Ο Λουκάς Σαμαράς ήταν Ελληνοαμερικάνος εικαστικός καλλιτέχνης, από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της μεταπολεμικής μοντέρνας τέχνης. Γεννημένος από οικογένεια γουναράδων στην Καστοριά το 1936, βίωσε ως παιδί τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ την περίοδο του Εμφυλίου μετανάστευσε μαζί με τη μητέρα του στη Νέα Υόρκη για να βρουν τον πατέρα του. Η μετοίκηση αυτή τον καθόρισε. Στην Αμερική αργότερα σπούδασε τέχνη, ιστορία τέχνης και δραματικές τέχνες.
Δραστηριοποιήθηκε στα πεδία της ζωγραφικής, της φωτογραφίας, του βίντεο, των περιβαλλοντικών έργων (όρος που επικρατούσε πριν τον όρο «εγκαταστάσεις»), της γλυπτικής, του ψηφιακού σχεδιασμού. Με την πρακτική του πειραματίστηκε με τις φωτογραφικές, φιλμογραφικές και κειμενικές αναπαραστάσεις του εαυτού, ενώ κομβικές στην ιστορία της τέχνης του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα έμειναν οι «φωτογραφικές του μεταμορφώσεις» σε polaroid, που παρουσίαζαν κυρίως αυτό-πορτραίτα. Όταν η Polaroid λάνσαρε την πρώτη στιγμιαία SLR φωτογραφική μηχανή στον κόσμο, το 1972 ο Λουκάς Σαμαράς την αξιοποίησε τόσο ανατρεπτικά όσο κανείς δε φανταζόταν, ξαναφτιάχνοντας τον εαυτό του λιωμένο, ψυχεδελικό, μεταμορφωμένο, δίνοντάς του νέες διαστάσεις. Νωρίτερα, ο Σαμαράς ήταν παρών στην αμερικανική κοινότητα καλλιτεχνών που ξεκίνησαν μια καινοτόμα πρακτική, τα happenings, που αποτέλεσαν τον πρόδρομο της μετέπειτα «performance». Από τους λίγους καλλιτέχνες που δούλεψαν τόσο με το αυτό-πορτραίτο τους, ανεξίτηλη έμεινε και η πρακτική της αυτό-συνέντευξης που συχνά αξιοποίησε. Συνυπήρξε και συνεργάστηκε με σημαντικές μορφές της τέχνης μεταξύ άλλων οι Κλάες Όλντενμπουργκ, Tζορτ Σιγκάλ, Τσακ Κλόουζ, Άλαν Κάπροβ.
Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του ήταν η ισορροπία μεταξύ παρουσίας και απουσίας, σώματος και ψυχισμού αλλά και η διερεύνηση ατομικών και κοινωνικών ταυτοτήτων μέσα από τη σωματικότητα, μια δεκαετία πριν την έλευση της τέχνης των 80ς που επανήλθε στα ζητήματα αυτά. Ακόμη, είναι γνωστή η επιρροή του σε καλλιτέχνες που καθόρισαν αργότερα την σύγχρονη τέχνη (φεμινιστική τέχνη, βίντεο τέχνη, σωματική τέχνη).
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ επεισόδιο της σειράς τέχνης «Η εποχή των εικόνων» που παρουσιάζεται η σπουδαία και μοναδική αναδρομική έκθεση του Σαμαρά στη χώρα μας, το 2005.
Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ
Η παρουσιάστρια και υπεύθυνη της εκπομπής Κατερίνα Ζαχαροπούλου συναντά την ιστορικό τέχνης και μουσειολόγο Κατερίνα Κοσκινά, με αφορμή την αναδρομική έκθεση “Λουκάς Σαμαράς: Περιπέτειες στο Εγώ” στην Εθνική Πινακοθήκη, από 06.04.2005 έως 30.06.2005, την οποία επιμελήθηκε σε συνεργασία με τις επιμελήτριες Έφη Αγαθονίκου και Άρτεμι Ζερβού. Η έκθεση ήταν παραγωγή του Ιδρύματος Ι.Φ Κωστοπούλου και περιελάμβανε έργα από το σύνολο της δημιουργικής πορείας του πρωτοποριακού καλλιτέχνη.
Η Κ. Κοσκινά παραθέτει τα βιογραφικά στοιχεία του καλλιτέχνη, τη σημασία της Καστοριάς όπου γεννήθηκε στο έργο του ενώ ερμηνεύει τα βιώματα και τις μνήμες του από εκεί σε συνάρτηση με το καλλιτεχνικό του έργο. Στη συνέχεια αναφέρεται στα χρόνια της ζωής του Σαμαρά στον τόπο διαμονής του στη Νέα Υόρκη, και τις επιρροές που δέχθηκε στα πρώτα του βήματα. Τέλος, μοιράζεται την εμπειρία της αναδρομικής έκθεσης του Σαμαρά και το καλλιτεχνικό εύρος του δημιουργού που παρουσιάζεται σε αυτήν.
Συζητιέται ακόμη η αφίσα της έκθεσης και η σχέση του Σαμαρά με το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο καθώς και το αυτοβιογραφικό στοιχείο στα κείμενα που αναφέρονται στον κατάλογο της έκθεσης. Αξίζει να σημειωθεί πως προβάλλονται αποσπάσματα από βίντεο-έργα του όπως το “Untangle/ξαίσιμο” και “First things/ πρωινές συνήθειες” από τη σειρά “Photoflicks/ φωτοταινίες” του 2004-5 φτιαγμένες με το λογισμικό i movie του MacOS, ενώ η Ζαχαροπούλου διαβάζει αποσπάσματα από αυτοβιογραφικά κείμενα του εικαστικού. Προβάλλονται πολλά έργα από την έκθεση, μεταξύ των οποίων κι ένα έργο πατώματος που θεωρείται όπως αναφέρεται το πρώτο έργο μινιμαλιστικής τέχνης, η τραπεζαρία του Λουκά Σαμαρά, η εγκατάσταση με καθρέπτες φτιαγμένη ειδικά για την έκθεση στην Αθήνα.
Τέλος η Κοσκινά μιλά για τα βίντεο έργα του Σαμαρά της σειράς “Φωτοταινίες” που παρουσιάζονται, μιλά για την αδυναμία του καλλιτέχνη στις λίμνες που παραπέμπει στην σχέση του με την Καστοριά, και τις αναφορές στην τεχνική, τη χειροτεχνία, αλλά και τις παιδικές αναμνήσεις του Σαμαρά, τη μουσική επένδυση των βίντεο του , με Βέμπο, Βαμβακάρη κ.α. στο έργο του.
Σκηνοθέτης: Αννίτα Κουτρούλη
Επιμέλεια και παρουσίαση: Κατερίνα Ζαχαροπούλου
Ημ/νια προβολής: 12/5/2005
Φωτογραφία άρθρου: Lucas Samaras, Panorama, 1984, συναρμογή polaroids, Pace Gallery
Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr