Η μεγάλη Ελληνίδα πεζογράφος και συγγραφέας Άλκη Ζέη γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1923 στην Αθήνα, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας, στο τμήμα σεναριογραφίας. Εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ και για δέκα χρόνια, από το 1954 μέχρι το 1964, έζησε ως πολιτική πρόσφυγας, μαζί με τον σύζυγό της Γιώργο Σεβαστίκογλου, στη Σοβιετική Ένωση και συγκεκριμένα στη Τασκένδη και στη Μόσχα. Το 1967 με τη δικτατορία των συνταγματαρχών μαζί με την οικογένειά της ξαναφεύγουν από την Ελλάδα, αυτή τη φορά για το Παρίσι. Το πρώτο της μυθιστόρημα «Το καπλάνι της βιτρίνας» (1963), έργο σχεδόν αυτοβιογραφικό, το έγραψε κατά την παραμονή της στη Μόσχα και θεωρείται κλασσικό έργο για την παιδική λογοτεχνία διεθνώς. «Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου» (1971), «Ο θείος Πλάτων» (1975), «Κοντά στις ράγες» (1977) «Η μωβ ομπρέλα» (1989), «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της» (2002), «Ο ψεύτης παππούς» (2007) και «Ένα παιδί από το πουθενά» (2019), είναι μόνο μερικά από τα βιβλία της, τα οποία αγαπήθηκαν από το παιδικό και νεανικό αναγνωστικό κοινό. Μαζί με τη Ζωρζ Σαρή εισήγαγαν ένα νέο ύφος στο νεανικό μυθιστόρημα, στηριζόμενο αφενός στον άμεσο και αυτοβιογραφικό λόγο, αφετέρου στο κοινωνικό, πολιτικό και ιστορικό στοιχείο, όχι μόνο ως πλαίσιο αλλά και ως συστατικό στοιχείο της αφήγησης. Το έργο της, αλλά και η ίδια, τιμήθηκε επανειλημμένα σε Ελλάδα και εξωτερικό και τα βιβλία της μεταφράστηκαν σε 20 γλώσσες. Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο 100 ετών από τη γέννηση της Άλκης Ζέη, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ
ΑΛΚΗ ΖΕΗ
Η συνέντευξη της Άλκης Ζέη ξεκινάει με μία ιδιαίτερη μνεία από τον Άρη Σκιαδόπουλο μιας και στις 18/3/1996, όταν πραγματοποιήθηκαν τα γυρίσματα της συνέντευξης, ήταν η ημέρα που πέθανε ο Οδυσσέας Ελύτης. Η Άλκη Ζέη θυμάται την γνωριμία μαζί του όταν ήταν νεαρή κοπέλα, το χιούμορ και την ευαισθησία του χαρακτήρα του, στοιχεία που δεν άφηνε ο Ελύτης εύκολα να φανούν.
Η Άλκη Ζέη μιλάει στον Άρη Σκιαδόπουλο για τη γέννηση στην Αθήνα και τη ζωή στη Σάμο από τα δύο της έτη με τον παππού της και τη θεία της μέχρι την επιστροφή στην Αθήνα, στο Μαρούσι για να ξεκινήσει το σχολείο. Μιλάει για τον παππού της και για τον θείο της Πλάτωνα τον οποίο παντρεύτηκε η Διδώ Σωτηρίου. Περιγράφει τα πρώτα της βήματα ως συγγραφέας και την επιστροφή στην Αθήνα από τη Μόσχα, θυμάται τη διαρκή υποστήριξη του Σεβαστίκογλου προκειμένου να συνεχίσει να γράφει. Οι περιπέτειες της ζωής της ξεκινούν από την νεανική ηλικία και την ένταξή της στην αριστερά και στην αντίσταση, εξηγεί πόσο χειραφετημένη ήταν η μητέρα της σε αντίθεση με τον πιο αυστηρό πατέρα της. Περιγράφει τη γνωριμία με τον άνδρα της Γιώργο Σεβαστίκογλου, την φυγή μαζί του κατά τον Δεκέμβριο του 1944, ενώ αναφέρεται και στις λήψεις του Σεβαστίκογλου μαζί με τον Μάνο Ζαχαρία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, οι οποίες έχουν χαθεί, αλλά και την εξορία στην οποία βρέθηκε η ίδια για ένα χρόνο στη Χίο. Μετά την εξορία προσπάθησε να φύγει στο εξωτερικό κα κατάφερε να βγάλει διαβατήριο για την Ιταλία αι δύο χρόνια μετά πήρε βίζα για να πάει στην Τασκένδη. Εξηγεί την υποχρεωτική πορεία από την ΕΟΝ, την μεταξική εθνικιστική οργάνωση, για όλους τους μαθητές και έπειτα την επιλογή πολλών νέων να ενταχθούν στην ΕΠΟΝ, την νεολαία του ΕΑΜ. Ξεκινώντας να γράφει το «Καπλάνι» στην Τασκένδη δεν ήξερε ότι γράφει παιδική λογοτεχνία. Το 1964 όταν ήρθε με άδεια στην Ελλάδα, είδε ότι είχε εκδοθεί το βιβλίο της ήδη από το 1963. Ήταν το πρώτο βιβλίο για παιδιά και νέους, το οποίο μιλούσε για τη δικτατορία. Απαγορεύτηκε από τη δικτατορία των συνταγματαρχών αλλά έγινε δημοφιλές ξανά μετά το 1974. Το 1967 έφυγαν πάλι για το Παρίσι όπου αντιμετώπισαν δυσκολίες αλλά ήταν ενωμένοι ως οικογένεια. Ωστόσο εξηγεί ότι τα πράγματα ήταν πολύ πιο δύσκολα στην Τασκένδη και στη Μόσχα, ενώ για την εξορία στη Χίο λέει ότι ήταν αναμενόμενη κατά κάποιο τρόπο και θυμάται τα πρόσωπα με τα οποία βρέθηκε εκεί. Έγραφε και έπαιζε επιθεώρηση εκεί και γνώρισε την μετέπειτα εκδότριά της Νανά Καλλιανέση. Μιλάει για τα γεγονότα της Τασκένδης και τις συγκρούσεις ανάμεσα σε Έλληνες αριστερούς εκεί, για τις ελπίδες που είχαν γεννηθεί με την άνοδο του Χρουστσόφ στην ΕΣΣΔ, τις αλλαγές που έβλεπαν να σημειώνονται και θυμάται τη μοναδική φορά που συνάντησε τον Νίκο Ζαχαριάδη. Σχετικά με το «παιδομάζωμα» κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, εξηγεί τις περιπτώσεις που εκείνη γνώρισε και περιγράφει μια περίπτωση επανένωσης γονιών με τα παιδιά τους. Περιγράφει τις συνθήκες ζωής στη Μόσχα και τη δυσκολία επικοινωνίας με την Ελλάδα, αλλά και πρώτα δύσκολα χρόνια στην Ελλάδα όταν επέστρεψαν. Μιλάει επίσης για τους χαρακτήρες των βιβλίων της και προσπαθεί να ορίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των δογματικών αριστερών σε αντίθεση με την ίδια και την παρέα τους, οι οποίοι είχαν αντιρρήσεις και τις εξέφραζαν συχνά. Αναφέρεται σε στοιχεία ενδεικτικά της καταπίεσης που συχνά επέβαλλαν οι δογματικοί στους υπόλοιπους και υπογραμμίζει τα θετικά στοιχεία του σοβιετικού καθεστώτος όπως η ύπαρξη εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε όλη την επικράτεια, κάτι που φοβάται η ίδια ότι δεν εκτιμήθηκε. Θεωρεί ότι εκείνη έζησε δυσκολίες αλλά η ζωή της ήταν καλή, είχε κάτι να πιστεύει και να παλεύει για αυτό. Σχολιάζει την απονομή του Κρατικού Βραβείου Παιδικού Βιβλίου. Συνεχίζει να γράφει για παιδιά, αλλά προτιμάει να παίζει με τα εγγόνια της.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλονται αποσπάσματα από το «Καπλάνι της βιτρίνας» και γίνεται αναφορά στα βιβλία της Άλκης Ζέη και τα βραβεία που έχουν κερδίσει.
Σκηνοθέτης: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΚΑΒΙΑΣ
Δημοσιογράφος: ΑΡΗΣ ΣΚΙΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Έτος παραγωγής: 1996
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.g