Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα (1939-2022) γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1959-1964) και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Αρχαιολογία με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) και με θέμα: «Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη».
Παρακολούθησε μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης του Καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1965-1968). Κατά τα έτη 1968-1971, και με υποτροφία του Ι.Κ.Υ., πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας και Κοινωνιολογίας της Τέχνης στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I). Το 1973 έλαβε «Κρατικό Διδακτορικό Δίπλωμα» “Doctorat d’ État ès Lettres” με άριστα (Paris I, Σορβόννη), με τίτλο: Ο Μπουρντέλ και η Ελλάδα.
Το 1975 εξελέγη παμψηφεί Τακτική Καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας. Δίδαξε ως επισκέπτρια καθηγήτρια σε ξένα πανεπιστήμια της Γαλλίας, των ΗΠΑ και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο. Από το 1992 υπηρέτησε ως Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου. Στη διάρκεια της θητείας της η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε, διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών και γνώρισε μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό. Το 2021, έπειτα από πολύχρονη προσπάθεια, είδε την Εθνική Πινακοθήκη να επεκτείνεται αποκτώντας ένα νέο, υπερσύγχρονο κτίριο, υπερδιπλασιάζοντας τους εκθεσιακούς της χώρους, κάτι που αποτελούσε όνειρο ζωής για την ίδια.
Το έργο της αναγνωρίστηκε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τιμήθηκε με πολλά παράσημα και διακρίσεις: Ιππότης και Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1997 και 2005), Παράσημο του Αλφόνσου του Σοφού του Υπουργείου Πολιτισμού της Ισπανίας (2000), Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2004), Βραβείο ΤΕΙ Κρήτης (2005), Βραβείο International Lions (2006),Βραβείο XENIA (2006), Ιππότης και Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Ιταλικής Δημοκρατίας (1994 και 2007),Βραβείο «Αριάδνη» από την Παγκρητική Ένωση Αμερικής (2009).
Δημοσίευσε 17 βιβλία και περισσότερες από διακόσιες μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες και έχει συγγράψει περισσότερα από εκατό εισαγωγικά κείμενα σε καταλόγους εκθέσεων. Πήρε μέρος σε πολλά επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διετέλεσε Αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισμού στην υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βασιλικής Θάνου (28 Αυγούστου-23 Σεπτεμβρίου 2015). Έφυγε από τη ζωή στις 13 Ιουνίου 2022.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ την αυτοβιογραφική εκπομπή “Μονόγραμμα”, παραγωγής 2011, στην οποία η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα αυτοπαρουσιάζεται:
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ
ΜΑΡΙΝΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ-ΠΛΑΚΑ
Στην εκπομπή της σειράς αυτοβιογραφικών ντοκιμαντέρ των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη, αυτοπαρουσιάζεται η Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και από το 1992 Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Το ντοκιμαντέρ σκιαγραφεί την προσωπικότητα της Λαμπράκη-Πλάκα η οποία σηματοδότησε με την παρουσία της και το πανευρωπαϊκά αναγνωρισμένο έργο της την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του τόπου μας.
Η ίδια, γέννημα θρέμμα της Κρήτης, από το Αρκαλοχώρι Ηρακλείου, μιλά για την καταγωγή της, για το οικογενειακό της περιβάλλον, τα παιδικά και μαθητικά χρόνια στην Κρήτη λέγοντας πως: «η καταγωγή είναι ένα πεπρωμένο και για μένα η Κρήτη είναι το πεπρωμένο που με προσδιόρισε». Αφηγείται πώς ξεκινώντας από την ενασχόλησή της με την Αρχαιολογία, οδηγήθηκε στο χώρο της Τέχνης.
Αναφέρεται στο γάμο της με τον φιλόλογο, συγγραφέα, καθηγητή Δημήτρη Πλάκα, γεγονός που σημάδεψε τη ζωή της, ξεφεύγοντας από τον κλειστό ορίζοντα της αγροτικής κοινωνίας, και την προσωπικότητά της η οποία άρχισε να διαμορφώνεται όταν συνάντησε τον Πλάκα. Στο εξής, ο 27ος τότε αδιόριστος καθηγητής θα γινόταν εκτός από σύντροφός της και ο μέντοράς της. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε τη διδακτορική της διατριβή στη Σορβόννη (Doctorat d’État ès Lettres). Ακόμα αναφέρει το σημαντικό δάσκαλό της, τον Παντελή Πρεβελάκη και τον δημοσιογράφο-εκδότη της «Μεσογείου» Αριστοτέλη Γραμματικάκη. Το 1975 εκλέχθηκε Τακτική Καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, αντικαθιστώντας τον Παντελή Πρεβελάκη και έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της Σχολής. Το 1989 της απονεμήθηκε το Α’ Κρατικό Βραβείο Μελέτης Δοκιμίου για το βιβλίο «Περί Ζωγραφικής».
Γίνεται, τέλος, αναφορά στα χρόνια της θητείας της στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, της οποίας το ρόλο αναβάθμισε με πρωτοποριακές για την εποχή ιδέες και συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της. Έργο της είναι η δημιουργία της «Εθνικής Γλυπτοθήκης» στο Γουδή, η επέκταση με νέα παραρτήματα στην Κέρκυρα και στο Ναύπλιο, τα 3000 έργα με τα οποία πλουτίστηκε η Πινακοθήκη, μεταξύ των οποίων τα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου «Άγιος Πέτρος» και «Η ταφή του Χριστού». Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα αναφέρεται στο όραμά της για την Πινακοθήκη και στο όνειρό της να κάνει την Τέχνη προσιτή σε όλους.
Προβάλλεται απόσπασμα από δημόσια ομιλία της στην Εθνική Πινακοθήκη. Ακούγεται, επίσης, το τραγούδι του Γιάννη Σπανού “Είναι ν’ απορείς”, σε ποίηση της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα. Ερμηνεύει ο Κώστας Καράλης.
Σκηνοθεσία: Ηρώ Σγουράκη
Πρόλογος-εισαγωγή: Γιώργος Σγουράκης
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης, Copyright ΕΡΤ ΑΕ
Έτος παραγωγής: 2011
Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr