Η εκπομπή "Νίκος Πουλαντζάς - Δέκα χρόνια απουσίας" είναι αφιερωμένη στον σπουδαίο μαρξιστή διανοητή του 20ου αιώνα, καθηγητή Κοινωνιολογίας στη Γαλλία, Νίκο Πουλαντζά και επιχειρεί να φωτίσει την προσωπικότητά του και την σκέψη του. Ο Νίκος Πουλαντζάς έγινε παγκοσμίως γνωστός για την συνεισφορά του στη μαρξιστική θεωρία του κράτους και το έργο του είχε τεράστια απήχηση στη σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνιολογική σκέψη. Επιμέλεια-παρουσίαση: Νίκος Χουρδάκης, Κώστας Χριστοφιλόπουλος. Σκηνοθεσία: Βασίλης Βλαχοδημητρόπουλος. Έτος παραγωγής: 1989.
Συμπληρώνονται φέτος 46 χρόνια από τον πρόωρο θάνατο, σε ηλικία 43 ετών, του διεθνώς καταξιωμένου κοινωνιολόγου καιδιανοούμενου Νίκου Πουλαντζά (1936-2019), ο οποίος αυτοκτόνησε στις 3 Οκτωβρίου 1979 στο Παρίσι, απ' όπου ξεκίνησε τη θεωρητική του παραγωγή μέσα στη δεκαετία του '60.
Ο Νίκος Πουλαντζάς γεννήθηκε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1936. Σπούδασε νομικά και κοινωνικές επιστήμες στην Αθήνα, την Χαϊδελβέργη και το Παρίσι, στο οποίο εγκαταστάθηκε από το 1961. Ήταν καθηγητής Κοινωνιολογίας στο 8ο Πανεπιστήμιο του Παρισιού και Διευθυντής Σπουδών στην Ecole Pratique des Hautes Etudes. Θεωρητικός του μαρξισμού ο Πουλαντζάς επηρέασε με το έργο του τις αναλύσεις για το καπιταλιστικό κράτος, την εξουσία, το κράτος εκτάκτου ανάγκης (φασισμός), τις κοινωνικές τάξεις, της κατάρρευσης των δικτατοριών στη νότια Ευρώπη (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) κατά τη δεκαετία του '70. Ο ίδιος είχε ενεργό ανάμειξη στο αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα της Γαλλίας και της Ελλάδας (μέλος του ΚΚΕ και, μετά το 1968, του ΚΚΕ εσωτερικού).
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ την εκπομπή-αφιέρωμα στην προσωπικότητα και το επιστημονικό του έργο, παραγωγής του 1989, που είχε γυριστεί για τα 10 χρόνια από τον θάνατό του:
ΝΙΚΟΣ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑΣ, ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΥΣΙΑΣ
Η εκπομπή είναι αφιερωμένη στον μαρξιστή θεωρητικό της πολιτικής κοινωνιολογίας Νίκο Πουλαντζά και επιχειρεί να φωτίσει την προσωπικότητά του και την πολιτική του σκέψη. Παρουσιάζει τα μαθητικά του χρόνια, τις σπουδές του, την πολιτικοποίησή του ως φοιτητή και την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία στο Παρίσι. Γίνεται αναφορά στις επιρροές που διαμόρφωσαν τον πολιτικό του στοχασμό και στη διανοητική του δράση στο πλαίσιο της μαρξιστικής σκέψης, καταρχάς στη δεκαετία του ’60 με σταθμό την έκδοση του έργου του «Πολιτική εξουσία και κοινωνικές τάξεις». Το βιβλίο συμπίπτει με τα γεγονότα του Μάη του 1968 στη Γαλλία και τον κάνει παγκόσμια γνωστό για τη συνεισφορά του στη θεωρητική ανάλυση του κράτους και της πολιτικής εξουσίας.
Παρουσιάζονται οι βασικές περίοδοι του επιστημονικού του έργου και οι επιρροές του σε σχέση με τις θεωρητικές του αναλύσεις. Δίνεται έμφαση στη θεωρητική του προσέγγιση σχετικά με το κράτος εκτάκτου ανάγκης, όπως αποτυπώθηκε στις μελέτες του για τον φασισμό και την κρίση των δικτατοριών. Η εκπομπή παρακολουθεί ταυτόχρονα τη συμμετοχή του στο κομμουνιστικό κίνημα της Γαλλίας και της Ελλάδας, μέσα από το ΚΚΕ Εσωτερικού και τη συντακτική ομάδα του περιοδικού «Αγώνας», όργανο του κόμματος στο Παρίσι.
Το τελευταίο μέρος του ντοκιμαντέρ αναφέρεται στην τελευταία φάση του επιστημονικού του έργου μετά το 1974 με άξονα το τελευταίο του βιβλίο «Το κράτος, η εξουσία, ο σοσιαλισμός», όπου τον απασχολεί το πρόβλημα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού στα πλαίσια του μαρξισμού, καθώς και το θέμα της δημοκρατίας στον σοσιαλισμό και του ολοκληρωτισμού. Ο προβληματισμός του συμπυκνώνεται το 1977 στη φράση του «ο σοσιαλισμός ή θα γίνει δημοκρατικός ή δεν θα είναι σοσιαλισμός». Η εκπομπή κλείνει διερευνώντας τα αίτια της αυτοκτονίας του.
Για τον Νίκο Πουλαντζά και το έργο του μιλούν: η αδελφή του Ρινέττα Καρλάφτη, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και Γιώργος Στεφανιδης, ο εκδότης και διευθυντής του περιοδικού «Ο Πολίτης» Άγγελος Ελεφάντης, η σύζυγός του φεμινίστρια συγγραφέας Ανί Λεκλέρ, η φιλόσοφος Κριστίν Μπισί-Γκλισμάν, ο πολιτικός επιστήμονας Μάκης Καβουριάρης και ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής. Περιλαμβάνεται φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό (εικόνες από τα γεγονότα της Τσεχοσλοβακίας το 1968).
