Κάλαντα Χριστουγέννων από όλη την Ελλάδα– 24 Δεκεμβρίου 1989
Αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ στα κάλαντα των Χριστουγέννων με το επεισόδιο ”Κάλαντα Χριστουγέννων” της εκπομπής ”Μουσική Παράδοση” του Παναγιώτη Μυλωνά, παραγωγής 1989.
Παραμονή Χριστουγέννων σήμερα και σε κάθε γωνιά της Ελλάδας μικροί και μεγάλοι τραγουδούν τα κάλαντα των Χριστουγέννων. Στενά συνδεδεμένα με την ελληνική παράδοση, τα κάλαντα έχουν τις ρίζες τους στους Βυζαντινούς χρόνους και τη γιορτή των Καλένδων του Ιανουαρίου, κατά την οποία γιορτάζονταν οι πρώτες ημέρες του νέου χρόνου. Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι μετά τις αποδιδόμενες ευχές τα "Χρόνια Πολλά" το φιλοδώρημα, είτε σε χρήματα (σήμερα) είτε σε προϊόντα (παλαιότερα). Τα κάλαντα ξεκινούν κυρίως με χαιρετισμό στη συνέχεια αναγγέλλουν τη μεγάλη χριστιανική εορτή (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνεια, κ.α.) που φθάνει και καταλήγουν σε ευχές, ψάλλονται είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες, με τη συνοδεία του γνωστού σιδερένιου τριγώνου, αλλά ενίοτε και άλλων μουσικών οργάνων (φυσαρμόνικας, ακορντεόν, τύμπανου, φλογέρας, κ.α.). Ο μεγάλος αριθμός των διαφόρων παραλλαγών των καλάντων ανά περιοχή της χώρας εξανάγκασε να διακρίνονται αυτά σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο.
Το Αρχείο της ΕΡΤ μας ταξιδεύει μουσικά σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας για να ακούσουμε τοπικές παραλλαγές των καλάντων, μέσα από το επεισόδιο ''Κάλαντα Χριστουγέννων'' της εκπομπής ''Μουσική Παράδοση'', παραγωγής 1989.
ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Η ''Μουσική Παράδοση'' είναι μια μουσική-λαογραφική εκπομπή που παρουσιάζει ύμνους της εκκλησίας και παραδοσιακά τραγούδια σε επιμέλεια και παρουσίαση του Παναγιώτη Μυλωνά. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο παρουσιάζονται κάλαντα των Χριστουγέννων από όλη την Ελλάδα.
Το επεισόδιο ξεκινά με τη χορωδία της Εταιρίας Μελέτης Εθνικής Μουσικής, η οποία ερμηνεύει το «Καλήν εσπέραν άρχοντες». Ο Παναγιώτης Μυλωνάς καλησπερίζει και εύχεται «Χρόνια Πολλά» στους τηλεθεατές, μιλώντας για το θαύμα της γέννησης του Ιησού Χριστού και τα μηνύματα των καλάντων. Αμέσως μετά, τα μέλη της χορωδίας της Εταιρίας Μελέτης Εθνικής Μουσικής ερμηνεύουν τα παλιά βυζαντινά κάλαντα «Άναρχος Θεός καταβέβηκεν». Ακολουθεί η παραλλαγή των «κοινών» καλάντων «Καλήν εσπέραν άρχοντες» από την περιοχή της Πελοποννήσου.
Επιπλέον, ακούμε τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα των Ποντίων, τα οποία αρχίζουν από τη Γέννηση και φτάνουν έως τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Ακόμη, ακούμε τη μικρασιατική παραλλαγή του «Καλήν εσπέραν άρχοντες». Έπειτα, μεταφερόμαστε στα Γρεβενά και ακούμε τα παραδοσιακά κάλαντα της περιοχής «Χριστούγιννα-Χριστούγιννα». Ακολουθεί η παιδική χορωδία της Εταιρίας Μελέτης Εθνικής Μουσικής, η οποία ψάλλει τα «παινέματα σε ιερέα», τα «παινέματα σε νοικοκύρη», τα «παινέματα σε κόρη ανύπαντρη», τα «παινέματα σε αγόρι ανύπαντρο» και τα «παινέματα σε νιόπαντρα» από την περιοχή των Γρεβενών.
Στη συνέχεια, μεταφερόμαστε μουσικά στην Κρήτη και τα Δωδεκάνησα και ακούμε τα κρητικά και τα δωδεκανησιακά κάλαντα. Σειρά έχουν τα θρακιώτικα κάλαντα «Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες», τα οποία ερμηνεύει ο Χρόνης Αηδονίδης με τη συνοδεία της χορωδίας της Εταιρίας Μελέτης Εθνικής Μουσικής. Επιπροσθέτως, ακούμε τα νησιώτικα κάλαντα «Κάτου στα Ιεροσόλυμα» και τα μοραΐτικα κάλαντα «Χριστούγεννα-Πρωτούγεννα».
Στο τελευταίο μέρος της εκπομπής, ο Παναγιώτης Μυλωνάς αναφέρεται στις ομοιότητες και τις διαφορές των παραδοσιακών καλάντων ανά περιοχή της Ελλάδας και, στο τέλος, ψάλλονται τα θεσσαλικά κάλαντα.
