτειες του μικρασιατικού ξεριζωμού, της αιχμαλωσίας στα «τάγματα εργασίας», της εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα. Η συγγραφική του δραστηριότητα περιλαμβάνει ακόμη ένα θεατρικό έργο («Μπλοκ C»), το οποίο περιγράφει την τραγική εμπειρία της φυλάκισής του κατά την Γερμανική Κατοχή, συλλογές διηγημάτων, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, μελέτες, αλλά και τακτικές συνεργασίες στον τύπο. Ο Βενέζης συνεργάστηκε ακόμη με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, με προσωπικές ραδιοφωνικές εκπομπές λόγου, ενώ διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού Θεάτρου και αργότερα πρόεδρος του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Εξελέγη το 1957 τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ο Ηλίας Βενέζης έφυγε από τη ζωή στις 3 Αυγούστου 1973.
Με αφορμή τα πενήντα χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου πεζογράφου, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Εποχές και Συγγραφείς» του Τάσου Ψαρρά, αφιερωμένο στον Ηλία Βενέζη.
ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ
Eπεισόδιο της σειράς «Εποχές και συγγραφείς» το οποίο παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του εκπροσώπου της γενιάς του ’30 Ηλία Βενέζη, παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του. Παρατίθενται βιογραφικά στοιχεία σχετικά με την καταγωγή του από το Αϊβαλί, την επώδυνη περίοδο της αιχμαλωσίας του μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, την μετακίνηση και εγκατάστασή του ως πρόσφυγα στη Μυτιλήνη, και την ένταξή του στην πνευματική ζωή του νησιού. Γίνεται λόγος για τα πρώτα του έργα, με αναφορά στη συλλογή «Ο Μανώλης Λέκας και άλλα διηγήματα», και την εγκατάστασή του στην Αθήνα το 1932.
Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για τα μυθιστορήματα «Το νούμερο 31328» (πρώτη μορφή 1925, δεύτερη και ολοκληρωμένη 1931), «Γαλήνη» (1939), για το οποίο βραβεύεται το 1940 με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, τη συλλογή «Αιγαίο», και την «Αιολική Γη» (1943), μυθιστόρημα που μέχρι τον θάνατό του έκανε εννέα εκδόσεις. Ακόμη, σημαντική αναφορά γίνεται στο θεατρικό έργο του Βενέζη «Μπλοκ C», έργο εμπνευσμένο από τη φυλάκισή του από τους Γερμανούς, που ανεβάζει το Εθνικό Θέατρο το 1945 και αργότερα κυκλοφορεί σε βιβλίο. Ο συγγραφέας αρθρογραφεί στον ημερήσιο Τύπο, ενώ παράλληλα εργάζεται ως τραπεζικός υπάλληλος έως το 1957. Παρουσιάζεται ακόμη η τακτική του συνεργασία του με τον τύπο (εφημερίδες Το Βήμα, Ακρόπολις) καθώς και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ) με προσωπικές ραδιοφωνικές εκπομπές («Σας μιλά ο φίλος σας», «Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα» και «Πλοία και Θάλασσα»). Το 1957 εκλέγεται Ακαδημαϊκός και τιμάται με θέσεις σε σημαντικά πολιτιστικά ιδρύματα και θεσμούς της χώρας (Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κ.α.).
Πολυμεταφρασμένος, σημειώνεται ότι υπήρξε από τους πρώτους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς που το έργο τους μεταφράστηκε σε τόσο μεγάλο αριθμό γλωσσών. Όπως επισημαίνεται, ο Η. Βενέζης υπήρξε μειλίχιος ραψωδός των προσωπικών του εμπειριών από την προσφυγιά και τον ξεριζωμό, ενώ η λογοτεχνική του φόρμα, που χαρακτηρίζεται από έντονη λυρικότητα, εκκινεί από το πραγματικό για να οδηγηθεί στο φανταστικό αποτυπώνοντας με αμεσότητα τη βιωμένη πραγματικότητα του ίδιου και της γενιάς του.
Στην εκπομπή μιλούν για τον Βενέζη και το έργο του οι φιλόλογοι Νένα Κοκκινάκη και Χρύσα Σπυροπούλου, ο Διονύσης Μαγκλιβέρας, κοινωνιολόγος, οι Καθηγητές Πανεπιστημίου Βαγγέλης Αθανασόπουλος και Μιχάλης Μερακλής, ο κριτικός λογοτεχνίας Κώστας Στεργιόπουλος. Για τον πεζογράφο και άνθρωπο μιλά η κόρη του Άννα Βενέζη-Κοσμετάτου, η οποία ξεδιπλώνει μνήμες από την οικογενειακή ζωή του Βενέζη.
Πλούσιο φωτογραφικό, οπτικοακουστικό και έγγραφο αρχειακό υλικό (ιδιόχειρα κείμενα) πλαισιώνει την αφήγηση. Περιλαμβάνονται επίσης σημαντικά ηχητικά ντοκουμέντα, όπως απόσπασμα από την ομιλία του Ηλία Βενέζη στην Ακαδημία Αθηνών, απόσπασμα από την ανάγνωση της «Αιολικής Γης» από την Κυβέλη στο πλαίσιο εκπομπής που διατηρούσε ο Η. Βενέζης στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών (ΕΙΡ), απαγγελία του Άγγελου Σικελιανού (ηχοληψία Η.Βενέζη). Τέλος, προβάλλονται πλάνα από τους τόπους που συνδέονται με τη ζωή του Βενέζη, όπως πλάνα από το Αϊβαλί, μεταξύ των οποίων και το πατρικό του σπίτι, και τη Μυτιλήνη.
Σκηνοθεσία:
Τάσος Ψαρράς
Κείμενο:
Κώστας Στεργιόπουλος
Έτος παραγωγής: 2004