Δύο χρόνια συμπληρώνονται φέτος χωρίς τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Οι πρώτες του επιδράσεις προήλθαν από την τοπική μουσική με τους γρήγορους χορούς και τα επαναλαμβανόμενα μικρά μοτίβα τους, από τη κλασική μουσική, καθώς και από τη μουσική της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου. Το 1956 ακολούθησε μουσικές σπουδές στο Ωδείο Αθηνών, με τον συνθέτη Γεώργιο Σκλάβο και τον καθηγητή του βιολιού Joseph Bustidui. Την ίδια εποχή εισάγεται στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για κοινωνικές και φιλοσοφικές σπουδές. Το 1963 βραβεύτηκε για την μουσική του στις Μικρές Αφροδίτες του Νίκου Κούνδουρου από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Έγραψε μουσική για θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση, χορό, συμφωνική ορχήστρα, όπερα και ορατόρια. Με το μουσικό του κίνημα «Επιστροφή στις Ρίζες», δημιούργησε δική του σχολή στην ελληνική μουσική, ενώ τα συμφωνικά του έργα όπου συναντώνται τα ελληνικά παραδοσιακά όργανα όπως η λύρα και το σαντούρι με εκείνα της συμφωνικής ορχήστρας, αποτέλεσαν νέα πρόταση και τομή για την ελληνική μουσική πραγματικότητα.
Τα τραγούδια του, όπως οι Οχτροί, τα Λόγια και τα χρόνια, τα Χίλια μύρια κύματα, η Λένγκω (Ελλάδα), ο Γίγαντας, το Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι, το Καφενείον η Ελλάς, το Ο τόπος μας είναι κλειστός, τα Παραπονεμένα λόγια, το Μιλώ για τα παιδιά μου και πολλά άλλα, έγιναν σύμβολα και σύνθημα για χιλιάδες κόσμου. Σπουδαία παρακαταθήκη αποτελούν τα μουσικά του έργα Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους, Ήλιος ο Πρώτος, Χρονικό, Ιθαγένεια, Οροπέδιο, Θητεία και Μετανάστες – σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Κ.Χ. Μύρη, Μιχ. Κατσαρού, Ελευθερίου, Σκούρτη, Θεοδωρίδη αλλά και δικούς του.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ την εκπομπή, παραγωγής 1992:
ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΜΟΥ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ
Σειρά δέκα εκπομπών που παρουσιάζει τις αφετηρίες και το έργο γνωστών προσώπων από τους χώρους της επιστήμης, της τεχνολογίας, της σύγχρονης διοίκησης, των γραμμάτων και των τεχνών. Η 10η εκπομπή (τελευταία του πρώτου κύκλου της σειράς) φιλοξενεί τον Γιάννη Μαρκόπουλο. Η εκπομπή παρουσιάζει εκτός από το γνωστό μουσικό έργο του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου και τα τραγούδια του, τις νέες του δουλειές όπως τη «Λειτουργία του Ορφέα», σύγχρονο ορατόριο σε 4 μέρη, έχοντας ως θέμα τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση, δομημένο στη βάση των διασωθέντων αρχείων ορφικών ποιημάτων.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος αφηγείται τα πρώτα χρόνια στην Κρήτη τα οποία σηματοδότησαν όπως ο ίδιος λέει τα πρώτα του τραγούδια. Μιλά για το οικογενειακό του περιβάλλον και για τον τόπο όπου μεγάλωσε, την Ιεράπετρα Κρήτης. Περιγράφει τα μουσικά ερεθίσματα των νεανικών του χρόνων, την επίδραση που άσκησαν τα διαφορετικά είδη μουσικής – κρητικό παραδοσιακό, βυζαντινό, συμφωνικό- στο μετέπειτα συνθετικό έργο του, μιλά για την πρώτη του ενασχόληση με την μουσική στα γυμνασιακά του χρόνια και για τη συμμετοχή του στην τοπική αυτοσχέδια μπάντα.
Αφηγούμενος κατόπιν, την παραμονή του στην Αθήνα μιλά, μεταξύ άλλων, για τον καλλιτεχνικό κύκλο με τον οποίο ήρθε σε επαφή στο Ωδείο Αθηνών και για το κοινό μουσικό όραμα της γενιάς του. Εξηγεί πώς η Αθήνα εμπλούτισε τα ερεθίσματα και στοιχεία που εμπέδωναν όσα κουβαλούσε ήδη μέσα του και πώς άρχισαν να μετουσιώνονται στις πρώτες δισκογραφικές δουλειές: «Θησέας» και «Ήλιος ο πρώτος» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη. Μιλά, επίσης, για τη συνεργασία του με ανθρώπους του θεάτρου και του κινηματογράφου και για τις επιρροές του ως προς τη μουσική που έγραφε: από τη μια, η λαϊκή μουσική και από την άλλη, η συμφωνική με πρότυπα τον Ίγκορ Στραβίνσκι ή τον Ούγγρο συνθέτη Μπέλα Μπάρτοκ.
Για τον Γιάννη Μαρκόπουλο μιλούν στην εκπομπή ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος ο οποίος κάνει λόγο για τη συνεργασία τους στις ταινίες «Μικρές Αφροδίτες» (1963) και «Μπάυρον, Μπαλάντα σ΄έναν δαίμονα» (1992), για τις οποίες ο Γιάννης Μαρκόπουλος συνέθεσε μουσική, ο ηθοποιός Θύμιος Καρακατσάνης για τη συνάντησή τους στη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, σε μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη και μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου (Φεστιβάλ Επιδαύρου 1993). Επίσης, εμφανίζεται ο κριτικός θέατρου, φιλόλογος και ποιητής Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο οποίος μιλά για τη συνεργασία του με τον Μαρκόπουλο στα έργα «Χρονικό», «Ιθαγένεια» και «Σειρήνες» ενώ αναφέρεται στην ιδεολογική κατεύθυνση της τριλογίας. Τέλος, ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Γιώργος Νοταράς αποτιμά τη συμβολή του συνθέτη στην ελληνική μουσική καθώς συνδύασε την παράδοση με τα δυτικοευρωπαϊκά ακούσματα.
Προβάλλεται φωτογραφικό υλικό-εξώφυλλα μουσικών δίσκων και περιλαμβάνονται αποσπάσματα από συναυλίες του Γιάννη Μαρκόπουλου. Εμφανίζονται να τραγουδούν ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης, η Μαρία Δημητριάδη, η Βασιλική Λαβίνα, η Χάρις Αλεξίου και ακούγονται οι φωνές των Ξυλούρη, Μοσχολιού, Χατζή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτά μια πρόβα από τη συναυλία του στο «Παλλάς», όπου ερμηνεύτηκαν τμήματα από το εμβληματικό έργο του «Η Λειτουργία του Ορφέα», κατά την πρώτη παρουσίασή του το 1992. Διευρυμένη εκδοχή του έργου παρουσιάστηκε το 1994 στο Palais des Beaux-Arts των Βρυξελλών.
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Κ. Δημητρίου
Ειδικός σύμβουλος: Φώντας Λάδης
Έρευνα: Παύλος Κάγιος
Διεύθυνση φωτογραφίας: Βαγγέλης Κ. Δημητρίου
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr