Σαν σήμερα συμπληρώνονται εκατόν ογδόντα χρόνια από τη γέννηση του Νικολάου Γύζη, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα. Ο Γύζης γεννήθηκε στο Σκλαβοχώρι της Τήνου και σε νεαρή ηλικία μετοίκησε στην Αθήνα για να παρακολουθήσει μαθήματα στη Σχολή Καλών Τεχνών-αρχικά ως ακροατής, και στην συνέχεια την περίοδο 1854 έως 1864 ως κανονικός σπουδαστής. Το 1865 εγκαθίσταται στο Μόναχο για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών, τις οποίες ολοκληρώνει-με δάσκαλο τον γνωστό ζωγράφο Καρλ φον Πιλότυ-το 1872. Ο Γύζης θα ζήσει στο Μόναχο από το 1874 έως το τέλος της ζωής του, το 1901. Ανακηρύσσεται επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και εκλέγεται τακτικός καθηγητής. Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του εικαστικού κινήματος της «Σχολής του Μονάχου».
Με αφορμή τα εκατόν ογδόντα χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου Έλληνα ζωγράφου, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει το ντοκιμαντέρ παραγωγής 1992 Νικόλαος Γύζης, σε σκηνοθεσία Θ.Νέτα.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ
Η εκπομπή αποτελεί αφιέρωμα στον σπουδαίο ζωγράφο της Σχολής του Μονάχου Νικόλαο Γύζη (γεν. 1842- θαν. 1901). Αρχικά, εξετάζεται η σχέση του με τον τόπο καταγωγής του, το Σκλαβοχώρι της Τήνου, και γίνεται αναφορά στις ρίζες του. Κάτοικοι της Τήνου καταθέτουν το δικό τους σχόλιο για τον ζωγράφο. Λόγος γίνεται στη συνέχεια για τα παιδικά και μαθητικά χρόνια του Γύζη, για την εγκατάσταση της οικογένειας Γύζη στην Αθήνα και τη φοίτηση του Νικολάου Γύζη στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και στη συνέχεια στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου.
Στην εξελικτική πορεία του μεγάλου δημιουργού ανατρέχει η ιστορικός Τέχνης Νέλλυ Μισιρλή, κάνοντας λόγο για τις ηθογραφίες του, στην αρχή της σταδιοδρομίας του, που εκφράζουν το πνεύμα της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και για την σταδιακή μετατόπισή του σε μια νέα φάση που εκπροσωπείται από τις αλληγορικές, συμβολικές συνθέσεις και τα θρησκευτικά οράματα. Για το ελεύθερο πνεύμα, τη δύναμη και το φως των πιο ώριμων έργων του καλλιτέχνη μιλάει και ο ζωγράφος και καθηγητής της ΑΣΚΤ Παναγιώτης Τέτσης, ο οποίος αποτιμώντας το έργο του Νικόλαου Γύζη, κάνει αναφορά στις επιρροές του αλλά και στη σχέση του με την Ελλάδα, προσδιορίζοντας την ταυτότητά του στο χώρο της νεοελληνικής ζωγραφικής. Για την τεχνοτροπία της απεικόνισης των μοτίβων του μιλούν επίσης, ο ζωγράφος Χρήστος Μποκόρος, η κριτικός και ιστορικός τέχνης Αθηνά Σχινά και ο ζωγράφος και καθηγητής της ΑΣΚΤ Χρόνης Μπότσογλου, δίνοντας έμφαση στην τεχνική των θρησκευτικών και αλληγορικών-συμβολικών θεμάτων του, όπου συνδυάζεται το μεταφυσικό αίσθημα με έναν κλασικισμό, αλλά και στην εκφραστική δύναμη των ζωγραφικών μορφών του Γύζη.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλονται αντιπροσωπευτικά ζωγραφικά έργα του Νικόλαου Γύζη ενώ στην αρχή περιλαμβάνεται μικρή εισαγωγή και σχετικά πλάνα που αφορούν στο Σχολείο Καλών Τεχνών στον Πύργο Τήνου.
Έτος παραγωγής: 1992
Πρώτη προβολή: 16/12/1993
Σκηνοθεσία:
Θανάσης Νέτας