Η παραδοσιακή ξυλοναυπηγική τέχνη άνθισε στην Ελλάδα τους προηγούμενους αιώνες και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Ξύλινα ιστιοφόρα, τράτες και καΐκια, κατασκευασμένα από τα ξύλα των πεύκων της Μεσογείου και δουλεμένα με ιδιαίτερο μεράκι από τους έμπειρους καραβομαραγκούς των νησιών και των παραθαλάσσιων κωμοπόλεων, αρμένιζαν για αιώνες στα νερά του Αιγαίου. Η εμφάνιση των ατμόπλοιων και των σιδερένιων πλοίων τον 19ο αιώνα περιόρισε τον αριθμό των ξύλινων σκαριών. Από τον 20ό αιώνα και εξής, τα ξυλοναυπηγεία και οι ταρσανάδες της χώρας παρήγαγαν κυρίως αλιευτικά σκάφη, ενώ σήμερα, το παραδοσιακό αυτό επάγγελμα κινδυνεύει να εξαφανιστεί.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στην τέχνη των καραβομαραγκών, όπως προβλήθηκε στο επεισόδιο ”Μαΐστορες και πλεούμενα της Σάμου” της σειράς ”Η ΕΤ-1 σε όλη την Ελλάδα”, παραγωγής 1988.
Η ΕΤ-1 ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΜΑΪΣΤΟΡΕΣ ΚΑΙ ΠΛΕΟΥΜΕΝΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ
Η ”ΕΤ-1 σε όλη την Ελλάδα” είναι μια σειρά ντοκιμαντέρ η οποία ερευνά και προβάλλει θέματα από ολόκληρη την Ελλάδα. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο στα ναυπηγεία και τους μάστορες-ναυπηγούς της Σάμου.
Η εκπομπή ξεκινά με παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες Σαμιωτών πολιτών με τις οικογένειές τους, καθώς και ναυπηγών και παλιών καραβόσκαρων. Έπειτα, επιχειρείται μια ιστορική αναδρομή στη ναυπηγική, που άνθισε στη Σάμο κατά τον 19ο αιώνα και έως τη δεκαετία του 1950. Η κάμερα της εκπομπής καταγράφει πλάνα από τα στενά του Βαθιού στη Σάμο.
Επόμενος σταθμός της περιήγησης είναι το Πυθαγόρειο. Εκεί, παλιοί και νεότεροι ναυπηγοί μιλούν για το παρελθόν και το παρόν της κατασκευής καϊκιών. Αμέσως μετά, οι συντελεστές της εκπομπής πηγαίνουν στον όρμο του Αγίου Ισιδώρου, όπου εξακολουθεί να λειτουργεί το μοναδικό ναυπηγείο του νησιού, και καταγράφουν πλάνα από τη διαδικασία κατασκευής καϊκιών και τρατών.
Παράλληλα, γίνεται λόγος για την ποιότητα των ξύλων που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη στη διαδικασία ναυπήγησης. Προβάλλονται πλάνα από την κοπή πεύκων στα δάση της Σάμου και εξαίρεται η ποιότητα του συγκεκριμένου είδους ξύλου για τις ανάγκες της ναυπηγικής.
Στη συνέχεια, στο Καρλόβασι της Σάμου, παρακολουθούμε απλούς πολίτες να διασκεδάζουν σε ταβέρνα της πόλης. Το επόμενο ξημέρωμα, η κάμερα της εκπομπής επιστρέφει στο Πυθαγόρειο, όπου οι μάστορες εξηγούν πώς μειώθηκε ο αριθμός των παραδοσιακών τεχνιτών, λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και της έλλειψης ενδιαφέροντος από τους νέους.
Στην εκπομπή μιλούν οι ναυπηγοί Εμμανουήλ Ωρολογάς, Στέλιος Ψιλοπάτης, Νίκος Φουρναράκης και Μάριος Ψιλοπάτης.
Έτος: 1988
Ημερομηνία πρώτης προβολής επεισοδίου: 02/08/1988
Σκηνοθεσία: Χάρης Παπαδόπουλος
Υπεύθυνος εκπομπής: Χρίστος Χριστοδούλου
Επιστημονική σύμβουλος: Λαμπρινή Παυλίδη
Ρεπορτάζ – διεύθυνση παραγωγής: Κυριάκος Γεωργίου