Η 20η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης γύρω από το τεράστιο αυτό ανθρωπιστικό ζήτημα. Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο ο αριθμός των ανθρώπων που αναγκάζεται να εγκαταλείψει την ιδιαίτερη πατρίδα του εξαιτίας των πολέμων, της βίας, των συρράξεων, της οικονομικής κρίσης αλλά και της κλιματικής αλλαγής. Η Ελλάδα, ως ένα από τα βασικότερα σημεία εισόδου στην Ευρώπη για πρόσφυγες και μετανάστες από χώρες της Ανατολικής Μεσογείου όπου βρίσκονται σε εξέλιξη πολεμικές συρράξεις, έχει δεχτεί πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα από τις αρχές του 2015. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία διεθνών οργανισμών το 37% των προσφύγων και μεταναστών αυτών είναι παιδιά.
Το Αρχείο της ΕΡΤ, με αφορμή την συγκεκριμένη Παγκόσμια Ημέρα και στα πλαίσια των εκδηλώσεων μνήμης για την συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή, παρουσιάζει την σειρά “Στο χώρο της Ιστορίας”, παραγωγής 1987. Στο φακό της συγκεκριμένης εκπομπής καταγράφηκαν προφορικές μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων που γλίτωσαν από την καταστροφή και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα.
ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
(video)
Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 υπήρξε μια τραγική στιγμή της σύγχρονης ιστορίας μας. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες της Μικράς Ασίας έχασαν τη ζωή τους κάτω από τραγικές συνθήκες, η πυρπόληση της Σμύρνης και δεκάδων άλλων πόλεων με μακραίωνη ελληνική παρουσία οδήγησαν περισσότερο από ένα εκατομμύριο ανθρώπους στην προσφυγιά. Δεκάδες χιλιάδες άνδρες θανατώθηκαν σε πορείες εξόντωσης στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η μετακίνηση πληθυσμών συνεχίστηκε και μετά την καταστροφή. Με την σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών της Λωζάνης το 1923 οι Έλληνες χριστιανοί κάτοικοι της Τουρκίας ανταλλάχθηκαν με τους Μουσουλμάνους της Ελλάδας (με εξαίρεση τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου και τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης). Πρόσφυγες συνέχισαν να έρχονται στην Ελλάδα και κατά τα έτη 1924 και 1925 από την Ανατολική Θράκη, την Καππαδοκία, την Κεντρική και Νότια Μικρά Ασία. Μετά το τέλος των μετακινήσεων και συγκεκριμένα στην απογραφή του 1928 καταγράφηκαν 1.220.000 πρόσφυγες.
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες βίωσαν πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης κατά τα πρώτα χρόνια άφιξης και εγκατάστασής τους στην Ελλάδα. Στην σειρά ‘’Στο χώρο της Ιστορίας’’ και συγκεκριμένα στο επεισόδιο ‘’Εγκατάσταση προσφύγων’’, μερικοί από τους εν ζωή πρόσφυγες καταθέτουν τις προσωπικές τους μαρτυρίες. Μέσα από τις πολύτιμες προφορικές αυτές μαρτυρίες περιγράφονται οι φρικτές συνθήκες κάτω από τις οποίες οι άνθρωποι αυτοί σώθηκαν από την καταστροφή της Σμύρνης και τη μεγάλη σφαγή του 1922. Ακόμη, στέκονται στην καραντίνα στην οποία παρέμειναν για δεκαπέντε μέρες μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα.
Αρκετοί πρόσφυγες τονίζουν την άσχημη αντιμετώπιση που δέχτηκαν από τους ντόπιους μιας και τους απέδιδαν τον χαρακτηρισμό “πρόσφυγας” και “τουρκόσπορος’’. Αναφέρονται ακόμη διάφοροι προσφυγικοί συνοικισμοί με παραπήγματα και παράγκες που δημιουργήθηκαν στις παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων, της Αθήνας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα με τις μαρτυρίες των Μικρασιατών στην εκπομπή παρεμβάλλονται ιστορικά στοιχεία για την αποκατάσταση των προσφύγων, ένα τιτάνιο έργο που ανέλαβε να φέρει σε πέρας το ελληνικό κράτος σε συνεργασία με την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων που δημιουργήθηκε το 1923 με πρωτοβουλία του οργανισμού της Κοινωνίας των Εθνών. Ο αφηγητής στέκεται στη διάκριση ανάμεσα στην αστική και την αγροτική αποκατάσταση δηλαδή την παροχή στέγης στα αστικά κέντρα και στέγης και εργασίας στις αγροτικές περιοχές. Τέλος, γίνεται αναφορά στην συμβολή των προσφύγων στην οικονομία, τη μουσική, την τέχνη και γενικότερα τον πολιτισμό της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται πλούσιο οπτικοακουστικό και φωτογραφικό αρχειακό υλικό.
Έτος παραγωγής: 1987
Σενάριο-Έρευνα: Τάσος Πετρής
Σκηνοθεσία: Διονύσης Γρηγοράτος
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr