Κοντομαρί Χανίων, η πρώτη εκτέλεση αμάχων – 2 Ιουνίου 1941

Στις 2 Ιουνίου 1941 σημειώνεται το πρώτο περιστατικό εκτέλεσης αμάχων στην Κρήτη από τις δυνάμεις κατοχής του Άξονα. Στην περιοχή των Χανίων, στο χωριό Κοντομαρί, πολύ κοντά στο Μάλεμε, απόσπασμα γερμανών αλεξιπτωτιστών εκτελεί 23 άνδρες. Με αφορμή τη συμπλήρωση 80 ετών από τα τραγικά γεγονότα στο Κοντομαρί, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:

Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΚΟΝΤΟΜΑΡΙ ΧΑΝΙΩΝ, Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΑΜΑΧΩΝ

(video)

Το επεισόδιο της σειράς «Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ» περιγράφει τη Μάχη της Κρήτης και επικεντρώνεται στις σφοδρές συγκρούσεις που σημειώθηκαν στην περιοχή του Μάλεμε. Παρεμβάλλονται πλάνα αρχειακού υλικού από τις επιχειρήσεις των γερμανών αλεξιπτωτιστών, καθώς και μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, βετεράνων της μάχης, Βρετανών (Jim Miller), Νεοζηλανδών (H.V. Donald) και Γερμανών (Ervin Kirkowski, Gottfried Emrich) αλλά και ιστορικών και ερευνητών όπως οι Νίκος Γιαννόπουλος,  Ηλίας Φιλιππίδης και Αντώνης Σανουδάκης.

Στη συνέχεια αναφέρεται το πρόσχημα με το οποίο έδρασαν οι γερμανικές δυνάμεις προκειμένου να δικαιολογήσουν τα φρικτά αντίποινα εις βάρος του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης. Επρόκειτο για αβάσιμες κατηγορίες εις βάρος των πολιτών της Κρήτης ότι ακρωτηρίασαν τραυματίες ή/και νεκρούς του γερμανικού στρατού. Η εκπομπή αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου πράγματι σημειώθηκαν ακρωτηριασμοί από μέλη των επίλεκτων μονάδων Μαορί του Νεοζηλανδικού στρατού, οι οποίοι τηρούσαν συχνά τα φρικτά έθιμα των προγόνων τους, να ακρωτηριάζουν τα αυτιά και τα γεννητικά όργανα των εχθρών που νικούσαν στην μάχη. Επίσης εξηγείται το φαινόμενο λογχισμού των άταφων νεκρών, προκειμένου να απελευθερωθούν τα αέρια των πτωμάτων που προκαλούσαν ανυπόφορη δυσφορία σε όσους συνέχιζαν να μάχονται. Επιπρόσθετα αναφέρονται οι συχνές περιπτώσεις τραυμάτων από παρωχημένα πυροβόλα όπλα τα οποία είχαν στην κατοχή τους οι Κρητικοί και τα οποία προκαλούσαν σοβαρότατους τραυματισμούς, συχνά και ακρωτηριασμούς,  λόγω των μολύβδινων πυρομαχικών τους.  Τέλος γίνεται αναφορά και στην έκθεση αξιωματούχων της εγκληματολογικής υπηρεσίας του ναζιστικού καθεστώτος που στάλθηκαν από τον αρχηγό της Λουφτβάφε, Χέρμαν Γκαίρινγκ, στην Κρήτη για να ερευνήσουν τις κατηγορίες αυτές και η οποία κατέληγε να επιβεβαιώνει 12 περιπτώσεις ακρωτηριασμού ή παραμόρφωσης  νεκρών Γερμανών,  οι οποίες προκλήθηκαν μάλλον από τον καύσωνα, την αποσύνθεση και τα όρνεα. Ήταν όμως πολύ αργά μιας και είχαν ήδη πραγματοποιηθεί ευρύτατες εκτελέσεις αμάχων και σφαγές σε όλη την Κρήτη ως αντίποινα για τη σθεναρή αντίσταση των κατοίκων της.

Το ντοκιμαντέρ εξηγεί πώς οι γερμανικές δυνάμεις έδρασαν κατόπιν προφορικών εντολών του Γκαίρινγκ αλλά και γραπτών εντολών του πτέραρχου και ανώτατου διοικητή των γερμανών αλεξιπτωτιστών, Κουρτ Στούντεντ, για άμεσα αντίποινα με ολοκληρωτική καταστροφή χωριών και εκτέλεση ανδρών. Υπό αυτές τις συνθήκες, στις 2 Ιουνίου ο υπολοχαγός Χορστ Τρεμπες του 3ου τάγματος του 1ου αερομεταφερόμενου συντάγματος της Λουφτβάφε, περικυκλώνει το χωριό Κοντομαρί, συγκεντρώνει τους κατοίκους και στη συνέχεια χωρίζει τους άνδρες από τις γυναίκες. Κάτοικοι του χωριού, αυτόπτες μάρτυρες της εκτέλεσης ή συγγενείς των θυμάτων, περιγράφουν τα δραματικά γεγονότα. Αναφέρεται ότι η εν λόγω μονάδα αλεξιπτωτιστών είχε αποδεκατιστεί (400 νεκροί και τραυματίες από τους 600 άνδρες της) μαχόμενη τις προηγούμενες μέρες στην ευρύτερη περιοχή.  Η περιγραφή της εκτέλεσης των 23 ανδρών στο χωριό Κοντομαρί πλαισιώνεται από το φωτογραφικό αρχειακό υλικό του εντεταλμένου πολεμικού ανταποκριτή και φωτογράφου, Φραντς Πέτερ Βάιξλερ, ο οποίος είχε αποστολή να συγκεντρώσει υλικό χρήσιμο για τις επιχειρήσεις προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ.

Η εκπομπή περιγράφει πώς στις αρχές της δεκαετίας του 1980 οι φωτογραφίες του Βάιξλερ ανακαλύφθηκαν στα Ομοσπονδιακά Γερμανικά Αρχεία από τον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο και πώς τις παρέλαβε στη συνέχεια ο δημοσιογράφος Κώστας Παπαπέτρου για να ξεκινήσει έρευνα σε πάνω από 50 χωριά της Κρήτης, ώσπου οι κάτοικοι στο Κοντομαρί να αναγνωρίσουν τους συγγενείς τους στις φωτογραφίες αυτές. Περιλαμβάνεται επίσης απόσπασμα αρχειακού υλικού από ρεπορτάζ του Παπαπέτρου στο Κοντομαρί όπου οι κάτοικοι παρατηρούν τις φωτογραφίες και καταδεικνύουν τους χωριανούς τους, καθώς και η συγκλονιστική μαρτυρία της Παρασκευής Δασκαλάκη που έχασε τρία μέλη της οικογένειας της εκείνη την ημέρα. Αντίστοιχα προβάλλονται στην εκπομπή οι μαρτυρίες συγγενών των θυμάτων όπως οι Βασίλης Παπαδάκης, Ιωάννης Αποστολάκης και Αριστείδης Βλαζάκης, αλλά και επιζώντων της εκτέλεσης όπως ο Χρήστος Παπαδάκης, ο οποίος γλύτωσε χάρη σε έναν γερμανό στρατιώτη που τον τράβηξε μακριά από την ομάδα των προς εκτέλεση ανδρών. Οι άνθρωποι αυτοί περιγράφουν αναλυτικά το χρονικό της εκτέλεσης  και περιστατικά όπως η σωτηρία τριών μελών της οικογένειας Κορκίδη χάρη σε ένα γράμμα τραυματία γερμανού στρατιώτη τον οποίο περιέθαλψαν. Μιλούν επίσης για την χαριστική βολή, μια συνήθεια των Γερμανών μετά τις εκτελέσεις την οποία η Κρητικοί αποκαλούσαν «θεριστική βολή», αλλά και για το δράμα της αναγνώρισης και ταφής των νεκρών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και οι αφηγήσεις για την επιστροφή του φωτογράφου Βάιξλερ στο Κοντομαρί το 1955 και τη συνάντησή του με τους κατοίκους του χωριού, αλλά και οι περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων για τον Τρέμπες, τον γερμανό αξιωματικό που οργάνωσε και διέταξε την εκτέλεση των ανδρών στο Κοντομαρί, με αποκορύφωμα την εντολή του για απαγόρευση ταφής των νεκρών για τρεις ημέρες.

Σκηνοθεσία: Γιώργος Νταούλης

Έτος παραγωγής: 2011-2012

Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ

TOP NEWS