Η 18η Απριλίου έχει ορισθεί από την Unesco και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) το 1983, ως Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού αναφορικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Με αφορμή την ημέρα αυτή, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει ένα ντοκιμαντέρ της σειράς «Κλεινόν ‘Αστυ», αφιερωμένο στην Μεσαιωνική Αθήνα-στην ιστορία της πόλης κατά τη διάρκεια μιας λιγότερο γνωστής και μάλλον αρκετά «παρεξηγημένης» περιόδου.
ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΑΘΗΝΑ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ είναι αφιερωμένο στην Μεσαιωνική Αθήνα. Ιστορικοί και αρχαιολόγοι, μελετητές του παρελθόντος της πόλης, θέτουν το χρονικό πλαίσιο της περιόδου που θα μπορούσε να ονομαστεί «αθηναϊκός Μεσαίωνας» και φωτίζουν την βυζαντινή ιστορία της πόλης, και την -ακόμη πιο «σκοτεινή» από άποψη στοιχείων- περίοδο της Λατινοκρατίας.
Λόγος γίνεται για τη μετάβαση από την αρχαιότητα στη βυζαντινή περίοδο και προβάλλεται η εικόνα της πόλης κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Γίνεται αναφορά στον «μεσαιωνικό» άνθρωπο και την αθηναϊκή κοινωνία της περιόδου, στη μουσική αλλά και την τέχνη του Βυζαντίου (τη ζωγραφική, τη γλυπτική-τα ψηφιδωτά) και παρουσιάζονται κάποια από τα σημαντικότερα κτίσματα της πόλης την περίοδο αυτή. Ακολουθεί η Λατινοκρατία, η περίοδος μετά το 1204 και η κατάκτηση της Αθήνας από τους Σταυροφόρους. Σχολιάζονται οι επιδρομές των πειρατών και η παράδοση της πόλης στους Φράγκους Σταυροφόρους, η δημιουργία του Δουκάτου των Αθηνών, η μετατροπή της Ακρόπολης σε κάστρο, τα «έργα και ημέρες» των Καταλανών και των Φλωρεντινών.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής αναδεικνύονται τα βυζαντινά και σταυροφορικά ίχνη στην Αθήνα του σήμερα και προβάλλονται μνημεία όπως η Ακρόπολη, η Μονή Δαφνίου, η Μονή Καισαριανής, εκκλησίες όπως η Γοργοεπήκοος, η Καπνικαρέα, αλλά και η συνοικία της Πλάκας. Τέλος, θίγεται το ζήτημα της διατήρησης των μνημείων της περιόδου αυτής, με αφορμή την κατεδάφιση του γνωστού ως «φράγκικου» πύργου της Ακρόπολης το 1874 και τη διάσωση της εκκλησίας της Καπνικαρέας με παρέμβαση του Λουδοβίκου της Βαυαρίας, πατέρα του Όθωνα.
Μιλούν στην εκπομπή οι ερευνητές: Χρύσα Κοντογεωργοπούλου (Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας), Καλλιόπη – Φαίδρα Καλαφάτη (Προϊσταμένη Τμήματος Εικόνων Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου), Λευτέρης Καντζίνος (Ιστορικός Ερευνητής – Συγγραφέας), Βαγγέλης Καραμανωλάκης (Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας ΕΚΠΑ), Πολυτίμη Λουκοπούλου (Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης), Νίκος Μαλιάρας (Καθηγητής Μουσικολογίας ΕΚΠΑ), Μαρία Ντούρου – Ηλιοπούλου (Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ), Γιώργος Πάλλης (Επίκουρος Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ), Τάσος Τανούλας (Αρχιτέκτων Μελετητής και Αναστηλωτής των Προπυλαίων της Αθηναϊκής Ακρόπολης), Καλλιόπη Φλώρου (Διδάκτωρ Αρχαιολογίας – Προϊσταμένη Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής).
Έτος παραγωγής: 2022
Σκηνοθεσία-σενάριο: Γιώργος Ζαφείρης