Ο Θράσος Καστανάκης (1901-1967) ανήκει στους πιο σημαντικούς Έλληνες πεζογράφους του οποίου το έργο συνέβαλε στην ανανέωση του νεοελληνικού μυθιστορήματος και διηγήματος του μεσοπολέμου. Το έργο του κατατάσσεται στη λογοτεχνία της διασποράς.
Γεννημένος στα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης, αποφοίτησε από την Ελληνογαλλική Σχολή της Πόλης και το 1919 πήγε για σπουδές στη Γαλλία, φοιτητής του Ψυχάρη, από τον οποίο επηρεάστηκε καθοριστικά. Στο Παρίσι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το 1921 πήρε το δίπλωμά του και διορίστηκε επιμελητής στο τμήμα της Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας με διευθυντή τον Ψυχάρη. Το 1961 μαζί με τον διαπρεπή Γάλλο ελληνιστή Αντρέ Μιραμπέλ, δίδασκαν στην εκεί Σχολή Ανατολικών Γλωσσών νεοελληνική λογοτεχνία. Την περίοδο της Κατοχής είχε βρεθεί στην Αθήνα. Ιδεολογικά ανήκε στην Αριστερά και ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου για την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα. Συνέστησε τη Δημοκρατική Ένωση Ελλήνων της Γαλλίας και κατάγγελνε με ομιλίες και με δημοσιεύματα τις εκτοπίσεις των αντιφρονούντων στην Ελλάδα.
Στη λογοτεχνία εμφανίζεται από το 1921. Το έργο που τον έκανε γνωστό ήταν το μυθιστόρημα «Οι Πρίγκιπες» που βραβεύτηκε το 1924 στο διαγωνισμό μυθιστορήματος που προκήρυξε ο εκδοτικός οίκος Μ. Ζηκάκη. Ο «Χατζημανουήλ», που δημοσιεύτηκε το 1956 και ανήκει στην τελευταία φάση της μυθιστορηματικής δημιουργίας του Καστανάκη, είναι το κορυφαίο αναμφισβήτητα έργο του. Διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη, τη γενέτειρά του, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, περίοδο έντονων κοινωνικών αναταράξεων που οδήγησαν στον παραμερισμό της φαναριώτικης αριστοκρατίας από την ανερχόμενη αστική τάξη. Χαρακτηριστικό του η κυριαρχία του σκοτεινού πάθους που φτάνει ως το έγκλημα. Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Σμαραγδή και σενάριο του Μιχάλη Γκανά, και προβλήθηκε από την ΕΡΤ το 1984.
Το μεγάλο σε όγκο έργο του συγκροτείται από δεκαπέντε μυθιστορήματα και ογδόντα έξι διηγήματα, τα περισσότερα ανέκδοτα.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ το ντοκιμαντέρ του Τάσου Ψαρρά:
ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
ΘΡΑΣΟΣ ΚΑΣΤΑΝΑΚΗΣ
Η σειρά ντοκιμαντέρ «Εποχές και Συγγραφείς» παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του κοσμοπολίτη λογοτέχνη Θράσου Καστανάκη (γενν. 1901 – πέθ. 1967). Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, έλαβε γαλλική παιδεία και συναναστράφηκε με τους λογοτεχνικούς κύκλους της Πόλης. Η παιδεία του από τα μαθητικά του κιόλας χρόνια ήταν στραμμένη προς τη Γαλλία. Είχε ερεθίσματα λογοτεχνικά και σ’ αυτό συνέβαλε και ο φίλος του Λύσανδρος Πράσινος, καθηγητής της γαλλικής στα λύκεια της Πόλης. Αυτή η εκπαίδευση τον οδήγησε στο Παρίσι, όπου σπούδασε στη Σχολή Ζωντανών Ανατολικών Γλωσσών της Σορβόννης και ανέπτυξε ιδιαίτερη σχέση με τον καθηγητή του, λογοτέχνη και γλωσσολόγο, Γιάννη Ψυχάρη. Αργότερα εργάστηκε ως επιμελητής στην ίδια σχολή.
Ο Θράσος Καστανάκης έγινε γνωστός στους λογοτέχνες της Αθήνας με τη βράβευσή του το 1924 για το μυθιστόρημά του «Οι πρίγκιπες». Ακολουθούν μια σειρά μυθιστορημάτων και διηγημάτων όπως «Στον χορό της Ευρώπης» το 1929, «Το Παρίσι της νύχτας και του έρωτα» και τα γνωστότερα μυθιστορήματά του «Η φυλή των ανθρώπων» και ο «Χατζή Μανουήλ», τα οποία μεταφέρθηκαν στην κρατική τηλεόραση (ΕΡΤ). Ο Θράσος Καστανάκης υπήρξε αριστερός και δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο Πόλεμο.
Συνεργάστηκε ως ανταποκριτής με πολλά ελληνικά περιοδικά και εφημερίδες και από το Παρίσι ανέπτυξε έντονη αγωνιστική δράση την περίοδο του Εμφυλίου. Υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα με φίλους από τον χώρο της λογοτεχνίας, όπως τον Νίκο Καζαντζάκη, αλλά και από το χώρο του θεάτρου. Παντρεύτηκε δυο φορές και πέθανε από αλκοολισμό μετά τον θάνατο της αγαπημένης του γυναίκας Ελπίδας Μαυροειδή.
Στην εκπομπή μιλούν για το λογοτέχνη και το έργο του ο συγγραφέας και καθηγητής Πανεπιστημίου Εμμανουήλ Κριαράς, ο φιλόλογος Γιώργος Παγανός, και ο καθηγητής Πανεπιστημίου Παναγιώτης Μουλλάς. Την εκπομπή πλαισιώνει το αρχείο του Θράσου Καστανάκη και πλούσιο κινηματογραφικό αρχειακό υλικό.
Έτος παραγωγής: 2006
Σκηνοθεσία: Τάσος Ψαρράς
Επιλογή κειμένων: Τάσος Γουδέλης
Αφήγηση: Λυδία Φωτοπούλου
Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr