Ο Ζιλ Ντασέν ήταν Αμερικάνος σκηνοθέτης, εβραϊκής καταγωγής, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του στις ΗΠΑ στις αρχές του 1940. Σκηνοθέτησε για την MGM και την UNIVERSAL ταινίες όπως “Ο δήμιος των κολασμένων” (Brute Force) (1947), “Γυμνή πόλη” (Naked City) (1948) και “Η νύχτα και η πόλη” (Night and the city) (1950). Βρέθηκε όμως στη μαύρη λίστα του Χόλυγουντ κατά την περίοδο του Μακαρθισμού (τέλη δεκαετίας 40 – τέλη δεκαετίας 50) λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τη χώρα προκειμένου να αναζητήσει εργασία στη Γαλλία. Εκεί θα σκηνοθετήσει την ταινία «Ριφιφί» με την οποία θα κερδίσει το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στις Κάννες το 1955. Εκεί θα γνωρίσει και την Μελίνα Μερκούρη, η οποία βρισκόταν στο φεστιβάλ για τις ανάγκες προβολής της ταινίας του Μιχάλη Κακογιάννη «Στέλλα». Θα ερωτευτούν και θα περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους μαζί. Ο Ντασέν μετακομίζει από τη Γαλλία στην Ελλάδα και είναι μάλλον αυτή η σύνδεση στο μυαλό των Ελλήνων, της σχέσης δηλαδή του σκηνοθέτη με την Γαλλία και την ταινία Ριφιφί, που θα καθιερώσει στην Ελλάδα την γαλλική προφορά του ονόματός του, ενώ κανονικά θα έπρεπε να προφέρεται Τζουλς Ντάσιν. Τα επόμενα χρόνια θα σκηνοθετήσει την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος τού Καζαντζάκη “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” και θα ακολουθήσει μια σειρά από ταινίες, πάντα με τη Μελίνα σε πρωταγωνιστικό ρόλο: “Φαίδρα” (1961), “Τοπ Καπί” (1963), “10:30 ένα καλοκαιρινό βράδυ” (1966), “Ποτέ την Κυριακή” (1960), το οποίο κέρδισε το Όσκαρ για τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Το 1967 με τη Μελίνα επιστρέφει θριαμβευτικά στη Νέα Υόρκη και ανεβάζει στο Μπροντγουέι το μιούζικαλ “Ίλια Ντάρλινγκ“, τη θεατρική μεταφορά του “Ποτέ την Κυριακή”. Εκεί θα τους βρει και η δικτατορία της 21ης Απριλίου. Το ζευγάρι θα αποφασίσει να μην επιστρέψει στην Ελλάδα και με βάση τους το Παρίσι συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα κατά των συνταγματαρχών. Το 1974 γυρίζει το ντοκιμαντέρ “Δοκιμή” σε συνεργασία με το Μίκη Θεοδωράκη, το Γιάννη Μαρκόπουλο, την ηθοποιό Ολυμπία Δουκάκη και τον Λόρενς Ολίβιε, με θέμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973, αλλά και τα βασανιστήρια της Χούντας σε βάρος των πολιτικών κρατουμένων. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80 συνέχισε να σκηνοθετεί στο θέατρο και τον κινηματογράφο και από το 1981 στάθηκε δίπλα στη Μελίνα στον αγώνα της για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, συνεχίζοντας τις προσπάθειες και μετά το θάνατό της στο Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη. Ο Ντασέν αγάπησε την Ελλάδα και αγαπήθηκε από τους Έλληνες. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών, και έχει ταφεί στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών δίπλα στην Μελίνα Μερκούρη. Το Αρχείο της ΕΡΤ, με αφορμή τη συμπλήρωση 16 ετών από το θάνατο του Ζιλ Ντασέν στις 31/3/2008, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΖΙΛ ΝΤΑΣΕΝ ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ
(video)
Στην Ελλάδα, το όνομα Ζιλ Ντασέν είναι ταυτισμένο με τη σύζυγό του, ηθοποιό και πολιτικό, Μελίνα Μερκούρη. Το «Παρασκήνιο», τιμώντας τον Αμερικανό σκηνοθέτη, που «έφυγε» από τη ζωή στις 31 Μαρτίου 2008, φωτίζει μία άλλη, λιγότερο γνωστή περίοδο της ζωής του. Γιος μεταναστών Ρωσοεβραϊκής καταγωγής, γεννήθηκε το 1911 στη Νέα Υόρκη και έκανε τα πρώτα του βήματα ως ηθοποιός στο Αμερικανικό Εβραϊκό Θέατρο. Στη συνέχεια, συμμετείχε στις πρωτοποριακές θεατρικές ομάδες του Μπρόντγουεϊ κατά τη δεκαετία του ’30, όπου και έκανε τα πρώτα του βήματα στη σκηνοθεσία. Η επιτυχία του στο θέατρο, του εξασφάλισε μια θέση στη βιομηχανία του κινηματογράφου.
Στο Χόλιγουντ, τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, υπήρξε δέσμιος ενός συμβολαίου με τα μεγάλα στούντιο, παράγοντας ταινίες τις οποίες ο ίδιος αργότερα αποκήρυξε. Άρχισε να εκφράζεται καλλιτεχνικά μέσα από τα φιλμ νουάρ που σκηνοθέτησε στα τέλη της δεκαετίας του ’50 («Η γυμνή πόλη», «Ο δήμιος των κολασμένων»).
Η πορεία του διακόπηκε βίαια εξαιτίας του Μακαρθισμού και της «Μαύρης Λίστας» που επέβαλε η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Μην μπορώντας να βρει δουλειά στην Αμερική, έφυγε για την Ευρώπη, αρχικά στο Λονδίνο και αργότερα στο Παρίσι. Η πρώτη του «ευρωπαϊκή» ταινία, το «Ριφιφί», κέρδισε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών το 1955, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην καριέρα του. Η γνωριμία του με τη Μελίνα κατά τη διάρκεια του ίδιου φεστιβάλ, όπου αυτή συμμετείχε με την ταινία «Στέλλα», άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή του…
Ο φακός του εκπομπής, μέσα από σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό και με οδηγό την αφήγηση του ίδιου του Ντασέν, ξετυλίγει το νήμα της ζωής και της καριέρας του. Ένα ταξίδι που ξεκινά από το Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, την περίοδο του μεγάλου Κραχ, περνά από το θέατρο του Μπρόντγουεϊ και το Χόλιγουντ, την περίοδο της βασιλείας των μεγάλων στούντιο και της «μαύρης λίστας» και καταλήγει στην Ευρώπη της δεκαετίας του ’50.
Το επεισόδιο περιλαμβάνει πλάνα από κινηματογραφικές ταινίες που σκηνοθέτησε ο Ντασέν στις ΗΠΑ, τη Γαλλία και την Ελλάδα, καθώς και πλούσιο αρχειακό υλικό από παλαιότερες συνεντεύξεις του όπως το επεισόδιο της σειράς Παρασκήνιο (παραγωγής 1977) σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη, από ντοκιμαντέρ και ταινίες επικαίρων.
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Γιώργος Σκεύας
Οργάνωση παραγωγής: Τάκης Χατζόπουλος
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 28 Ιανουαρίου 2009
Δείτε περισσότερα εδώ: https://www.ert.gr/archeio/