Ο Σταμάτης Χονδρογιάννης ο σκηνοθέτης που είχε την πρώτη ιδέα και έμπνευση για το «Θέατρο της Δευτέρας» της ΕΡΤ και την πραγματοποίησε με πάθος, συνδέοντας το όνομά του με το τηλεοπτικό θέατρο από το 1970 που πρωτάρχησε, έφυγε από τη ζωή πριν από έναν χρόνο, στις 29 Αυγούστου 2024.
Ήταν ο άνθρωπος που έστησε και δημιούργησε το «Θέατρο της Δευτέρας» το οποίο ξεκίνησε προς το τέλος της δικτατορίας. Η πρώτη τηλεοπτική θεατρική παράσταση που προβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 1970, ήταν «Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τον Σταύρο Ξενίδη στον ομώνυμο ρόλο. Το τηλεοπτικό θέατρο καθιερώθηκε το 1972 με την ονομασία «Θέατρο της Δευτέρας». Ο Παπαδιαμάντης, ο Καρκαβίτσας, ο Κονδυλάκης, ο Μυριβήλης ήταν μερικοί από τους Έλληνες διηγηματογράφους που το λογοτεχνικό τους έργο μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη ώστε να περάσει στο ευρύ κοινό, παράλληλα με κείμενα σπουδαίων ξένων συγγραφέων, διασκευασμένα και μεταφρασμένα για πρώτη φορά για το τηλεοπτικό θέατρο, το οποίο συνέβαλε αναμφισβήτητα στη διαμόρφωση της θεατρικής παιδείας στην Ελλάδα.
Ο Σταμάτης Χονδρογιάννης γεννήθηκε στην Κύμη της Εύβοιας. Σπούδασε θέατρο, τηλεόραση, αγγλική φιλολογία και ιστορία τέχνης στην Αγγλία. Υπήρξε σκηνοθέτης του θεάτρου και της τηλεόρασης, με βραβευμένες δουλειές του στο Prague d'or, στο Prix Italia, στην Ισπανία και στην Ελλάδα. Δύο τηλεοπτικές του παραγωγές βρίσκονται στη μόνιμη συλλογή του Διεθνούς Μουσείου Τηλεόρασης της Νέας Υόρκης. Έγραψε θεατρικά έργα που παίχτηκαν στο θέατρο και στην τηλεόραση της ΕΡΤ. Επίσης, μεταφράσεις του θεατρικών έργων έχουν παρουσιαστεί στην ελληνική σκηνή, καθώς και πολλές τηλεοπτικές διασκευές Ελλήνων διηγηματογράφων από την κρατική τηλεόραση. Σκηνοθέτησε για τη τηλεόραση πολλές θεατρικές παραστάσεις όπως: Άννυ, Ένας ταξιδιώτης, Τσάι και Συμπάθεια, Τριαντάφυλλο στο Στήθος, Σιωπητήριο (1992), Αμφιτρύων, Εκάβη, Ικέτιδες, Ηλέκτρα, Προμηθέας Δεσμώτης, Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας, κ.ά., πολιτιστικά ντοκιμαντέρ, εκπομπές για το θέατρο, κ.ά. Το 1977 με πολωνικό συνεργείο που έφερε η ΕΡΤ, μιας και δεν υπήρχε έγχρωμη τηλεόραση στη χώρα μας, ο Σταμάτης Χονδρογιάννης ήταν ο σκηνοθέτης που κάλυψε, μαζί με το Δήμο Σακελλάριο διευθυντή φωτογραφίας και τον Γιώργο Σαμιώτη διευθυντή παραγωγής, όλα τα "Επιδαύρια", τραγωδίες και κωμωδίες που προβλήθηκαν έπειτα στο εξωτερικό. Το 1990 παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες το τηλεοπτικό θέατρο ο "Ματωμένος Γάμος" σε σκηνοθεσία δική του, και η επιτυχία του είχε ως αποτέλεσμα να διοργανωθεί από την ΕΡΤ στην Ελλάδα το 1992 "το Συνέδριο των Ειδικών του Τηλεοπτικού Θεάτρου".
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει το πρώτο επεισόδιο της σειράς "Το Θέατρο στην τηλεόραση της ΕΡΤ" σε έρευνα και σκηνοθεσία του Σταμάτη Χονδρογιάννη, μια εκπομπή για το Θέατρο της Δευτέρας, παραγωγής του 2000, η οποία ανατρέχει στην 30χρονη ιστορία του τηλεοπτικού θεάτρου και στη μεγάλη του προσφορά.
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΤ
ΕΠ.01
Πρόκειται για το πρώτο από τα πέντε ωριαία ντοκιμαντέρ της σειράς, το οποίο καλύπτει χρονικά την περίοδο 1970-1975. Πώς το καινούριο μέσο, η τηλεόραση συνδέθηκε στο ξεκίνημά της με την ομορφιά της ελληνικής και ξένης πεζογραφίας και με τη διάδοσή της μέσα από τις διασκευές έργων για πρώτη φορά για το τηλεοπτικό θέατρο; Γιατί η προβολή του γινόταν πάντοτε τη Δευτέρα; Πότε άλλαξε τίτλο κι έγινε «Παγκόσμιο Θέατρο;» Ο Σταμάτης Χονδρογιάννης θυμάται πώς ξεκίνησαν όλα, αλλά και την πρώτη θεατρική τηλεοπτική παράσταση που προβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 1970 «Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Παράλληλα, ο ηθοποιός Σταύρος Ξενίδης, που πρωταγωνιστούσε στη συγκεκριμένη παράσταση, εξηγεί γιατί δέχτηκε με μεγάλη χαρά να συμμετάσχει στο νέο αυτό τηλεοπτικό εγχείρημα, ενώ θυμάται στιγμές από τις πρόβες και τα γυρίσματα, που πραγματοποιήθηκαν στο κτίριο του ΟΤΕ στην 3η Σεπτεμβρίου.
Μιλούν επίσης, μεγάλες προσωπικότητες του θεάτρου όπως η Άννα Συνοδινού, η Τασσώ Καββαδια και η Έρση Μαλικένζου και θυμούνται την εμπειρία τους από τη συμμετοχή τους στο νέο και άγνωστο ως τότε τηλεοπτικό θέατρο. Παρέχονται πληροφορίες για τους χώρους και τις συνθήκες των γυρισμάτων, για τους τηλεοπτικούς σκηνοθέτες στους οποίους βασίστηκε το Θέατρο της Δευτέρας, τον Σταμάτη Χονδρογιάννη και τον Κώστα Λυχναρά, για το σπουδαίο ρεπερτόριο βασισμένο σε κείμενα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, διασκευασμένα και μεταφρασμένα για πρώτη φορά για το τηλεοπτικό θέατρο, αλλά και για τους ηθοποιούς που πρωταγωνίστησαν σε εκείνη την πρώτη περίοδο του Θεάτρου της Δευτέρας.
Τότε ξεκινούν και οι πρώτες μαγνητοσκοπήσεις παραστάσεων αθηναϊκών σκηνών, καθώς επίσης, τα γυρίσματα σε εξωτερικούς χώρους που εγκαινιάστηκαν με το τηλεοπτικό θεατρικό έργο «Το Χρονικό του ‘40» (1973). Γίνεται, ακόμη, αναφορά στη λογοκρισία της εποχής μιας και το ξεκίνημα του νέου είδους έγινε στην καρδιά της Δικτατορίας, μαζί με τη νεογέννητη τότε τηλεόραση. Για το «Θέατρο της Δευτέρας» μιλά και η ηθοποιός Μπέτυ Βαλάση ενώ η μαρτυρία της ενδυματολόγου Σοφίας Συρογιάννη εμπλουτίζει τις πληροφορίες για τον τρόπο που πραγματοποιούνταν οι τηλεοπτικές παραστάσεις.
Με γενικό διευθυντή του ΕΙΡΤ τον θεατράνθρωπο Αλέξη Σολομό το Θέατρο της Δευτέρας, που είχε σταματήσει λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης για το σκοπό αυτό, επαναπροβάλλεται ανανεωμένο και μετονομάζεται σε Παγκόσμιο Θέατρο, παρουσιάζοντας στη ζώνη αυτή και ξένες θεατρικές παραγωγές όπως του BBC ή της Γαλλικής τηλεόρασης. Με τον Αλέξη Σολωμό η μια παραγωγή συναγωνιζόταν την άλλη στην επιλογή έργου, στους συντελεστές, στην ποιότητα δουλειάς. Οι πρόβες άρχισαν να πληρώνονται, οι μέρες των γυρισμάτων αυξήθηκαν. Οι ανάγκες της κάθε παραγωγής καθόριζαν και το χρόνο εκτέλεσης. Το 1976 μαζί με την αλλαγή της γενικής διεύθυνσης το «Παγκόσμιο Θέατρο» αλλάζει πάλι τίτλο και γίνεται «Θέατρο της Δευτέρας».
Στην εκπομπή περιλαμβάνεται σπάνιο αρχειακό υλικό από τις πρώτες παραστάσεις του Θεάτρου της Δευτέρας και πλούσιο πληροφοριακό υλικό μέσα από τα φύλλα του περιοδικού «Ραδιοτηλεόραση» της δεκαετίας του 1970. Στην εκπομπή δεν παραλείπεται αναφορά στο ραδιοφωνικό θέατρο που προηγήθηκε του τηλεοπτικού, μέσα από τη μαρτυρία του συγγραφέα-ακαδημαϊκού Ιάκωβου Καμπανέλλη, ο οποίος επισημαίνει την μεγάλη αξία του για το ελληνικό κοινό αλλά και για τους συντελεστές που θήτευσαν στο θέατρο του Ραδιοφώνου. Προβάλλεται, ακόμη, απόσπασμα τηλεοπτικής παράστασης παραγωγής του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου, καθώς στα τέλη του 1974 το πρόγραμμα της ελληνικής τηλεόρασης κάλυπταν και τηλεοπτικές θεατρικές παραγωγές του ΡΙΚ. Τέλος, η κάμερα της εκπομπής επισκέπτεται το χώρο του κτιρίου της Ρηγίλλης όπου λειτουργούσε το ραδιοφωνικό στούντιο του ΕΙΡ.
Σκηνοθεσία-έρευνα: Σταμάτης Χονδρογιάννης
Έτος παραγωγής: 2000
Ημερομηνία πρώτης προβολής: 3 Μαρτίου 2001
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr
Συντάκτης: Κωνσταντίνα Τασιοπούλου
