Καθ’ όλη την περίοδο του Δωδεκαημέρου, την περίοδο ανάμεσα στα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνεια, αναβιώνουν σε κάθε γωνιά της χώρας έθιμα, με ρίζες βαθιά κρυμμένες στον χρόνο. Ειδικότερα, την ημέρα των Θεοφανείων ξεχωριστές είναι οι παραδόσεις και τα τελετουργικά που πραγματοποιούνται και σχετίζονται με την καλοχρονιά, την καλή υγεία, την καλή τύχη και ευημερία. Ο αγιασμός και η ρίψη του σταυρού στη θάλασσα, τα Ραγκουτσάρια και τα δρώμενα των μεταμφιέσεων με τους «αράπηδες», τις «αρκούδες», η αναπαράσταση του γάμου κα η περιφορά της «καμήλας» είναι κάποια από τα έθιμα-χριστιανικά αλλά και παγανιστικά-που τελούνται μέχρι και τις μέρες μας.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ, ένα επεισόδιο της σειράς εκπομπών «Οι Δώδεκα μήνες», αφιερωμένο στα έθιμα, τις παραδόσεις, αλλά και τις εικονογραφικές παραστάσεις στην τέχνη, που σχετίζονται με τον μήνα Ιανουάριο.
ΟΙ ΔΩΔΕΚΑ ΜΗΝΕΣ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Σειρά δώδεκα επεισοδίων, ένα για κάθε μήνα, η οποία καταγράφει την αρμονική εναλλαγή του χρόνου, των εργασιών, των εθίμων. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο σε έθιμα και παραδόσεις, θρύλους, τραγούδια, δοξασίες, αλλά και εικονογραφικές παραστάσεις που σχετίζονται με τον μήνα Ιανουάριο.
Παρουσιάζεται η ιστορία των ημερολογίων-από το αρχέγονο ρωμαϊκό ημερολόγιο, έως το πολιτικό γρηγοριανό ημερολόγιο- αλλά και η εικονογραφία του χρόνου και των μηνών στη δυτική τέχνη μετά τον Μεσαίωνα (τοιχογραφίες, αλλά και χειρόγραφα με αναφορά σε παραδείγματα στο Τρέντο, τη Βενετία και άλλα), ενώ λόγος γίνεται και για τον ουρανό, τους αστερισμούς και τα άστρα που δεσπόζουν στο «πορτραίτο του χειμώνα» και σχετίζονται με τον μήνα Ιανουάριο. Παρουσιάζονται ακόμη ήθη και έθιμα του Δωδεκαημέρου-έθιμα χριστιανικά και παγανιστικά που συμπορεύονται για την καλοχρονιά, την καλή υγεία και πλούσια παραγωγή, και αναβιώνουν ιδιαίτερα στην Βόρεια Ελλάδα και την περιοχή της Κοζάνης και Δράμας (Γαλατινή Κοζάνης, χωριά Βώλακας, Καλή Βρύση, Πετρούσα, Ξηροπόταμος Δράμας): ευλογία του άρτου, το δρώμενο των μεταμφιέσεων, με ειδική αναφορά στους «αράπηδες», τις «αρκούδες», τους «μπαμπούγερους», η αναπαράσταση γάμου, το έθιμο της πομπικής περιφοράς συνοδεία οργάνων της καμήλας.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής ακούγονται αποσπάσματα από τα έργα του Κώστα Ουράνη “Οι νέες των επαρχιών”, «Μέσα στα χιόνια» και “Χριστουγεννιάτικα και των Γιορτών” του Δημήτρη Λουκάτου.
Μιλούν οι: Στράτος Θεοδοσίου, επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Ν.Αικατερινίδης, Δρ.Λαογραφίας-τέως Διευθυντής Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, Ευθυμία Γεωργιάδου-Κουντουρά, Αναπληρώτρια καθηγήτρια ιστορίας τέχνης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μάνος Δανέζης, επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Έτος παραγωγής: 2004
Σενάριο-σκηνοθεσία: Απόστολος Κρυωνάς
Αφήγηση: Όλια Λαζαρίδου