Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο από τη γέννησή του θεατρικού σκηνοθέτη και ηθοποιού Λευτέρη Βογιατζή, στις 12 Οκτωβρίου 1944 αλλά και με αφορμή το αναδρομικό αφιέρωμα από το Θέατρο Οδού Κυκλάδων στον ιδρυτή του για τα ογδόντα χρόνια από τη γέννησή του, προτείνει το επεισόδιο σε δύο μέρη από τη σειρά ντοκιμαντέρ “Υστερόγραφο” με θέμα τον Λευτέρη Βογιατζή, σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα και παραγωγή του 2021.
Ο Λευτέρης Βογιατζής ήταν Έλληνας ηθοποιός και θεατρικός σκηνοθέτης. Γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1944 στην Αθήνα όπου και σπούδασε αγγλική φιλολογία, ενώ προχώρησε σε θεατρικές σπουδές στο Μαξ Ράινχαρτ Σέμιναρ (Max Reinhardt Seminar) της Βιέννης και στη Σχολή του Κωστή Μιχαηλίδη στην Αθήνα. Στο θέατρο εμφανίστηκε αρχικά το 1973 στο ρόλο της Γιαγιάς, στον «Κυριακάτικο Περίπατο» του Ζορζ Μισέλ, σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη. Συνεργάστηκε με τον Σπύρο Ευαγγελάτο, την Έλλη Λαμπέτη και την «Ελεύθερη Σκηνή». Υπήρξε συνιδρυτής της εταιρείας θεάτρου «Σκηνή» (1981) και ιδρυτής της θεατρικής ομάδας «Νέα Σκηνή» (1988). Σκηνοθέτησε και έπαιξε σε πολλές παραστάσεις κλασσικού και σύγχρονου ρεπερτορίου, ενώ ίδρυσε και το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος (1989). Στον κινηματογράφο πρωταγωνίστησε σχεδόν αποκλειστικά στις ταινίες του Νίκου Παναγιωτόπουλου, ενώ συμμετείχε και στις ταινίες «Ανατολική Περιφέρεια» του Βασίλη Βαφέα, «Ρόζα» του Χριστόφορου Χριστοφή και «Ακροπόλ» του Παντελή Βούλγαρη. Ήταν τέλος μία από τις βασικές φωνές στην εκπομπή «Εδώ Λιλιπούπολη» στο Τρίτο Πρόγραμμα. Ως σκηνοθέτης ο Βογιατζής χαρακτηρίστηκε ως τελειομανής και ξεχώριζε για την αφοσίωσή του στη θεατρική τέχνη, επιδίωκε υψηλά επίπεδα πειθαρχίας και οι πρόβες του αντανακλούσαν την επιλογή της δύσκολης οδού για την απόδοση κάθε θεατρικής παράστασης με σεβασμό στο ίδιο το έργο και το δημιουργό του. Οι παραστάσεις και οι ερμηνείες του Βογιατζή καθιερώθηκαν ως ιδιαίτερα και ξεχωριστά θεατρικά γεγονότα στο ελληνικό θεατρικό τοπίο.
Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο από τη γέννησή του Λευτέρη Βογιατζή, στις 12 Οκτωβρίου 1944 αλλά και με αφορμή το αναδρομικό αφιέρωμα από το Θέατρο Οδού Κυκλάδων στον ιδρυτή του και για τα ογδόντα χρόνια από τη γέννησή του, παρουσιάζει τις εκπομπές:
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΜΕΡΟΣ Α
Η εκπομπή "Υστερόγραφο" παρουσιάζει ένα ντοκιμαντέρ - αφιέρωμα στον σπουδαίο θεατράνθρωπο Λευτέρη Βογιατζή. Μέσα από συνεντεύξεις και ανέκδοτο αρχειακό υλικό, φωτίζονται πτυχές του έργου και της προσωπικότητας του σκηνοθέτη και ηθοποιού, που έφυγε από τη ζωή στις 2 Μαΐου του 2013. Η εκπομπή παρουσιάζεται σε δύο μέρη.
Στο πρώτο μέρος η Αμαλία Μουτούση μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο προσέγγισαν τους χαρακτήρες των παραστάσεων, τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν, τη δυσκολία να δουλέψουν πάνω σε αυτή, αλλά και τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτή μπορούσε να ενεργοποιηθεί στη σκηνή, χαρακτηριστική της σκηνοθετικής δουλειάς του Βογιατζή. Εξηγεί την προσπάθειά του να βγάλει κάτι αληθινό από μέσα του σαν ένα παιδί., ξεπερνώντας το κομμάτι του εαυτού που πάντα μας εμποδίζει.
Η Μαρία Σκουλά θυμάται τις πρόβες και τη σύνδεση των προσώπων μέσα στο έργο, την αντίληψη που είχε η ίδια για το έργο, αλλά και την εντύπωσή της ότι ο Βογιατζής είχε υπολογίσει ακόμα και την αντίδραση του κοινού ως παράγοντα σκηνοθετικής δημιουργίας. Αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ο Βογιατζής βοηθούσε τους ηθοποιούς να κατανοήσουν τη γλώσσα, την ομοιοκαταληξία, τις λέξεις. Εξηγεί την προσπάθεια του Βογιατζή να δημιουργήσει παραστάσεις που από ένα σημείο και μετά ήταν αυθύπαρκτες και υπογραμμίζει τη μεγάλη ευχαρίστηση που πρόσφεραν αυτές.
Ο Λευτέρης Βογιατζής εξηγεί ότι θα ήθελε να επιστρέψει σε αγαπημένα έργα του και να δοκιμάσει πράγματα που έμαθε από αυτά σε νέες παραστάσεις. Μιλάει για την ανάγκη πέρα από την καλλιτεχνική μορφή να δει ο καλλιτέχνης όπως βλέπει στην πραγματική ζωή και ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι ένα άλμα στο κενό.
Ο Νίκος Κουρής θυμάται τις πρώτες πρόβες με τον Βογιατζή και την σταδιακά αυξανόμενη αδυναμία του να καταλάβει τις οδηγίες που έδινε εκείνος σε όλους τους ηθοποιούς. Περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο προσέγγιζε το υλικό κάθε παράστασης και την αθωότητα, την επιμονή, το ταλέντο, την αφοσίωση που τον διέκρινε όταν έκανε αυτή την προεργασία. Αναφέρεται στο μεγάλο κωμικό ταλέντο του Βογιατζή και θυμάται χαρακτηριστικό περιστατικό από παράσταση που έκαναν μαζί και αποδεικνύει τη μοναδική αίσθηση ρυθμού που είχε ο Βογιατζής. Εξηγεί την οπτική του Βογιατζή στο θέατρο ως μια διαρκή προσπάθεια, μια ανοικτή πρόβα την παραμονή των Χριστουγέννων.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλονται χαρακτηριστικά αποσπάσματα από πρόβες και παραστάσεις των έργων «Με δύναμη από την Κηφισιά»(1995), «Καθαροί πια»(2001), «Λαχταρώ» (2003), «Ο μισάνθρωπος»(1996), «Το σχολείο των γυναικών» (2004), «Η νύχτα της κουκουβάγιας» (1998), «Η ήμερη» (2007).
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΜΕΡΟΣ Β
Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος στον Λευτέρη Βογιατζή από τη σειρά ντοκιμαντέρ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ, ο Νίκος Κουρής μιλάει για την σπάνια ικανότητα του Λευτέρη Βογιατζή να αναδεικνύει την ποιητική διάσταση του χρόνου στις παραστάσεις του μια μοναδική πυκνότητα χρόνου και νοήματος. Μιλάει για τα επίπεδα που αποδίδονται στις παραστάσεις χωρίς ωραιοποίηση και ατμόσφαιρα, παρά μόνο με τη σύνθεση του σκηνοθέτη. Αναφέρεται στην «καλή προχειρότητα των καμαρινιών», ως μια μεγάλη τεχνική που κέρδισαν ως θίασος στις παραστάσεις με τον Βογιατζή. Θυμάται τον μονόλογο του Βογιατζή στην παράσταση «Το θερμοκήπιο» ως κάτι μοναδικό για τα όρια ενός ηθοποιού της εποχής μας και τότε αντιλήφθηκε ότι κάτι θυσιάζει από τον εαυτό του για να φτάσει στο «κενό».
Ο Δημήτρης Ήμελλος περιγράφει τη φροντίδα του Λευτέρη Βογιατζή προκειμένου να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για τον ίδιο ώστε να κάνει πρόβα και παραστάσεις με τους δικούς του όρους. Υπογραμμίζει την ανάγκη που ένιωθε ο Βογιατζής να γίνει πάλι έφηβος και να μην «κλείσει» την παράσταση, ενώ λέει ότι ο Λευτέρης Βογιατζής γεννήθηκε και ζει σε μία μόνιμη κατάσταση φόβου και πανικού αλλά πάντα υπό έλεγχο και αυτό είναι το μεγαλύτερο μυστικό της υποκριτικής του δεινότητας. Θυμάται ότι του έλεγε διαρκώς να υποκρίνεται «στο έλεος της σκέψης» και αναφέρεται σε χαρακτηριστικά σκηνοθετικά ευρήματα του Βογιατζή, τη χαρά της ανακάλυψης και τη λύπη από τη συνειδητοποίηση ότι αυτά δεν θα μπορούσαν να επαναληφθούν.
Η Αμαλία Μουτούση θυμάται τις πρόβες της «Αντιγόνης», τις οδηγίες που της έδινε ο Βογιατζής και την αρχική αδυναμία της να καταλάβει πραγματικά αυτό που ζητούσε εκείνος για να ακούσει τα λόγια της όπως έπρεπε. Θυμάται τη στιγμή που εκείνη κατάλαβε και έβγαλε τις λέξεις με τον τρόπο αυτό τον μοναδικό και εξηγεί πώς άλλαξε μέσα της. Εξηγεί την ανακοπή της διαδικασίας στην οποία είχαν μπει με τον Βογιατζή, λόγω της πρεμιέρας που έπρεπε να κάνουν για την παράσταση της «Αντιγόνης» και η οποία ήταν εκτός αυτής της δημιουργικής πορείας. Ο ίδιος ο Βογιατζής αναρωτιόταν για τον εαυτό του, αν ήταν πραγματικά περίεργος για να παραμείνει δημιουργικός.
Ο ίδιος ο Λευτέρης Βογιατζής εξηγεί ότι κάθε φορά ξεκινάει να δουλεύει ένα νέο έργο σαν να είναι η πρώτη φορά, χωρίς σχέδιο, χωρίς να θεωρεί ότι ξέρει πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Μιλάει για την απροθυμία του να δεχτεί ότι γνωρίζει κάτι, σαν τέχνασμα για να μπορέσει να μπει σε αυτό το δημιουργικό κύκλο της δουλειάς σε μια θεατρική παράσταση. Αναφέρεται στο ζήτημα της εμπιστοσύνης που πρέπει να δείχνει ή να μη δείχνει κανείς στον εαυτό του, στην έμπνευση ως σπίθα για να πάει μπρος, από το σημείο εκείνο και έπειτα ως ένας άνθρωπος αλλαγμένος.
Παρακολουθούμε αποσπάσματα από τις πρόβες αλλά και από τις παραστάσεις «Bella Venezia» (2005), «Αντιγόνη» (2006), «Το ύστατο σήμερα» (2009). «Το θερμοκήπιο» (2011).
