Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, στις 25 Νοεμβρίου 1942, αποτέλεσε το πρώτο μεγάλο σαμποτάζ στα μετόπισθεν του Άξονα, ένα από τα μεγαλύτερα που σημειώθηκαν εις βάρος των δυνάμεων κατοχής του Άξονα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η επιχείρηση είχε μεγάλο αντίκτυπο στην κατεχόμενη Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες αναπτερώνοντας το ηθικό των κατεχόμενων λαών. Στο σαμποτάζ, με την κωδική ονομασία Χάρλινγκ (Harling), για την ανατίναξη της γέφυρας έλαβαν μέρος 86 αντάρτες του ΕΛΑΣ, 52 του ΕΔΕΣ και 14 Βρετανοί κομάντος, ενώ τη φρουρά της γέφυρας συγκροτούσε ένας λόχος Ιταλών στρατιωτών, περίπου 100 άνδρες, οι οποίοι διέθεταν βαρύ οπλισμό (πολυβόλα-οπλοπολυβόλα) και ήταν καλά οχυρωμένοι στα δύο άκρα της γέφυρας.
Από άποψη στρατηγικής σημασίας η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου είχε τελικά μικρότερη αξία από ότι προέβλεπαν τα συμμαχικά σχέδια, διότι η ανακοπή του ανεφοδιασμού των δυνάμεων του Άξονα στη Βόρειο Αφρική για 6 εβδομάδες μετά την ανατίναξη της γέφυρας ήρθε καθυστερημένα, μιας και οι δυνάμεις του Ρόμελ είχαν ήδη χάσει τη Μάχη του Ελ Αλαμέιν (23/10/1942-5/11/1942) και είχαν υποχρεωθεί να κινηθούν δυτικότερα, καθιστώντας έτσι τον ανεφοδιασμό τους από τα ελληνικά λιμάνια άνευ σημασίας. Είχε όμως μεγάλη συμβολική αξία, ως το αποτέλεσμα της μοναδικής περίπτωσης συνεργασίας των δύο μεγαλύτερων αντιστασιακών οργανώσεων στην κατεχόμενη Ελλάδα, του ΕΛΑΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ) και του ΕΔΕΣ (ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ), με την καθοδήγηση των συμμαχικών δυνάμεων, εν προκειμένω των βρετανών κομάντο.
Το Αρχείο της ΕΡΤ τιμώντας την επέτειο 80 ετών από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
Επ.06 ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ
(video)
Στο έκτο επεισόδιο της σειράς «Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», αφιερωμένο στην οργάνωση του αντάρτικου στα ελληνικά βουνά το 1942, γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου 1942 με τη συνεργασία των ομάδων του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και Βρετανών σαμποτέρ.
Παρουσιάζεται το σχέδιο της αποστολής που είχε εκπονηθεί από το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής με την κωδική ονομασία Χάρλινγκ (Operation Harling), το οποίο προέβλεπε την επιχείρηση ανατίναξης μίας εκ των τριών γεφυρών, της Παπαδιάς, του Ασωπού και του Γοργοπόταμου, μεταξύ Αθήνας και Λαμίας και είχε ανατεθεί στον συνταγματάρχη μηχανικού Έντυ Μαγιερς (Edmund Charles Wolf Myers), με υπαρχηγό του τον ταγματάρχη Κρις Γούντχαουζ (Christopher Woodhouse) των μυστικών υπηρεσιών. Το σχέδιο προϋπέθετε συνεργασία με τις δυνάμεις του Ναπολέοντα Ζέρβα, δηλαδή τον ΕΔΕΣ, όμως υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις τόσο στην επιλογή και εκπαίδευση των μελών της ομάδας σαμποτέρ, όσο και στην επικοινωνία με την Ελλάδα.
Ως προς την εκτέλεση της επιχείρησης περιγράφονται οι πρώτες επαφές των Βρετανών με τις ομάδες των ανταρτών και η επικοινωνία με τον Ναπολέοντα Ζέρβα ο οποίος επιβεβαίωσε τη συμμετοχή του με δύναμη 60 ανδρών και το κάλεσμα του στον Άρη Βελουχιώτη με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, ο οποίος ανταποκρίθηκε άμεσα με μία δύναμη άνω των 80 ανδρών. Περιγράφεται η ιστορική συνάντηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα με τον Βρετανό Ταγματάρχη Κρίστοφερ Γούντχαουζ στη Βίνιανη Ευρυτανίας, καθώς και βήμα-βήμα η οργάνωση, προετοιμασία και εκτέλεση της επιχείρησης ανατίναξης της γέφυρας, μέσα από τις μαρτυρίες των ανταρτών που έλαβαν μέρος στην αποστολή.
Τα εξιστορούμενα γεγονότα φωτίζονται μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις των μελών των αντάρτικων ομάδων, ενώ η εκπομπή πλαισιώνεται περαιτέρω από αρχειακό υλικό και φωτογραφίες. Συγκεκριμένα οι αντάρτες του ΕΛΑΣ Γιώργος Χουλιάρας «Περικλής», Δημήτρης Δημητρίου «Νικηφόρος», Σπύρος Μπέκιος «Λάμπρος» και οι αντάρτες του ΕΔΕΣ Παντελής Κωτσάκης και Στέργιος Βούλγαρης, μοιράζονται τις αναμνήσεις τους από τα γεγονότα πριν και κατά τη διάρκεια της επιχείρησης και ζωντανεύουν με τις περιγραφές τους τα στάδια της επιχείρησης: τη συμπλοκή με τις δυνάμεις των Ιταλών στο βόρειο και νότιο άκρο της γέφυρας, την εμπλοκή της εφεδρείας με εντολή του Βελουχιώτη, την αγωνία των ανταρτών ενώ απωθούσαν τις ενισχύσεις των Ιταλών, οι οποίες κατάφεραν παρά την ενέδρα που τους στήθηκε να φτάσουν στη γέφυρα και την τελική επιτυχία του σαμποτάζ με τη δεύτερη έκρηξη που οδήγησε και στην καταστροφή της γέφυρας του Γοργοπόταμου.
Το απόσπασμα κλείνει με αναφορές στην έκθεση του Γερμανού πληρεξούσιου στην Ελλάδα Νοϋμπάχερ (Neubacher) όπου σημειώνεται ότι η επανάληψη αντίστοιχων επιχειρήσεων θα δυσχεράνει σοβαρά την κατάσταση των δυνάμεων κατοχής στην Ελλάδα. Επισημαίνεται επίσης ότι οι κατοχικές δυνάμεις τις επόμενες ημέρες προέβησαν σε αντίποινα με την εκτέλεση 19 ομήρων στη γέφυρα του Γοργοπόταμου και 3 ακόμα στα Καστέλια. Ο αντάρτης του ΕΔΕΣ Στέργιος Βούλγαρης θυμάται τα τραγούδια που έλεγαν μαζί με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Τέλος υπογραμμίζεται το γεγονός ότι ακόμα και αν η επίσημη έκθεση του Μάγιερς τονίζει τη συμβολή τόσο του ΕΔΕΣ όσο και του ΕΛΑΣ στην επιτυχή έκβαση της επιχείρησης, οι σχετικές αναφορές από ραδιοφωνικές εκπομπές του BBC ανέφεραν μόνο τον Ζέρβα και τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ, υπονομεύοντας έτσι τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Σκηνοθεσία: ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΟΓΙΑΖΟΣ
Διεύθυνση Παραγωγής: ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΟΒΟΤΣΟΣ
Σενάριο: ΠΕΤΡΟΣ ΑΝΤΑΙΟΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΟΓΙΑΖΟΣ
Ιστορικός σύμβουλος: ΝΙΚΟΣ ΣΒΟΡΩΝΟΣ
Έτος παραγωγής: 1987
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 7 Δεκεμβρίου 1994
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr