Συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου δραματουργού και ποιητή Ιάκωβου Καμπανέλλη (29/3/2011), του σημαντικότερου εκπρόσωπου του νεοελληνικού θεάτρου που το έργο του σφράγισε μεταπολεμικά την ελληνική σκηνή και επηρέασε τις μεταγενέστερες γενιές.
Γεννήθηκε στη Νάξο το 1921 και πέρασε την εφηβεία του στην Αθήνα. Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής το 1942 συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο αυστριακό στρατόπεδο συγκεντρώσεως Μαουτχάουζεν. Ήταν ένας από τους ελάχιστους επιζήσαντες που επέστρεψε το 1945. Τις εμπειρίες του κατέγραψε στο πεζογράφημα «Μαουτχάουζεν»(1963) όπου βασίστηκε το μουσικό έργο «Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» του Μίκη Θεοδωράκη, με τραγούδια που τραγουδήθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο.
Αυτοδίδακτος συγγραφέας ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο το 1950 με το έργο «Χορός πάνω στα στάχυα» (Θίασος Λεμού) ενώ τα επόμενα έργα του ανέβηκαν από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν και το Εθνικό Θέατρο. Η αναγνώρισή του ως θεατρικού συγγραφέα ήρθε με το έργο του «Η Έβδομη μέρα της Δημιουργίας» (1956), σε σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη. Εμβληματικά και πλέον γνωστά έργα του είναι η «Η Αυλή των Θαυμάτων» (1957), «Παραμύθι χωρίς Όνομα», «Ο Μπαμπάς ο Πόλεμος», «Ο Εχθρός Λαός», «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» (1973). Έργα του έγιναν ταινίες που σηματοδότησαν με την ποιότητά τους τον κινηματογράφο όπως, «Στέλλα» του Μ. Κακογιάννη, «Ο Δράκος» του Ν. Κούνδουρου, «Η Αρπαγή της Περσεφόνης» του Γ. Γρηγορίου, «Το Κανόνι και το Αηδόνι» σε δικό του σενάριο και σκηνοθεσία.
Για την όλη προσφορά του ως συγγραφέα αλλά και ως ευαισθητοποιημένου πολίτη, τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις και αναγορεύθηκε επίτιμος δημότης πολλών πόλεων. Το 1999 εξελέγη παμψηφεί και αναγορεύθηκε Ακαδημαϊκός, εγκαινιάζοντας την έδρα του Θεάτρου στην Ακαδημία Αθηνών.
Με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή «Μονόγραμμα» (2005) των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη, στην οποία ο Ιάκωβος Καμπανέλλης μιλάει για τη ζωή και το έργο του. Το αφιέρωμα ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη.
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ_ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ
Α΄ Μέρος
(video)
Στο πρώτο μέρος, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης μιλάει για τους τόπους έμπνευσης στη συγγραφή των θεατρικών του έργων και για την ταύτιση του κοινού με τους χαρακτήρες των έργων του. Αφηγείται την εμπειρία της πρώτης θεατρικής παράστασης που παρακολούθησε στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν και περιγράφει πώς έγινε η αιτία να στραφεί στο θέατρο. Αναφέρεται, επίσης, στις πρώτες του θεατρικές παραστάσεις, το 1950 με τον θίασο Αδαμάντιου Λεμού και το 1955 στο Εθνικό Θέατρο. Περιγράφει τα νεανικά του χρόνια στο Μεταξουργείο και αναφέρεται στα ερεθίσματα των έργων του στα οποία εκφράζει μια βαθιά πολιτική και κοινωνική ανησυχία. Εξηγεί πώς η μεταπολεμική κοινωνική εμπειρία και συλλογική μοίρα τον διαμόρφωσαν και καθόρισαν το συγγραφικό του έργο, κάνοντας λόγο για το “δημόσιο χαρακτήρα” των έργων του και το πολυπρόσωπο θέατρο. Αναφέρεται επίσης, στην εμπειρία του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν όπου έζησε δυόμισι χρόνια και ήταν ένας από τους επιζώντες, και μιλά για τους Έλληνες που βρέθηκαν εκεί.
Στη διάρκεια της εκπομπής, παρακολουθούμε πλάνα από προσωπικές φωτογραφίες, αφίσες και εξώφυλλα βιβλίων του, αλλά και αποσπάσματα από θεατρικές παραστάσεις. Επίσης, προβάλλονται στιγμιότυπα από την ιστορική συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη το 1988 στο Μαουτχάουζεν, με την Μαρία Φαραντούρη, την Ελινόαρ Μοάβ (Elinor Moav) και την Ανατολικογερμανίδα ηθοποιό και τραγουδίστρια Γκίζελα Μάι (Gisela May), όπου παρουσίασε το ομώνυμο μουσικό του έργο. Ακούγονται τα μελοποιημένα από τον Θεοδωράκη ποιήματα του πεζογραφήματος “Μαουτχάουζεν” που έγραψε ο Καμπανέλλης. Την εκπομπή προλογίζει ο Γιώργος Σγουράκης.
Β΄ Μέρος
(video)
Το συγκεκριμένο επεισόδιο αποτελεί το δεύτερο μέρος του αφιερώματος της εκπομπής “Μονόγραμμα” στον θεατρικό συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη. Στη συνέχεια της αφήγησής του ο Ι. Καμπανέλλης αναφέρεται στο θεατρικό είδος με το οποίο ασχολήθηκε και παρουσιάζει τις προσωπικές του απόψεις για τη διαδικασία της θεατρικής συγγραφής.
Κατόπιν, μιλάει για την περίοδο που συνεργάστηκε στις εκπομπές θεάτρου του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και τη δουλειά του σε σχέση με τη διασκευή θεατρικών έργων από το κλασικό, νεοκλασικό και νεώτερο δραματολόγιο (1950-1966). Αφηγείται πώς η γνωριμία του με τη νεοεμφανιζόμενη τότε ηθοποιό Μελίνα Μερκούρη στάθηκε η αφορμή για να γράψει τη «Στέλλα», έργο που προοριζόταν για το θέατρο αλλά γνώρισε την επιτυχία μέσω της ταινίας του Μιχάλη Κακογιάννη. Κάνει αναφορά επίσης στη συνεργασία του με τον Νίκο Κούνδουρο στην ταινία «Ο Δράκος»(1955), καθώς και στα έργα του «Το Κανόνι και το Αηδόνι»(1968-1969) και «Το Μεγάλο μας Τσίρκο» (1973).
Στο τελευταίο μέρος, ο Καμπανέλλης αναφέρεται στις ρίζες της καταγωγής του και μεταφέρει μνήμες από τα παιδικά του χρόνια όπως τα έζησε στον γενέθλιο τόπο του τη Νάξο. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρακολουθούμε αποσπάσματα από τις ταινίες και τα θεατρικά του έργα. Την εκπομπή προλογίζει ο Γιώργος Σγουράκης.
Σκηνοθεσία: Ηρώ Σγουράκη
Παραγωγός: Νίκος Σγουράκης Copyright ΕΡΤ 2005
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr