Μια από τις σημαντικότερες μορφές της νεοελληνικής λογοτεχνίας και ένας από τους σημαντικότερους ευρωπαίους διηγηματογράφους, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε σαν σήμερα το 1851 στη Σκιάθο. Γόνος ιερατικής οικογένειας, φοίτησε σε σχολεία στη Σκιάθο, τη Σκόπελο, τον Πειραιά και την Αθήνα (Βαρβάκειο), γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά δεν αποφοίτησε ποτέ. Αυτοδίδακτος, έμαθε μόνος του αγγλικά και γαλλικά και συνεργάστηκε από νεαρή ηλικία με περιοδικά και αθηναϊκές εφημερίδες ως μεταφραστής λογοτεχνικών κειμένων και δημοσιογράφος. Ξεκίνησε τη συγγραφική του πορεία με ιστορικά μυθιστορήματα και στη συνέχεια στράφηκε στο διήγημα, είδος με το οποίο ασχολήθηκε αποκλειστικά από το 1885 και εξής, αφήνοντας πίσω περίπου 180 διηγήματα και νουβέλες. Η θεματολογία των διηγημάτων του αφορά κυρίως στην ζωή των απλών ανθρώπων στην Αθήνα και τη Σκιάθο· τα θέματα από τις φτωχογειτονιές της Αθήνας, η αγάπη για την φύση της πατρίδας του και τα θρησκευτικά του βιώματα καθορίζουν το προσωπικό του ύφος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του έργου του είναι ακόμη η ιδιόμορφη γλώσσα των κειμένων του, λόγια με στοιχεία δημοτικής στους διαλόγους-επηρεασμένη από την αρχαία ελληνική λογοτεχνία και τα εκκλησιαστικά κείμενα. Κάποια από τα σημαντικότερα διηγήματά του: «Χρήστος Μηλιόνης» (το πρώτο του διήγημα, 1885),«Σταχομαζώχτρα» (1889), «Μαυρομαντηλού» (1891), «Ολόγυρα, στη λίμνη» (1892), «Στο Χριστό στο κάστρο» (1892), «Η Νοσταλγός» (1894), «Σπιτάκι στο λιβάδι» (1896), «Η Χολεριασμένη» (1901), «Ο Πεντάρφανος» (1905), «Ο Νεκρός ταξιδιώτης» (1910), «Η Φόνισσα» (1903), «Οι Μάγισσες» (1900), «Ρόδινα Ακρογιάλια» (1908), «Το μοιρολόγι της φώκιας» (1908), «Το Αστεράκι» (1909), τα «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα», τα «Πρωτοχρονιάτικα διηγήματα» και τα «Πασχαλινά διηγήματα» κ.ά. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έφυγε από τη ζωή στις 3 Γενάρη του 1911.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ, ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ “Εποχές και συγγραφείς” (1999) του Τάσου Ψαρρά, αφιερωμένο στον σπουδαίο διηγηματογράφο.
ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς «Εποχές και Συγγραφείς» παρουσιάζει το έργο του μεγάλου Σκιαθίτη πεζογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (γενν. 1851 – πέθ. 1911), παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του.
Παρατίθενται πληροφορίες σχετικά με τον γενέθλιο τόπο του, τη Σκιάθο, την ιερατική του οικογένεια, τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή στην Αθήνα, την επαγγελματική του ενασχόληση με τη μετάφραση για λόγους βιοπορισμού. Για τη ζωή και το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη μιλά ο καθηγητής πανεπιστημίου Φώτης Δημητρακόπουλος, ο οποίος του αποδίδει τον τίτλο «του μεγαλύτερου Έλληνα λογοτέχνη». Όπως επισημαίνεται, τα μυθιστορήματά του Παπαδιαμάντη κλείνουν την εποχή του νεοελληνικού ρομαντισμού και τα διηγήματά του αποτελούν την αρχή του νεοελληνικού ρεαλισμού και της ρεαλιστικής ηθογραφίας. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης αναδεικνύεται σε εξαίσιο μελετητή της ανθρώπινης ψυχολογίας και των ηθών της εποχής του.
Στη διάρκεια της εκπομπής υπογραμμίζεται η ευρεία ελληνομάθεια και γλωσσομάθειά του και διερευνάται η έννοια της θρησκευτικότητας στο έργο του, η οποία, όπως τονίζεται, δεν ταυτίζεται με τη θρησκοληψία ή τη δεισιδαιμονία, αλλά με την αληθινή και βαθιά του πίστη στην ορθοδοξία. Σημειώνεται επίσης ο κεντρικός ρόλος που κατέχει στα έργα του η γυναικεία μορφή είτε στην εωσφορική εκδοχή της, όπως στη «Φόνισσα», είτε ως ερωτικό αντικείμενο του πόθου, όπως στο διήγημα του «Το όνειρο στο κύμα». Η εικόνα του μεγάλου Έλληνα πεζογράφου ολοκληρώνεται μέσα από αναφορές του Κ. Παλαμά, του Ο. Ελύτη και του Γ. Σεφέρη στο έργο του και στην περίοπτη θέση που καταλαμβάνει στα ελληνικά γράμματα. Τέλος λόγος γίνεται για τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, ενώ σχολιάζεται η κοινωνική του παρουσία. Κείμενα διαβάζει η Ντίνα Οικονόμου.
Έτος παραγωγής: 1999
Σκηνοθεσία:
ΤΑΣΟΣ ΨΑΡΡΑΣ
Επιλογή κειμένων :
ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ
Αφήγηση:
ΔΗΜΗΤΡΑ ΧΑΤΟΥΠΗ